بنت الہدی صدر

بنت الہدی صدر
جم	23 فروری 1937   کاظمین
وفات	9 اپریل 1980 (43 سال)  بغداد
مدفن	وادی السلام
شہریت	عراق
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل تشیع
فقہی مسلک	جعفریہ
بہن/بھائی	سید محمد باقر صدر
عملی زندگی
پیشہ	لکھاری ،  استاد
پیشہ ورانہ زبان	عربی
باب اسلام
ترمیم

بنت الہدی صدر

فائل:بنت‌الهدی صدر.jpg بنت الہدی صدر
کوائف
لقب	بنت الہدی، شہیدہ صدر
نسب	والد: سید حیدر صدر، والدہ: شیخ عبد الحسین آل یاسین دی بیٹی۔
تاریخ وفات	8 اپریل 1980 ع
مذہب	شیعہ اثنا عشری
اطلاعات سیاسی
علمی و دینی معلومات
اساتذہ	سید محمد باقر صدر، شیخ زہیر الحسون و ام‌ علی الحسون۔
تالیفات	الفضیلہ تنتصر، لیتنی کنت أعلم، امرأتان و رجل، صراع مع واقع الحیاة، لقاء فی المستشفی، الخالہ الضائعہ، الباحثہ عن الحقیقہ، کلمہ و دعوہ، ذکریات علی تلال مکہ، بطولہ المرأة المسلمہ، المرأة مع النبی(ص)، المجموعہ القصصیہ الکاملہ۔

آمنہ بنت الہدی صدر عراق دی عالمہ، شاعرہ، مؤلف تے علم فقہ تے اخلاق دی معلم خواتین وچو‏ں اک سی۔ بنت‌الہدی 1356 ہجری نو‏ں عراق دے شہر کاظمین وچ پیدا ہوئی^[1] آپ عراق دے شیعہ مفکر محمد باقر الصدر دی بہن سی جسنو‏ں صدام حسین نے دونے بہن بھائیاں نو‏ں قتل کر دتا۔

آمنہ صدر (1937۔1980)، بنت الہدی و شہیدہ صدر دے نام معروف، عراق دی صاحب تصنیف، ثقافتی و سیاسی خواتین وچو‏ں سن۔ انہاں دی ثقافتی و دینی سرگرمیاں وچ نجف و کاظمین دے الزہرا مدارس دی سرپرستی، گھراں وچ دینی جلسیاں دی تشکیل، مجلہ الاضواء وچ مقالہ نویسی، مذہبی کہانیاں تے شعر گوئی شامل نيں۔

بنت الہدی نو‏ں اپنے بھائی سید محمد باقر صدر دی گرفتاری اُتے اعتراض تے حرم امام علی ؑ وچ تقریر، جس دا نتیجہ مختلف شہراں تے ملکاں وچ مظاہریاں دی شکل وچ ظاہر ہويا، دی وجہ تو‏ں بعثی حکومت نے گرفتار کیتا تے قید وچ طویل صعوبتاں دے بعد پھانسی دے دت‏ی۔

سوانح حیات

سیدہ آمنہ صدر (ولادت: کاظمین 1357 ھ/1937 ء) آیت اللہ سید حیدر صدر دی بیٹی نيں۔ انہاں دی والدہ آیت اللہ محمد رضا آل یاسین دی بہن سن۔ سید اسماعیل صدر تے شہید سید محمد باقر صدر انہاں دے بھائی نيں۔^[2] دو سال دی عمر وچ اوہ والد دے سایہ تو‏ں محروم ہو گئياں۔ انہاں نے لکھنا پڑھنا گھر ہی وچ سیکھا تے اس دے بعد نحو، منطق، فقہ و اصول جداں علوم حاصل کیتے۔ انہاں نے سید محمد باقر صدر، شیخ زہیر الحسون تے ام علی الحسون تو‏ں تعلیم حاصل کيتی۔^[3] 8 اپریل 1980 ء وچ انہاں نو‏ں عراق دی بعثی حکومت دے ذریعہ پھانسی دتی گئی۔^[4]

تبلیغی سرگرمیاں

گھریلو جلسے تے مجلہ الاضواء

بنت الہدی دینی معاملات وچ خواتین دے کردار دی اہمیت تو‏ں واقف سن۔ لہذا انہاں نے اپنے گھر وچ تے اسی طرح تو‏ں دوسرے گھراں وچ امور دینی دی تبلیغ دے لئے جلسیاں نو‏ں تشکیل دتا۔^[5] اوہ مجلہ الاضواء وچ عراقی تے عرب لڑکیاں دے لئے مضامین تحریر کیتا کردیاں سن۔ اس مجلہ وچ انہاں دی تحریر دا موضوع مسلما‏ن خواتین دے لئے دینی امور دی پابندی تے مغربی آئیڈیل تے نعرےاں تو‏ں دوری ہويا کردا سی^[6]

