Łabędź krzykliwy[6] (Cygnus cygnus) – gatunek dużego ptaka z podrodzinygęsi (Anserinae) w rodziniekaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Palearktykę od Islandii po Kamczatkę. Zimuje w Europie oraz środkowej i wschodniej Azji. Przeloty w marcu – maju i wrześniu – listopadzie. W Polsce pierwsze gniazdowanie stwierdzono w 1973[7], obecnie gniazduje w ilości 120–200 par, szczególnie liczny jest na wybrzeżu Bałtyku zimą i podczas przelotów.
Długość ciała 140–165 cm, rozpiętość skrzydeł 205–243 cm; masa ciała samic 5600–13100 g, samców 7200–15500 g[10]. Dorosłe ptaki jednolicie białe, dziób czarny z dużą, klinowatą żółtą plamą (większą niż u łabędzia czarnodziobego). Młode szare, plama na dziobie w kolorach bladożółtym i cielistym, szatę białą uzyskują w 3. roku życia. Jego okrzyki są charakterystyczne dla zimnych krajobrazów północy, zwłaszcza w czasie jesiennych przelotów. Dźwięki wydawane zarówno w locie, jak i na wodzie, przypominają klangor żurawi. Wtedy to ptaki lecą w regularnych formacjach. Prawie dorównuje wielkością łabędziowi niememu, choć nie ma tak okazałej sylwetki. W przeciwieństwie do łabędzia niemego, nie przyjmuje postawy grożącej z uniesionymi na kształt żagla skrzydłami, a pływając trzyma szyję prosto (łabędź niemy często wygina szyję w kształt S)[11]. Na wodzie ma wyprostowaną szyję i skrzydła położone na grzbiecie, a niemy szyję zgiętą w S i wzniesione skrzydła. Różnica polega też na tym, że w czasie jego lotu nie słychać szumu skrzydeł.
Jajo z kolekcji muzealnej
Biotop
Duże jeziora z pasem trzcin, śródleśne jeziorka, moczary, stawy i morskie wybrzeża na arktycznej tundrze, gdzie przybywa już w lutym i marcu. W Polsce najczęściej gniazduje na stawach rybnych (np. w Dolinie Baryczy), rzadziej na starorzeczach. Zimuje na wybrzeżach morskich i w ujściach rzek, a pod koniec tego okresu dobiera się w pary, które pozostają sobie wierne.
Łabędź krzykliwy w czasie żerowania
Gniazdo
Na lądzie, rzadziej w płytkiej wodzie na brzegu w trzcinach lub na wyspie. Tworzy je sterta roślinnych materiałów.
Jaja
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 3 do 7 białych jaj w kwietniu lub maju.
Wysiadywanie i dorastanie
Jaja wysiadywane są przez okres 35–40 dni tylko przez samicę. Samiec czuwa w pobliżu gniazda i w razie potrzeby broni go. Pisklęta wykluwają się w jednym czasie i są wyprowadzane na wodę zaraz po obeschnięciu. Młodymi zajmują się oboje rodzice. Rodzina trzyma się razem, pisklęta płyną sznurem za matką, czasem na jej grzbiecie. Samiec strzeże ich z tyłu. W przypadku zagrożenia reagują oboje rodzice – kąsają dziobem i uderzają skrzydłami. Młode dorastają powoli. Pierze porasta po 2 miesiącach. Żywią się roślinami, mięczakami i owadami.
Pożywienie
Części zielone roślin wodnych i ich nasiona. Pisklęta jedzą również drobne bezkręgowce.
W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[12]. W latach 2013–2018 populację lęgową na terenie kraju szacowano na 120–200 par, zaś populację zimującą na 10–20 tysięcy osobników[13]. Na Czerwonej liście ptaków Polski łabędź krzykliwy sklasyfikowany został jako gatunek bliski zagrożenia (NT)[14].
Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko:Plemię: Cygnini Vigors, 1825 (wersja: 2020-01-10).[w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line].Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego.[dostęp 2020-07-11].
KawenczyńskiK.K.KawenczyńskiK., KoźniewskiK.P.KoźniewskiK., LuniakL.M.LuniakL., Lęg łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus (L.) na Bagnie Ławki, „Przegl. Zool.”, 1974. Brak numerów stron w czasopiśmie
Carboneras, C. & Kirwan, G.M.:Whooper Swan (Cygnus cygnus).[w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line].2019.[dostęp 2019-10-10].
C. Carboneras & G.M. Kirwan:Whooper Swan (Cygnus cygnus), version 1.0. W:J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.):Birds of the World.Ithaca, NY:Cornell Lab of Ornithology,2020. DOI: 10.2173/bow.whoswa.01. [dostęp 2020-07-11].(ang.). Brak numerów stron w książce
Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.:Czerwona lista ptaków Polski.OTOP, Marki,2020. Brak numerów stron w książce
KarelStastny:Ptaki wodne.Warszawa:Delta,1993. ISBN83-85817-10-7. Brak numerów stron w książce
Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech:Ptaki.T.I.Warszawa:Wiedza Powszechna,1991,seria:Mały słownik zoologiczny. ISBN83-214-0563-0.
