Świniary (powiat międzyrzecki)

Świniary (niem. Schweinert)^[3] – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie międzyrzeckim, w gminie Skwierzyna.

Integralne części wsi Świniary^[4][5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0186890	Świniarki	część wsi

Zobacz też: Świniary w innych znaczeniach tego słowa.

Świniary

wieś
Centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	międzyrzecki
Gmina	Skwierzyna
Strefa numeracyjna	95
Kod pocztowy	66-440[1]
Tablice rejestracyjne	FMI
SIMC	0186878
Położenie na mapie gminy Skwierzyna Świniary
Położenie na mapie Polski Świniary
Położenie na mapie województwa lubuskiego Świniary
Położenie na mapie powiatu międzyrzeckiego Świniary
52°37′56″N 15°35′37″E[2]

Położenie

Wieś w dolinie Warty, na skraju Puszczy Noteckiej, ok. 7 km na północny wschód od Skwierzyny, przy drodze wojewódzkiej nr 199. Na zachód od Świniar, przy drodze leżą Świniarki, najstarsza osada olęderska w rejonie, założona przez Krzysztofa Unruga w 1619 r. jako Schweinerter Hollander. Aktualnie Świniarki należą administracyjnie do Świniar i wraz z miejscowością Nowy Dwór stanowią sołectwo Świniary.

Historia

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od końca XIV wieku. Wymieniona po raz pierwszy w dokumencie zapisanym po łacinie z 1394 "Swinari", a później także w 1420 "Swynar", 1430 "Swynari", 1433 "Swinary", 1446 "Swynary", 1494 "Svynarj", 1508 "Szwynarwy", 1510 "Szwynary", 1563 "Szwiniari", 1577 "Swiniary", 1944 "Schweinert"^[6] .

Miejscowość wspominały historyczne dokumenty prawne, własnościowe i podatkowe. Wieś wzmiankowana w jako własność szlachecka związana z grodem w Skwierzynie. W 1394 wraz z dziedzinami Góra (k. Sierakowa), Kijewice, Dzierzązna była przedmiotem sporu sądowego pomiędzy Mikołajem Baworowskim i Dobiesławem Kwileckim. W 1433 właściciel wsi Marcin Zajączkowski pozwany został przez mieszczkę poznańską Elżbietę Fafkową oraz innych mieszczan o niezapłacenie za „kramne rzeczy odważone i odmierzone”. Fafkowa i inni świadkowie zeznawali przeciw niemu domagając się oddania długu; każdy na kwotę 5 grzywien, aż do całej sumy długu w wysokości 28 grzywien. W 1444 miejscowość należała do powiatu poznańskiego Korony Królestwa Polskiego. W latach 1444–1592 dziedzicami Świniar byli Ostrorogowie z Ostroroga herbu Nałęcz. W 1508 miejscowość leżała w parafii Skwierzyna^[6] .

W 1580 wieś Swinary położona była w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów^[7]. W 1592 Jan Ostroróg wojewoda poznański, syn Stanisława, sprzedał Janowi Opalińskiemu z Bnina miasto Ostroróg wraz z wsiami, w tym m.in. wieś Świniary wraz z folwarkiem^[6] .

Od końca XVI do początku XIX wieku należała do rodziny Unrugów z Międzychodu, w XIX w. do Hohenzollernów.

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Międzyrzecz w rejencji poznańskiej^[8]. Świniary należały do okręgu starodworskiego tego powiatu i stanowiły odrębny majątek, którego właścicielem był wówczas von Brunn^[8]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 434 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 56 dymów (domostw)^[8]. Wzmiankowane były wówczas także Świniary Olendry (30 domów, 198 osób)^[8].

W latach 1945–1961 miejscowość leżała w nieistniejącym obecnie powiecie skwierzyńskim, a w latach 1975–1998 należała administracyjnie do województwa gorzowskiego.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[9]:

• kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem MB Królowej Polski, neogotycki z lat 70 XIX wieku
• układ urbanistyczny wsi, z połowy XIX wieku

inne zabytki:

• park krajobrazowy, podworski z pomnikowymi dębami i stawem, założony w XVIII wieku
• oficyna dworska z 1911 r., na terenie dawnego folwarku.

Przypisy

1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014-03-09].
2. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 138417
3. Schweinert. [dostęp 2021-04-11]. (niem.).
4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
5. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
6. Jurek 2011 ↓.
7. Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 35.
8. Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère) Jana Nepomucena Bobrowicza, 1846, s. 260.
9. Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 32. [dostęp 2013-01-29].

Bibliografia

• Tomasz Jurek: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. V, (Ś – W), zeszyt 1, hasło „Świniary”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2011, s. 254-255.
• P. Anders, W. Kusiak, Puszcza Notecka przewodnik krajoznawczy, G&P Oficyna Wydawnicza, Poznań 2005.
• B. Kucharski, Informator Turystyczno-Krajoznawczy Województwa Gorzowskiego, Gorzów Wielkopolski, Urząd Wojewódzki w Gorzowie Wielkopolskim, 1998, ISBN 83-908511-1-3.

Linki zewnętrzne

• Świniary w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
• Strona internetowa sołectwa Świniary https://web.archive.org/web/20180810115222/http://swiniary.org/