سرپرستی مدارس الزہراء

مدارس الزہراء، چند مدارس اُتے مشتمل اک مجموعہ سی جو اسلامی فلاحی ادارہ تو‏ں تعلق رکھدا سی انہاں مدارس دی تاسیس دا مقصد بصرہ، دیوانیہ، حلہ، نجف، کاظمین تے بغداد دے بچےآں دی دینی ثقافت نو‏ں تقویت پہچانا سی انہاں مدارس دا مرکز بغداد وچ سی شہیدہ بنت الہدی نے انہاں مدارس وچ اوتھ‏ے دے رائج تعلیمی نصاب وچ دو دروس دا اضافہ کیتا تے اس دے لئے انہاں نے ایسے اساتید معین کیتے جو اسلامی امور دی پابندی دے سلسلہ وچ خاص اہتمام کردے سن ۔^[7]

1967 ء وچ بنت الہدی نو‏ں نجف و کاظمین دے شعبیاں دی سرپرست مقرر ہوئیاں۔ اس زمانہ وچ اوہ نجف وچ اک تے دینی مدرسہ دی سرپرست سن۔ اس لئے انہاں نے ہفتہ دے ایام نو‏ں تقسیم کر رکھیا سی، ادھا ہفتہ اوہ نجف وچ تے ادھا کاظمین وچ بسر کردیاں سن۔ اوہ مدرسہ دی چھٹی دے بعد اساتید دی تربیت وچ وقت صرف کردیاں سن تے بعد از ظہر دا وقت انہاں نے اسٹوڈینس دے سوالےآں دے جوابات تو‏ں مخصوص کر رکھیا سی 1972 ء وچ عراقی حکومت دی طرف تو‏ں انہاں مدارس دے حکومت عراق دی وزارت تعلیم و تربیت تو‏ں الحاق دے لازمی ہونے دا دستور صادر ہويا۔ اس حکم دے صادر ہونے دے نال ہی بنت الہدی نے انہاں مدارس تو‏ں استعفی دے دتا تے حکومت دی طرف تو‏ں خط ملنے دے باوجود انہاں نے انہاں دے نال تعاون نو‏ں قبول نئيں کیتا۔^[8] انہاں نے انہاں دے نال تعاون نہ کرنے دے سوال دا جواب انہاں الفاظ وچ تحریر کیتا:

لم یکن الهدف من وجودی فی المدرسہ الا نوال مرضاة الله و لما انتفعت الغایة من المدرسۃ بتأمیمها فما هو جدوی وجودی بعد ذلک؟!

میں خوشنوی خدا حاصل کرنے دی خاطر انہاں مدارس وچ خدمت انجام دے رہی سی۔ ہن انہاں مدارس دے حکومت تو‏ں الحاق ہونے (بعثی حکومت دی نظارت) دے بعد میرے ایتھ‏ے رہنے دی بھلا کیہ توجیہ ہوئے سکدی اے؟

— بنت ‌الہدی صدر، الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۸-۷۹ بہ نقل از ملحق صحیفہ الجہاد الصادر بتاریخ ۲۰ جمادی الثانیہ ۱۴۰۳ ھ. نیسان ۱۹۸۳ ء۔

مذہبی کہانیاں تے شعر گوئی

؎ «رجعیہ» إن قیل عنک! فلا تبالی واصمدی space space قولی: أنا بنت الرسالہ، من ہداہا اہتدی ؎ لم یثننی خجلی عن العلیا و لم یغلل یدی space space کلا و لا ہذا الحجاب یعیقنی عن مقصدی ؎ فغد لنا اختاه فامضی فی طریقک و اصعدی space space و الحق یا اختاه یعلو فوق کید المعتدی

۔^[9]

بنت الہدی نے اپنی گفتگو دے لئے مخاطبین دا دائرہ ہور ودھانے دے لئی تحریر نو‏ں ترجیح دتی؛ عربی و اسلامی ممالک دی بہت سی خواتین انہاں دیاں کتاباں دے مطالعہ دے ذریعہ اسلامی افکار تک رسائی حاصل کر سکدیاں سن۔^[10] گھریلو مسائل، کار و شغل اسلامی، جاب کرنے والی خواتین دی دشواریاں، مزاق اڑانا، خواتین دی حیثیت نو‏ں زیر سوال لیانا، خوب صورتی، میکپ و آرایش، حجاب ۔۔۔ انہاں دی تحریر و افساناں دے مرکز نيں۔^[11] انہاں نے اسی مقصد دے تحت شعر وی کہے انہاں دے زیادہ تر اشعار دینی و مذہبی رنگ وچ رنگے نظر آندے نيں۔

انہاں دی تالیفات مندرجہ ذیل نيں:

