Jak rozpętałem drugą wojnę światową

Marian Kociniak,
odtwórca roli Franciszka Dolasa

Jak rozpętałem drugą wojnę światową – polska komedia wojenna z 1969 roku, na motywach powieści Kazimierza Sławińskiego Przygody kanoniera Dolasa, w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego i z jego scenariuszem.

Wypowiedzi postaci

• (…) jak cię złapią z polską puszką wojskową, to leżysz, nawet gdybyś miał najlepsze papiery, a to, bracie, kiełbasa niemiecka, oryginalna! No powąchaj, jak śmierdzi!
  • Postać: żołnierz w obozie
  • Źródło: cz. I, Ucieczka

Franciszek Dolas

• Bo ja jestem dziecko szczęścia, rozumiesz? Jestem urodzony w niedzielę.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka

• Bordello bum-bum.
  • Opis: na pytanie Włocha, co się stało.
  • Źródło: cz. II, Za bronią

• Byk! Prawdziwy byk! Wolę zginąć jak żołnierz z ręki nieprzyjaciela niż na rogach głupiego bydlaka.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka
  • Zobacz też: byk

• Grzegorz Brzęczyszczykiewicz. Chrząszczyżewoszyce, powiat Łękołody.
  • Opis: tak przedstawił się Niemcom podczas przesłuchania.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka
  • Zobacz też: nazwisko

• Ja też znajdę karabin dla siebie. Choćbym miał go szukać na końcu świata.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka
  • Zobacz też: karabin

• Jaki bajzel! Jak po weselu u szwagra!
  • Źródło: cz. II, Za bronią

• Melduję posłusznie, panie pułkowniku, ja tę wojnę zupełnie niechcący wywołałem.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka

• Miałem dla ciebie kwiatki, ale krowa mi zjadła.
  • Opis: do Teresy.
  • Źródło: cz. III, Wśród swoich
  • Zobacz też: kwiaty

• Mistrzu, co to za stacja?
  • Opis: Zaspany Dolas do generała Wermahtu tuż przed wybuchem wojny.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka

• Moim obowiązkiem jest być tam, gdzie mnie potrzebują.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka
  • Zobacz też: obowiązek

• Nie ma takiego obozu, z którego byśmy nie uciekli.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka

• Rany Julek, ale nawarzyłem bigosu.
  • Opis: o początku wojny.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka

• Rany Julek, znowu narobiłem bigosu.
  • Opis: na okręcie.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka

• Żebym ja was nie postraszył, herbaciarze! Fajfokloki zakichane!
  • Opis: do Anglików.
  • Źródło: cz. II, Za bronią

Dialogi

Franciszek Dolas: A z tym scyzorykiem to do kitu.

Starszy ułan Woydyłło: Za przeproszeniem szanownego kolegi, znaczy się dobrze ten kit czy przeciwnie?

• Źródło: cz. I, Ucieczka

---

Franciszek Dolas: Cholera!

Starszy ułan Woydyłło: Święta racja, szanowny panie kolego, my też tak myślimy.

• Źródło: cz. I, Ucieczka

---

Franciszek Dolas: Co jest, do wielkiej anielki?! Wojsko czy burdel?

Włoch: Tak jest, panie poruczniku. Burdel! Burdel wojskowy!

• Źródło: cz. II, Za bronią
• Zobacz też: dom publiczny

---

Franciszek Dolas: Musimy walczyć o Polskę.

Sierżant Kiedros: O jaką Polskę chcesz walczyć?

Franciszek Dolas: O jaką Polskę? Przecież Polska jest tylko jedna…

• Opis: podczas ucieczki z Legii Cudzoziemskiej.
• Źródło: cz. II, Za bronią
• Zobacz też: Polska

---

Franciszek Dolas: Palce!

Niemiec 1: Panzer?! (pol. Czołg?!)

Niemiec 2: Panzer?! (pol. Czołg?!)

Niemiec 1: Nein, nein. Nichts, nichts. (pol. Nie, nie. Nic, nic.)

• Opis: kiedy Niemiec nadepnął Dolasowi na palce.
• Źródło: cz. III, Wśród swoich

---

Partyzant (do starszej kobiety): Słuchajcie, Jóźwiakowa, mam dla was specjalne zadanie. Dziś w nocy przyjmowaliśmy ludzi, którzy skakali w nocy na spadochronach. Rozumiecie… takie duże parasole… jedwabne…

Jóźwiakowa: Nie gadaj tyle, synku. Chodzi o zrzut.

• Źródło: cz. III, Wśród swoich
• Zobacz też: spadochron

---

Elżbieta: Umarł w drodze, na pewno od ran

Żołnierz: To nie od ran, panie pułkowniku! Śliwowica!

• Opis: o Dolasie.
• Źródło: cz. I, Ucieczka

Inne

• Chodźcie, chodźcie, mnie was tutaj potrzeba,
  by nie weszli hitlerowcy do nieba!
  • Opis: Fragment piosenki Leguny w niebie śpiewana przez żołnierzy robiących podkop (w oryginale było: „bolszewicy” zamiast „hitlerowcy”.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka

• „Czy nie znacie niebieskiego zwyczaju?
  Wleźć nie można bez przepustki do raju.”
  „Znamy, znamy, lecz tu pustki,
  wpuść więc, Pietrze, bez przepustki
  żołnierzy Polaków, żołnierzy.” (…)
  Wąsem ruchał, brodą ruchał,
  ale się nie udobruchał,
  żołnierze czekali, czekali.
  • Opis: Fragment piosenki Leguny w niebie śpiewana przez żołnierzy robiących podkop.
  • Źródło: cz. I, Ucieczka

• Kto by się martwił, że na drodze kurz
  i śnieg i deszcz – to znamy już.
  Wzgórza przejdziemy, wodą popijemy,
  Woda po walce ma jak wino smak.
  Róża czerwono, biało kwitnie bez
  Dojdziesz bracie, choć krucho jest!
  • Autor: Andrzej Czekalski, Róża i bez, piosenka z czołówki

• Pan porucznik od saperów poszedł na zające
  I napotkał trzy panienki nago się kąpiące,
  Hulaj dusza, niech się rusza!
  Hej, hej, u-ha-ha!
  Hulaj dusza, niech się rusza,
  Dziewczyno moja!
  • Opis: piosenka śpiewana przez Dolasa.

• Źródło: cz. II, Za bronią

O filmie

• Aktor zbudował swoją rolę na tragikomicznych przeciwstawieniach: bezczelności i delikatności, sprycie i bezradności, wrażliwości i nieprawdopodobnym tupecie. O takiej roli mówi się zazwyczaj, że jest rolą życia i podobnie stało się w przypadku Mariana Kociniaka.
  • Autor: Barbara Kaźmierczak, „Video Club” 1995, nr 09
  • Zobacz też: tragikomedia

• Oglądając film Chmielewskiego trudno oprzeć się wrażeniu, że główna rola została napisana specjalnie dla Kociniaka. Jeśli tak nie było, trzeba reżyserowi pogratulować wyboru wykonawcy. Takiego popisu wdzięku, brawury i poczucia humoru ani wcześniej, ani później w rodzimej komedii nie podziwialiśmy.
  • Autor: Krzysztof Demidowicz, „Film” 1993, nr 06

Zobacz też

• II wojna światowa
• Niemcy
• żołnierz