Piruwpi yachay suntur From Wikipedia, the free encyclopedia
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin (kastilla simipi: Universidad Nacional Mayor de San Marcos, UNMSM; latin simimanta: Academia Sancti Marci Urbis Regum in Peruvia) nisqaqa Piruwpi qhapaq Yachay sunturmi, Lima llaqtapi. Aswan chaninchasqa, sut'inchasqa yachay wankurina Piruw mamallaqtapi kan, hinan kaspa Piruwpi, Awya Yalawpi ñawpaq yachay sunturnin kan. [7][8] 1548 watapi, Santo Domingo kunwintupi pata yachaqkunamanta qallarisqaku. Fray Tomas de San Martín nispa, chiqanchasqa paqarirqaku, hinaqtin 1551 wata ayriwa killa 12 ñiqin Carlos I Ispañamanta Qhapaq kamaqillqanninwan chaynallata kawsarirkaku. Sacro Impero Romano Germánico-wan,[9] 1571-pi Puntifisya kutirirqaku, Pio V papa chay puntifisya nispa qurqan, hinaqtin sutin tikrarqan kayhina: Qhapaq Puntifisya Lima Qhapaqkunan Llaqtan Yachay Suntur (Kastilla simipi: "Real y Pontificia Universidad de la Ciudad de los Reyes de Lima" ).[10] Ispañan kurunanmanta riqsispaqa, ñawpa Awya Yala yachay sunturnin, qhapaq kamaqillqa paqarispaqa hina,[11] 1551-manta 1821-kama, Lima Llaqtan Yachay Sunturnin Virreinato pachan.[12] Ispañamanta qispikusqa pachan, aswan chaninchasqa kutirqan, wakin hatun runakunam k'anchaspa, yachachispa, Piruwpa qispichinkama.[13] Chaykunapas qhipanmi, ripuwlika pachapi Lima Yachay Suntur sutinta takyay. 1946 watakama, chay watapi kunan sut'inta hap'irqapun kunanmanta Mamallaqtap Yachaysunturnin kan.[14]
Universidad Nacional Mayor de San Marcos
| |
---|---|
Waq sutikuna | San Markus Yachay Suntur, Piruwpa Yachay Sunturnin, Awya Yalap Chunkawataq, San Markus Kuraq Yachay Suntur |
Lema | «Piruwpa Yachay Sunturnin, Awya Yalap Chunkawataq; V Pachaqwatakama» |
T'aqa | Mamallaqtap yachay sunturnin |
Qayllariy | 1551 wata, 12 ñiqin aymuray killapi (473 watayuq) |
Qayllarichiq | Carlos I Ispañamanta, V Sacro Imperio Romano Germánico-manta (ruwaq) Tomás de San Martín (kamachiq) |
Maypiña | |
Qhapaq wasi | Av. Universitaria s/n. cdra. 34, Lima (Huk kaq Campus: 0.69 km²) Lima, Piruw |
Campus | "Yachay Suntur Llaqtan" (Av. Universitaria s/n. - Av. Venezuela cdra. 34, Lima) San Markus Waki Wasi (Avenida Nicolás de Piérola 1222 - Lima) "San Fernando" Hampi Yachay Facultad-nin (Av. Grau]] 755, Lima) |
Suntur | |
Yachachiqkuna | 3 163 (2014) |
Yachaqkuna | 30 979 (2014) |
Uywanan | Liyun |
Llimphikuna | |
Kamachi | |
Riktur | Dr. Orestes Cachay Boza [1] |
Yaqariktur | Ñawpagradu yachachipaq: Dra. Elizabeth Canales Aybar[2] Qhipagradu, t'aqwinapaq: Dr. Felipe San Martín Howard[3][4] |
Wayqiñakuna | Alianza Estratégica, AUIP, IAU, OUI, Red IDi, UDUAL, Universia. |
Qullqi kamay | PEN S/ 400.732.439 (2013)[5][6] |
www.unmsm.edu.pe YouTube |
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin kusaq Piruwmanta yachay wankurina riqsispaqa, aswan hatuchasqa, sut'ichasqa, chaninchasqa, kaykunarayku: «allinkamachinrayku, akllaykamachinrayku, wiñankawsayninrayku»,[15][16] hinaqtin chiqachisqa aswan allin hamut'a wankurina, waki wankurina hina kaspaqa.[17][18][19][20] Yaqa tukuy pachaqa 1º ñiqin Piruwpi kan, kay ranking-kuna nispa yupaychasqa[15] University Rankings by Academic Performance URAP Center-manta hina,[21][22][23][24] QS World University Rankings por Quacquarelli Simonds hina,[25][26][27][28][29] Rankings Web of Universities CSIC-manta hina (aswan riqsisqa Webometrics hina),[30][31][32][33] University Web Rankings 4ICU-manta,[34][35] SIR World Reports SCImago Research Center-manta, waqkuna.[36][37][38] Aswanpataq, sapa Piruw yachay sunturnin acreditación-wan kan, hawa mamallaqtakunamanta chaninchakuspataq.[39]
Achka hatun Piruwmanta runakuna, Awya Yala runakunantin, sunturmanta lluqsimurqan, paykunaqa t'aqwiqkuna, hamut'a-runakuna, qillqaqkuna, waqkuna kan;[40] tukuy paykunaqa sut'ichispa yachay sunturnin chaninta, aswan allin kaspaqa, Piruwa wiñaykawsaynin hatunchakuspa, wiñachikuspa.[41] San Markus Yachay Suntur nispaqa Piruw kaqlla hina, tukuy mamallaqtan ñawpankuna, qhipanankuna mirachininrayku, hinaspataq yachaqnin sinchi qaywisqa umayuq kanku, yachakuq, kallpachakuq yachaqkuna, Piruw mamallaqtam runakuna hina.[42] 21 Mamallaqtam umalliqnin[43] 1 Premio Nobel-tin[44][45] —Mario Vargas Llosa, sapa piruwanuqa kay suñaywan[46][47][48][49][50][51]— kay yachay sunturmanta lluqsimurqan, ña t'aqwiqkuna, amawtakunapas kapun.
Yaqa 500 watakunawan, San Markus Hatun Yachay Suntur achka wasikuna purirqaku, wakin kunankama tiyan, chanin; kaytaqa San Markus Hatun Wasi kan, huk kaq San Markus wasin aswan 400 watakuna puririrqan, kaytaqa wakin wasikuna, Lima llaqta chawpinpi, UNESCO-manta Patrimonio de la humanidad nisqa riqsirqan,[52][53][54][55]— kunan yachay sunturnin chaninchasqa llamk'achiykuna wasi, waq imankunapas kan, hinaqtin aswan kusaq runakunam riqsichinanpaq, kunan "San Fernando" Hampi Yachay Facultad-nin nispa 1901 wata paqarirqan, ñawpaq hamp'ina wasi tukuy Piruwpa kan; hinaqtin 1960-manta Yachay Sunturnin Llaqtan pusamurqan, hinaqtin kuraq campus kan; chaypi achka Facultad-kuna, chawpi bilbioteca, kancha, pusaq wasi, hamut'a wasikuna tiyan. Tukuy kaykuna Lima llaqtap chawpin kachkan. Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin, 65 suntur-yachaywasikunawan kan,[56] 20 facultadkuna huñusqa,[57] hinaqsi, paykunaqa huñusqa 6 yachaysunturpa p'atmakunapi,[58] Piruwmanta Yachay Suntur ancha yachaqkuna mast'arispaqa, tukuy facultad-kunasninta ñawpa-grado, qhipa-grado programakunata aypun. Hinaqtin, sinchi achka wankurinakuna, hamut'akuna, qutukunan kachkan, kaykuna hina: centro cultural, musiyukuna, ñawiriy wasikuna, unquna wasikuna, press, waqkuna.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnintaqa 12 ñiqin aymuray killapi 1551 watapi Carlos V sutiyuq Ispañap Qhapaqnim kamarirqan.[59] Chayrayku 473 watayuqmi kachkan, Awya Yalapi ñawpaq yachay sunturmi, Piruwpi ñawpaq yachay sunturmipas.[60]
Piruw mamallaqtam kuraq yachayninta qallarirqapun Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin qallarinwan, hinaq hak’ay 1548 watapi, estudios generales-manta kunventokunapiqa yachasparqan kamachirqaku (santu dumingu orden nispa). Paykunaqa taripanninkunata musuq ispañapa hallp’ankunapi clero runakunaqa allinta yachayta karqan
Hinaspataq, Limapa cabildo-n Ispañakama apachirqaku kaykuna fray Tomas de San Martín nispa, Jeronimo de Aliaga-ntin, paykunaqa Qhapaq Carlos I V, sacro imperio romano germánico-manta qhapaq kamaqillqa hap’ikurqan (Fray Tomas llamk’aninta kusasqa karqan) . Kay qhapaq kamaqillqaqa 1551 wata, 12 aymuraqa lluqsimurqan, Valladolid llaqtapi; hinaspataq chiqaqpuni yachay sunturqa paqarirqaku kay sut’inwan: Qhapaq Lima Llaqtam Yachay Sunturnin (kastilla simi: Real Universidad de Lima)
Kay qhapaq kamaqillqan ñawinchanku kayhina: Lima Llaqta Yachay Sunturnin chiqapuniwa qallarinnanqa runakunam cristiyanu iñiy yachanaypaq, hinaspataq Qhapaq kamachiy uyarinaypaq. Kay qillqatawan Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin, 1553 wata qulla puquy 2 p’unchay clasesta qallarinqaku, Nuestra señora del Rosario kunwintupi, ñawpa kaq pusaqninta Juan Bautista de la Roca karqa, huq kaq amawtaqa Andrés Cianca y Corona Cosma Castillo
San Markus Yachay Sunturnin pusamusqanta yanapana, virrey Francisco Toledo-qa, kamachiqnin tikranaypaq yanapakun, hinaqtin, amawtakuna, yachaqkuna, yachachiqkuna, waqkunapas haqay boloñes llumphata hapisqanku, kay llumphayta yachay sunturqa q'ispi k'itiqa kutiyta munarqaku; chaykunawansi Piruw haruchkaqay q'ispichinaypaq paqarirqamun, Ispaña qispikusqapaq kutinaypaq.[12] Hinaqtin, kay yachay sunturqa, Hayñi Qillqakunap San Karlus Yachay Wasipas, San Fernando Hampi Yachay Yachay Wasipas, kimsakuna qhawachisqata kapurqakun, Piruwpa wirriymanta qhawachiraspa, yachayqkunan, runakunan mana allin llumphanninrayku.[61]
Yachay sunturnin riqsichina ilustración llumphankuna yaykuyta saqipurqanku, hinataqsi, Piruwpa qispichinaypaq atimuranqaku, runakunam waq llumphayninta kutipachkarqaku. 1813 watapi, Jose Fernando de Abascal kamachin pachapi, San Fernando Hampi Yachay Facultadnin qayllarinqaku, Fernando VII Ispañamanta, Santa Ana hawk'aypatapi —kunanpacha Italiya hawk'aypata— chaqaypi Kamachiy Ministeryupi karqan, wasirqan; kay facultad-qa Hampina Yachaywasimanta paqarimurqaku.[62]
1960 watakunapi, hunt'a yachaysuntur wasin kapuapti, achka facultadkuna kuyuyta qayllarirqanku, musuq yachay sunturnin pacha-kama, chaqay musuq pacha kuna kan yachay sunturpa llaqtan, kunanpacha, chaqaypi 17 facultadkuna kapun (20-manta)[63]
Kay musuq campus-qa Maranqa wakiman patan kan, kaykuna ñawpapachapi ruwamurqarqan, hinaqsi, yachay sunturqa allinchachispa, harkachispa munan —San Markus Waka hina— wakin manan kunanpacha challarqakun. 1969 watapi, yachaysunturpa p'atmakunaqa winachimurqanku —kunan suntur yachaywasikunan sutichasqa—.[64] 1984 wata, 22 ñiqin tarpuy killapi, kunan musuq istatuto nispataq paqarimurqakun. Kunanpacha aswan 40.000 yachaqkunawan kapuaqtin, aswan 4.000 amawtakunawan kapuaptinpas, yachaysunturqa 65 p'atmankunapi yachachin, 77pi maestriakuna, 27 doctoradokuna, kunanpacha aswan mañasqa kapun. Kunan hina, 20 facultad-kunawan kan, 6 patmakunan huñusqa, paykunaqa achqa qillqakuna paqarichin, qillqarichin, 3 musiyukunawan kan, hinaqsi achka hamut'a sunturkunawan.[56][65] UNESCO-paq, Piruwpi San Markus huk sapa tukuy niray yachay sunturqa kan, achka hamut'akuna uqllaninrayku[66][67]
Pusaq | Suti | Pacha |
---|---|---|
Mama Llaqtap Kurak San Markus Yachay Suntur qallarin pacha, munastiku clerigokunaqa kamachiq karqa, paykunaqa kamachirqan; ilustración pachapi mana imapipas iñina kutimurqan, kunan p'unchaykama qiqin qhatipan. Kunanpacha, kamachi tantanakuynin kaykunaqa kanku:
Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturninpi 20 apulliyuq-kunawan kayan, 5 p'atmakuna huñusqa, kaykunawan 65 ñawpapata, 104 qhipapata yachanakuna qurin, kaykunatawan Piruw mamallaqtapi, aswan yachanakuna yachay sunturnin kapuapti kan.
Qhali-kay hamut'a kay facultad-kunawan kapun:
Kay tawak'a tukuy facultadkuna A qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:
Area | Kamayuchiqkuna | Yachaywasikuna | ÑAWPATAK | QHIPAPATAK | Waqkuna | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Br. | Lic. | Ms. | Dr. | Dip. | Esp. | |||
A: QHALI-KAY HAMUT'A | 01. Hampi Yachaypa Facultadnin | 01.1. Hampi Yachay | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ |
01.2. Wachachiy Yachay | ✔ | ✔ | ||||||
01.3. Hampi Allichay | ✔ | ✔ | ||||||
01.4.1. Hampina Allwiya Kamay: Clíniku hamut'a wasi kurkumanta unquna yachay 01.4.2. Hampina Allwiya Kamay: Física terapia, allillaywan 01.4.3. Hampina Allwiya Kamay: Radiología 01.4.4. Hampina Allwiya Kamay: Ocupacional terapia |
✔ | ✔ | ||||||
01.5. Kawsachikuy | ✔ | ✔ | ||||||
04. Kawsay-chaqllisinchi Hampina Kamachiytinpa Facultad-nin | 04.1. Kawsay-chaqllisinchi Hampina Kamachiytin | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
04.2. Mikhunakuna Hamut'a | ✔ | ✔ | ||||||
04.3. Toxicología | ✔ | ✔ | ||||||
05. Khiru Hampiypa Facultad-nin | 05.1. Khiru Hampiy | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
08. Uywana Hampiypa Facultad-nin | 08.1. Uywana Hampiy | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
18. Nuna Yachaypa Facultadnin | 18.1. Nuna Yachay | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
18.2. Wankurina Nuna Yachay Organizacional Runakuna Kamachintin | ✔ | ✔ |
Kay kamayuchiq-kuna kan:
Kay tawak'a tukuy facultadkuna B qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:
Area | Facultadkuna | Yachaywasikuna | ÑAWPAGRADU | QHIPAGRADU | Waqkuna | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Br. | Lic. | Ms. | Dr. | Dip. | Esp. | |||
B: LLUMP'AY HAMUT'AKUNA | 07. Chaqllisinchip, Chaqllisinchi K'illikachap Facultad-nin | 07.1. Chaqllisinchi | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ |
10. Kawsay Yachaypa Facultad-nin | 10.1. Kawsay yachay hamut'akuna | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
10.2. Genetica kawsay, allyiway kamay | ✔ | ✔ | ||||||
10.3. Huch'uy kawsay yachay, atam yachay | ✔ | ✔ | ||||||
13. Pachaykamay Hamut'ap Facultad-nin | 13.1. Pachaykamay | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
14. Yupay Kamay Hamut'ap Facultadnin | 14.1. Yupay Kamay | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
14.2. Estadística | ✔ | ✔ | ||||||
14.3. Operativo t'aqwiy | ✔ | ✔ | ||||||
14.4. Cientifico antañiqiq yachay | ✔ | ✔ |
Killikacha paykunaqa facultad-kuna kapun:
Kay tawak'a tukuy facultadkuna C qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:
Area | Facultadkuna | Yachaywasikuna | ÑAWPAGRADU | QHIPAGRADU | Waqkuna | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Br. | Lic. | Ms. | Dr. | Dip. | Esp. | |||
C: KILLIKACHAKUNA | 07. Chaqllisinchi, Chaqllisinchi Killikacha Facultad-nin | 07.2. Chaqllisinchi Killikacha | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ |
07.3. Agroruraychaqa killikacha | ✔ | ✔ | ||||||
13. Pachaykamay Hamut'ap Facultad-nin | 13.2. Wapsi kuyuchina k'illikacha | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
16. Allpa Yachay, Qhuyakuna, Q'illay, Allpa Saywachi Killikachap Facultad-nin | 16.1. Allpa yachay killikacha | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
16.2. Allpa saywachi killikacha | ✔ | ✔ | ||||||
16.3. Qhuyakuna killikacha | ✔ | ✔ | ||||||
16.4. Q'illay killikacha | ✔ | ✔ | ||||||
16.5. Civil killikacha | ✔ | ✔ | ||||||
16.6. Muyuriq pacha killikacha | ✔ | ✔ | ||||||
17. Ruraychaqa killikachap facultad-nin | 17.1. Ruraychaqa killikacha | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
17.2. P'acha killikacha | ✔ | ✔ | ||||||
17.3. Qhali killikacha llamk'aypi | ✔ | ✔ | ||||||
19. Hawa Iñuku, Pinchikilla Killikachap Facultad-nin | 19.1. Hawa iñuku killikacha | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
19.2. Pinchikilla killikacha | ✔ | ✔ | ||||||
19.3. Karurimayakuna killikacha | ✔ | ✔ | ||||||
20. Sistemakuna, Informatica Killikacha Facultad-nin | 20.1. Sistemakuna killikacha | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
20.2. Llamp'u kaq killikacha | ✔ | ✔ |
Kayta paykunaqa facultad-kuna kapun:
Kay tawak'a tukuy facultadkuna D qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:
Area | Facultadkuna | Yachaywasikuna | ÑAWPAGRADU | QHIPAGRADU | Waqkuna | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Br. | Lic. | Ms. | Dr. | Dip. | Esp. | |||
D: MUSIKU, KAMACHIY HAMUT'AKUNA | 09. Kamachiy Hamut'ap Facultad-nin | 09.1. Kamachiy yachay | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ |
09.2. Karu puriy kamachiy | ✔ | ✔ | ||||||
09.3. Hawa mamallaqtakuna makipura kamachiy | ✔ | ✔ | ||||||
11. Yupachiy Hamut'ap Facultad-nin | 11.1. Yupay yachay | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
11.2. Ayni kamachiy | ✔ | ✔ | ||||||
11.3. Mamallaqta, empresakuna qhawachiy | ✔ | ✔ | ||||||
12. Musiku Hamut'ap Facultad-nin | 12.1. Musiku | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
12.2. Mamallaqtap musikun | ✔ | ✔ | ||||||
12.3. Hawa Mamallaqtakunap musikun | ✔ | ✔ |
Kay Runakay patachaywan ayllukaywan yachayna p'atmaqa kaykunawan facultad-kuna kapun:
Kay tawak'a tukuy facultadkuna E qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:
Area | Facultadkuna | Yachaywasikuna | ÑAWPAGRADU | QHIPAGRADU | Waqkuna | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Br. | Lic. | Ms. | Dr. | Dip. | Esp. | |||
E: RUNAKAY PATACHAYWAN AYLLUKAYWAN YACHAYNA | 02. Hayñi, llaqtapusay hamut'ap facultad-nin | 02.1. Hayñi | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ |
02.2. Llaqtapusay hamut'ap | ✔ | ✔ | ||||||
03. Qillqakuna, runakay hamut'ap facultad-nin | 03.1. Simi kapchiy | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
03.2. Yachay wayllukuy | ✔ | ✔ | ||||||
03.3. Simi yachay | ✔ | ✔ | ||||||
03.4. Waki rimachiy | ✔ | ✔ | ||||||
03.5. Kapchiypa wiñaykawsaynin | ✔ | ✔ | ||||||
03.6. Bibliotecología y Ciencias de la Información | ✔ | ✔ | ||||||
03.7. Tusuy | ✔ | ✔ | ||||||
03.8. Conservación y Restauración | ✔ | ✔ | ||||||
06. Yachachiy yachaypa facultad-nin | 06.1.1. Wawaman yachachiy yachay 06.1.2. Huk kaq yachachiy yachay 06.1.3.1. Iskay kaq yachachiy yachay: inlis, kastilla simi 06.1.3.2. Iskay kaq yachachiy yachay: simi, simikapchiy 06.1.3.3. Iskay kaq yachachiy yachay: wiñaykawsay, allpasaywachiy 06.1.3.4. Iskay kaq yachachiy yachay: yachaywayllukuy, yuyachiy-yachay, waki hamut'a 06.1.3.5. Iskay kaq yachachiy yachay: yupaykamay, pachaykamay 06.1.3.6. Iskay kaq yachachiy yachay: kawsay-yachay, chaqllisinchi |
✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
06.2. Kurkukallpachiy yachachiy yachay | ✔ | ✔ | ||||||
15. Waki hamut'ap facultad-nin | 15.1. Wiñay Kawsay | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
15.2. Waki yachay | ✔ | ✔ | ||||||
15.3. Runa yachay | ✔ | ✔ | ||||||
15.4. Arqueología | ✔ | ✔ | ||||||
15.5. Wakip llamk'aynin | ✔ | ✔ | ||||||
15.6. Allpa Saywachiy | ✔ | ✔ |
Ñawpagradu yachayta yaykunapaq huk yaykuchina ch'iklluriy qusqayta kanan, kay ñawpagradupqa bachillerato, hinaqtin licenciatura nispa qurin. Ña wakin yaykuna paykunapaq kan: hawa mamallaqtamanta yachaqkunapaq, kusa yachaqpaq yachaywasipipaq, thultu runakunantinpaq. Waq wakin aswan runakunapaq kan, ordinario nispa, huk watapi iskay kuti ruwanku: pawqarwaraypi, tarpuykillapi. Piruw mamallaqtapi, Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin sinchi qhalisqa yaykuchina ch'iklluriy qusqayta kanan (ñawpagradupi), istadistica kaqninta, pasaq akllaqpuni kan, kayta haykuchinap sasaninrayku, sinchi achka mañaq runakunamrayku. Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin yaykuchina sinchi riqsisqa Pirumanta runakunapaq, qhalininrayku, akllaninrayku; sapa wata 60 waranqa mañaq runakuna kayman yaykuta munan, yaykuchinaman, yayllinraqa, 6 waranqata yachaysunturta qurin (tukuy watapi, iskaykunam yaykuchina), hinaqtin akllayninta llaqa 10% kapun.[15] Ña yaqa kaykunam watapi (2008, pawqar waray killa), huk t'aqwinaqa nin, aswan mañasqa carrerakuna kaykunaka kapun: hampi yachay 5.923 mañaqkunawan 43 yaykuchinapaq, hayñi 1.690 mañaqkunawan 93 yaykuchinapaq, yupay yachay 1.894 mañaqkunawan 120 yaykuchinapaq,kamachiy yachay 1.676 mañaqkunawan 120 yaykuchinapaq,sistemakunap killikachan 1.665 mañaqkunawan 160 yaykuchinapaq makipura killikachanpas 1.578 mañaqkunawan 25 yaykuchinapaq.[90]
Qhipagradupaq, maaestria, especializacion, doctoradopaq; qhipagrapupa yachaywasin qillqayman yaykuchina ruwan, Mana achka vacantekunam kachkanrayku, huk ch'iklluriy ruwayta kanan, kay ch'iklluriyta especial juradoman chaninchasqa kan, kaykuna juradokuna yachachiq kan, hamawt'akunam kan, kaypita kikin qhalisqa kan. 2010 watapipaq llaqa 200 vacantekunap qurirqanku.[91]
San Markus Hatun Yachay Suntur llaqtan, yachay suntur llaqtan hina riqsisqa, huk kaq campus nispa kay San Markus yachay suntur kan, kayta kachkan Venezuela ñanpi —34-36 tawak'a—, Yachay suntur ñanpi, Amezaga Oscar Benavides-tin ñankunap, Lima distritu, Lima suyu, kay yachay suntur llaqtan achka facultad-kuna kachkan, ima ruranachina kikin tiyan, kamachiwasi , rikturwasi tiyan. Kaypi kachkan 17 facultad-kuna (iskay chunkamanta), estadio nispaqa kachkan, yachay sunturpa gimnasyun nispa, San Markus wakan, chawpi biblioteca-ta tiyan, yachay sunturpa mikhunawasin, hinallataqasi, yachaqkuna wasin. San Markus wakapi sinchi t'aqwisqa kan.[90]
Yaykunapaq 8 punkukuna kachkan, sinchi hatun area-wan, musuq pabellon-kuna ruwanaypaq atin; areanpiqa sinchi achka arqueologico resto-kuna patan tiyan, chaqay ñawpa wakikuna: lima, ichma, kay sunturpiqa arean achka llamk'ayta karqan, 1500 watakuna qhipan.
2007 watamanta ñankunap hatunllachispa ruwachirqaran qaylla kay yachay sunturpi, hawan. Kay rurachikunam umalliq Luis Castañeda, Lima municipalidadni kamachisqa karqan, hinataqsi, paykunap manan tapurqanku yachaqkuna sichus munarqan manachus, ahina, sinchi rimasqa yachay suntur yachaqnin kutirpakun, kayrayku: rurachiqa 29,000 tawak'a metrokuna qichuyta munarqan, kayhina, rurachiqa q'umir areakuna kikin qichuyta munarqan, muyurina rurachinaypaq, kayta mana qhasi yachayta saqirparirqanchu.
2008 watapi, UNI runakunam kaymanta rimarirqanku, mana allinta kachkan nispa, sinchi hatuchasqa kachkan, mana munayniyuq, hinataqsi kunanmanta pacha kay rurachinakuna sayarirqapun. 2011 watapi, mana munaniyuq kay rurachina kaspaqa, wañuysunchik nirpakun.[92][93] 2017 watapi, kay proyecto-qa sipiyqachirpakun[94]
1768 watamanta huk chawpi ñawiriywasi paqariyta munakurqan, achqa yachaqkunanpaq, sapa facultad kikin huñunakuna kaspaqa, huk aswan hatun ñawiriywasi ruwachiyta kananta. 1871 watapi, qhipa Chiliwan maqanakuy, tukuy ñawiriywasi ch'usaq karqan, hinaqsi XX siglopi, huk allin ñawiriywasi kamachiq, Pedro Zulen, Jorge Basadre-wan musuqllachiy ruwarirqanku, kamachirqanku kay chawpi ñawiriywasi, paykunaqa yuparqan tukuy qillqapanq'akunaqa, yupana churarqanku.[90][95] Kunanpacha Pedro Zulen Chawpi Ñawiriywasi sinchi achka huñusqa informatización , musuqllachiy proyectokuna. Chawpi ñawiriywasi 19.800m² -pi purin, kaywan, Piruw mamallaqtapi sinchi hatun ñawiriywasi kapun, Awya Yalapi huk sinchi hatun hina kan. Tawa huñusqata wasikuna ruwan, tinkisqa kanku, pichk'a sarunakuna kapun, Mamallaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin hawk'aypatan kachkan
Kay ñawiriywasi 2500 runakunam haykuyta atin. Huk multifuncional qhawachina kapun, 400 tiyanakuna, achka allyiwakamachasqa sistemakunawan akpun, videu-pi rikuchiypaq, camara, llika tink'ina, proyector-kuna, wayrasimikuna, waqkuna. Kay ñawiriywasi tukuy rurachinta paysapa ruwayta atin, hinallataqsi, huk virtual ñawiriywasi kapun.
Sistema de bibliotecas (SISBIB)-wan tant'asqa kachkan.
Kunanpacha Mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin Unquna Wasin yachay suntur ukhun kachkan, yachaqkunam qhali kayninmanta, unquyninkunamanta, unquymanta allinchaymanta, hampikunamantapaspaq kan kay unquna wasi 1998 watapi hatun puquy killapi qallarichirqaku, ñawpa pachakuna, taqasqa consultoriokuna kamachirqaku. Kay unquna wasi, yachaqkunam, yachachiqkunam, kamachiqkunam, llaqtakunam unqunan hampichiypaq kan, qhalinchankupaq, achka imankunata ruwanku, operacion-kuna hina, achka emergencikunapipas, traumatismo hina, ruphaq runa allinchaypaq hina, nanakuna, waqkuna.
Achka serviciokuna kaman, radiologia hina, hampi kuq hina, uqhuy allinchay hina, diabetes qhawachiy hina, sida qhawachiy hina, nuna yachay hampiq kapun, khir hampiqtapas, tullu hampiq, ukhukurku hampiq, khurku kuchukuna, ginecología, waqkuna.[90][96]
Achka campaña-kuna ruwanku, waq sunturkunawan, vacunacion nispapaq, yawar qunaypaq, achkatapis.[97]
Mamallaqta San Markus Kuraq Yachay Suntur Sinku Hayt'ana Pampan (Kusa San Markus Hayt'ana Pampa hina riqsisqa), San Markus Yachay Suntur Llaqtan yaqa chawpinmin kachkan. Yaykunapaq 5 tawak'a Amezaga Avenidaqa atin, hinallataqsi, 36 tawak'a Venezuela Avenidaqa, Piruw suyupi, Lima llaptapi. 1951 watapi kicharqanku, 400 San Markus Yachay Suntur watakuna p'unchaynin yuyachinaypaq. Kay sinru hayt'ana pampapi 70 000 runakuna yaykuyta atin, ña, kunanpachaqa sapa kamachiqnin 43 000 runakuna yaykuyta saqin, ima emergencia, allin lluqsinaypaq kananrayku, kaykunatawan, Pirw mamallaqtapi huk hatun hayt'ana pampa kan.[98]
Kunan, kaypiqa San Markus Club-ta p'ukllan (Kastilla: Club Deportivo Universidad San Marcos), kay club-ta iskay kaq Piruwpa ligan p'ukllan.
Hinaqtin, kay pampata yachaqkuna, yachachiqkuna, kamachiqkunapaq kapun, paykunaqa ima imanruwana ruwanku.[99] Kunanpacha hinallataq, kaypiqa concierto-kuanata ruwanku, sinchi achka takiqkuna kaypi hamunqaku, wakin paykunaka: Metallica,[100] Korn, Gustavo Cerati, Marc Anthony, Bon Jovi,[101] Green Day, The Smashing Pumpkins, Fania All-Stars, Iron Maiden, Shakira, Slayer, Van Halen, Bad Religion, Juanes, Aerosmith, Pearl Jam, Noel Gallagher, Lady Gaga, waqkuna kan.[102]
Mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin iskay yachaqkuna wasikunawan kapun, iskay akllasqa campus-ninkunapaq:
|
Centro histórico de Lima | |||||||
Bien cultural inscrito en 1988, extensión en 1991. | ||||||||
Pacha:Lima | ||||||||
|
La Universidad Nacional Mayor de San Marcos cuenta —o se relaciona históricamente— también con varios monumentos considerados por el Ministerio de Cultura del Perú como Patrimonio Cultural de la Nación, al ser obras arquitectónicas o lugares de valor artístico, histórico, cultural y social:[105]
ID | Monumento | Provincia | Localidad | Ubicación | Imagen |
---|---|---|---|---|---|
LIM-243 | Universidad Nacional Mayor de San Marcos | Lima | Distrito de Lima | Casona de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Parque Universitario, esquina con Jirón Azángaro. | |
LIM-193 | Plaza de Santa Ana de Lima | Lima | Distrito de Lima | ||
LIM-224 | Iglesia de San Carlos de Lima, hoy Panteón de los próceres | Lima | Distrito de Lima | Casona de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Parque Universitario, esquina con Jirón Azángaro. | |
LIM-226 | Iglesia de San Marcelo de Lima | Lima | Distrito de Lima | Jirón Rufino Tarrico, esquina con Avenida Emacipación. | |
LIM-239 | Convento de Santo Domingo e Iglesia de la Veracruz de Lima | Lima | Distrito de Lima | Jr. Camaná, esquina con Jirón Conde de Superunda. | |
LIM-248 | Palacio del congreso | Lima | Distrito de Lima | Plaza de la Inquisición (conocida hoy como Plaza Bolívar). | |
LIM-252 | Antiguo colegio real de San Felipe | Lima | Distrito de Lima | Colegio Real de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Jr. Ancash cuadra 6, esquina con Jirón Andahuaylas. | |
LIM-257 | Antigua escuela de medicina de San Fernando | Lima | Distrito de Lima | Facultad de Medicina "San Fernando" (Universidad Nacional Mayor de San Marcos): Av. Grau cuadra 7. | |
LIM-399 | Casa de Raúl Porras Barrenechea | Lima | Distrito de Miraflores (Lima) | Calle Narciso de la Colina 398, esquina con Calle Alfonso Ugarte 179. | |
LIM-463 | Huaca de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos | Lima | Distrito de Lima | Ciudad Universitaria de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Avenida Universitaria s/n. - Avenida Venezuela cuadra 34. |
2019 Qun Awya Yala P'ukllanaykunanpaq, "Lima 2019 Ruwaq Comite"-qa achka wasichakuna akllanqaku, paykunaqa qaylla Lima llaqtamanta kanayta karqan, Callao hinaq, Chaykunawanpi Mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin karqan, chayman ruwanaypaq, kaykuna ruwayta atiyraq kanan:
San Markus Kuraq Yachay Suntur aswan 500 conveniokunawan kan, hawa mamallaqtakunam yanapakunaypaq achka hawa yachaysunturkunawan waq sunturkunawan. Kay conveniokuna t'aqwina kanan atin, wiñachina, hamawt'akunap aswan yachanaypaq, yachaqkunap phawanaypaq atinpas, qhipadradupitaq, hinallataq ñawpagradupi waqkunapas. Phanakuna, tantanakuykunam kamachiy wasi kaykunata qhwayta kanan, becakunap, conveniukunapas taq'ayta hina kanan, kay kamachita rikturwasipi kachkan, yachay sunturpa chawpin
Kaykunawan wakin conveniokuna kapun (2017 wata, Intiraymi killakama):[106][107]
América del Norte:
|
América del Sur:
|
Asiya:
|
Europa:
|
|
Aswan kay convenio-kuna, San Markus Yachay Suntur paynin convenionta kapu, alianza estrategica kanayrayku, kaypita wakin yachaqkuna phawanaypaq kapun, qhipagradupi, ñawpagradupi, kimsa chanisqa Piruw yachay sunturnin —UNMSM, UNI UNALM-pas—. Kay programankuna wakin hawa mamallaqtakuna yachay sunturkunawan tikranaypaq kanan, huknin: Alimanya, Ransiya, Italiyapas, waqkuna.[108]
Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin hatun runakuna:[109]:[56][40][41][66][110][90][111][112][113][114][115][116][117][118][119][120][121][122]
Paykunaqa kapun:
En ciencias, ingenierías y salud:
|
En letras, humanidades y artes:
|
En leyes, sociales y empresariales:
|
|
Paykunaqa kapun:[56][41][66][90][123][124]
Siglo XIX:
Siglo XX:
|
|
|
Siglo XXI:
|
|
|
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.