1. الفضیلہ تنتصر‎ ​
2. لیتنی کنت أعلم‎ ​
3. امرأتان و رجل‎ ​
4. صراع مع واقع الحیاة‎ ​
5. لقاء فی المستشفی‎ ​
6. الخالة الضائعہ‎ ​
7. الباحثہ عن الحقیقہ‎ ​
8. کلمہ و دعوہ‎ ​
9. ذکریات علی تلال مکہ‎ ​
10. بطولہ المرأة المسلمہ‎ ​
11. المرأة مع النبی(ص)‎ ​
12. ظلال‌ ت‍ح‍ت‌ ال‍ش‍م‍س‌‎ ​
13. ال‍ظل‍م‎ ​
14. المجموعہ القصصیہ الکاملہ‎ ​

سیاسی سرگرمیاں تے شہادت

شہیدہ صدر عراق وچ خواتین دی اسلامی تحریک وچ پیش قدم سن۔ اوہ اپنے بھائی سید محمد باقر صدر دی اسلامی تحریک دے نقش قدم اُتے چل رہیاں سن۔ انہاں دے زمانہ وچ پیش آنے والے مہم ترین واقعات ایہ نيں: 1972 ع وچ کوفہ دے ہسپتال تو‏ں شہید صدر دی گرفتاری، 1974 ء وچ عراق دی اسلامی تنظیماں دے بوہت سارے اعضاء دی گرفتاری تے انہاں وچو‏ں 5 نو‏ں پھانسی دی سزا، 1977 ء وچ انتفاضہ نجف، جس وچ کچھ جواناں نو‏ں اس دلیل دے نال کہ انہاں نے قانون توڑیا تے عوام نو‏ں حکومت تو‏ں بغاوت اُتے ابھارا ہے، پھانسی دے دتی گئی۔ شہید صدر نو‏ں اس واقعہ دی وجہ تو‏ں بغداد طلب کیتا گیا تے انہاں دے ذریعہ انہاں کماں دی مذمت نہ کرنے دے سبب انہاں نو‏ں مورد عتاب قرار دتا گیا۔^[12]

19 رجب 1979 ع وچ شہید صدر نو‏ں انہاں دی سیاسی فعالیت دی وجہ تو‏ں عراق دی بعثی حکومت نے گرفتار کیتا۔ انہاں دی گرفتاری دے نال ہی بنت الہدی حرم امام علیؑ وچ گئياں تے اوتھ‏ے تقریر کیتی تے عوام نو‏ں انہاں دے مرجع تقلید دی گرفتاری دی خبر تو‏ں آگاہ کیتا۔ اس تقریر دے نتیجہ وچ نجف دی عوام نے مظاہرہ کیتا تے شہید صدر نو‏ں آزاد کر دتا گیا۔ اس خبر دے دوسرے شہراں تے ملکاں تک پہنچدے ہی بغداد، کاظمین، فہود، نعمانیہ، سماوہ، لبنان، بحرین تے ایران وچ مظاہرے ہوئے۔ حکومت عراق نے انہاں مظاہریاں دے مد نظر صدر خاندان نو‏ں انہاں دے گھر وچ نظربند کر دتا تے 19 جمادی الاولی 1400 ھ مطابق 5 اپریل 1980 ءہفتے دےدن شہید صدر تے انہاں دی خواہر بنت الہدی نو‏ں جیل وچ ڈال دتا گیا^[13] تے 8 اپریل 1980 ء نو‏ں شہید کر دتا۔ 1982ء وچ حزب الدعوہ دی طرف تو‏ں الدجیل وچ صدام دے خلاف کیتے گئے سب تو‏ں وڈے چریکی حملہ دا رمز بنت الہدی دے نام اُتے رکھیا گیا۔^[14]

متعلقہ مضامین

• سید محمد باقر الصدر
• موسی صدر

حوالے

1. حسینی حائری، سید کاظم؛ زندگی و افکار شهید صدر، ترجمہ فارسی حسن طارمی، تهران، وزارت فرہنگ و ارشاد اسلامی ایران، 1375، چاپ اول، ص 31و32.
2. الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۴
3. الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۴-۷۵
4. ان.ویلی، نہضت اسلامی شیعیان عراق، ۱۳۷۳ش، ص۱۱۲
5. الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۵
6. برای مثال ن ک: الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۶-۷۷
7. الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۸
8. الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۸
9. الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۸۴
10. الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۹ بہ نقل از مقدمہ قصہ «صراع من واقع الحیاة»
11. الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۸۰
12. الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۸۸
13. الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۸۸-۸۹
14. ان.ویلی، نہضت اسلامی شیعیان عراق، ۱۳۷۳ش، ص۱۱۲

مآخذ

• زندگی و افکار شهید صدر؛ سید کاظم حسینی حائری، ترجمہ فارسی؛ حسن طارمی، تهران، وزارت فرہنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول 1375.

• ان.ویلی، جویس، نہضت اسلامی شیعیان عراق، ترجمہ مہوش غلامی، تہران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش
• الحسون، محمد و مشکور، ام‌علی، اعلام النساء المؤمنات، تہران، انتشارات اسوه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق