Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zofia Strzałkowska (ur. 2 lutego 1861 w Skrzynce, zm. 29 grudnia 1923 we Lwowie) – polska nauczycielka, działaczka oświatowa i społeczna, założycielka Zakładów Naukowo-Wychowawczych żeńskich we Lwowie, pisarka.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
nauczycielka |
| Narodowość |
polska |
| Odznaczenia | |
 | |
Urodziła się 2 lutego 1861 w Skrzynce nad Wisłą[1][2][3][4]. Była córką właściciela ziemskiego[1]. Wychowywała się w rodzinnym dworze szlacheckim w Skrzynce[5][1]. Po utracie majątku przez ojca mieszkała z rodziną w Lubience pod Tarnowiem oraz w Skorzowie na ziemi kieleckiej[1]. W dzieciństwie zajmowała się hodowlą drobiu i uczyła się rachunków samodzielnie pod opieką ojca[1]. Od 15 roku życia zamieszkiwała u swojej ciotki Grosiewiczowej we Lwowie, prowadząc jej gospodarstwo[1]. Jednocześnie uczyła się konsekwentnie[1]. Po kilku latach zdała patent egzaminu dojrzałości oraz egzamin dla szkół ludowych[1].
Początkowo pracowała w swoich rodzinnych stronach, w etatowej szkole mieszanej 4-klasowej w Zakliczynie od około 1878 jako nauczycielka prowizoryczna[6][1]. Następnie uczyła w Tarnowie przez trzy lata[1], od około 1880 jako zastępca nauczyciela w szkole wydziałowej żeńskiej w Tarnowie (w tym samym charakterze pracowała tam także Kamila Strzałkowska)[7]. W tym okresie, wciąż dokształcając się, zdała egzamin wydziałowy[1]. Udzielała się także w pracy literackiej publikując w „Roczniku Samborskim” utwory poetyckie na przełomie 1879/1881[1][8]. Dążąc do dalszego doskonalenia zrezygnowała z pracy w Tarnowie i przeniosła się do Krakowa[1]. Tam pracowała jako prywatna nauczycielka i była słuchaczką na Uniwersytecie Jagiellońskim[1]. Jednocześnie nadal spełniała się w sferze literackiej oraz w życiu artystycznym[1]. Od 1892 ponownie zamieszkała we Lwowie, gdzie zarabiała ucząc prywatnie i w pensjonacie Kamili Poh[1]. Uczęszczała także na wykłady na Uniwersytecie Lwowskim[1]. W 1894 ukierunkowała się ostatecznie w stronę pracy oświatowej, idąc za sugestią swej ciotki, namawiającej do założenia szkoły i pensjonatu (do tego czasu rozważała wybór literackiej drogi życiowej)[1]. W ówczesnych latach zaboru austriackiego brakowało wartościowych szkół żeńskich, a istniejące nie odpowiadały wymaganiom społecznym[1].
W 1893 osiadła we Lwowie[9]. Jej celem było stworzenie kursów naukowych dla dziewcząt, umożliwiających im wstęp na uniwersytet[9]. Była założycielką i właścicielką otwartej w 1895 „szkoły średniej sześcioklasowej żeńskiej”[10][11][3]. Funkcjonowały tzw. „Wyższe kursa naukowe dla kobiet” i przygotowawczy dwuletni kurs gimnazjalny, a następnie zrealizowano plan pełnej szkoły średniej, która została zatwierdzona przez C. K. Radę Szkolną 1 września 1898[9]. Tym samym była to pierwsza na ziemiach polskich szkoła średnia dla dziewcząt z gimnazjalnym programem nauczania[10][9]. Zakład został później przekształcony w „Prywatne Gimnazjum Żeńskie Zofii Strzałkowskiej we Lwowie”[10][3], a około 1912 szkoła w „Zakład Naukowy Żeński z prawem publiczności Zofii Strzałkowskiej we Lwowie”[12]. Do 1913 zakład mieścił się przy ulicy Pańskiej 16[13], a od 1913 we własnym, czteropiętrowym budynku przy ulicy Zielonej 22[11]. Przed 1914 Strzałkowska pozostawała właścicielką oraz przełożoną zarówno zakładu gimnazjum jak i działającego tamże od 1906 seminarium nauczycielskiego[9] (w seminarium prowadziła ćwiczenia praktyczne, uczyła metodyki i geografii)[14]. W Zakładach Naukowych Zofii Strzałkowskiej działała także szkoła ludowa, wobec czego cała instytucja obejmowała wszystkie typy szkolne, a jej założycielka uchodziła za pionierkę w dziedzinie wychowania kobiecego[15]. Wśród swoich uczennic i wychowanek cieszyła się czcią i uwielbieniem[15][1]. Do końca życia uzupełniała swoją wiedzę regularnym dokształcaniem się, a także odbywała wyjazdy zagraniczne w tym celu[1]. Wychowywanie uczennic prowadziła w duchu patriotycznym[1][15]. Zamiarem Strzałkowskiej prowadzono nauczanie w szkole w duchu filareckich zasad „Ojczyzna, nauka, cnota”[1]. Jej nakładem wydawano coroczne sprawozdania szkolne z funkcjonowania zakładu[16][17][18][19][20][12][21]. Przed 1913 zostało ustanowione Stypendium im. Zofii Strzałkowskiej, ufundowane przez Komitet Rodzicielski szkoły dla niezamożnych uczennic[11][22].
Po wybuchu I wojny światowej od sierpnia 1914 udzielała się w polskiej sprawie niepodległościowej[1]. Udostępniła gmach szkoły na potrzeby formującego się Legionu Wschodniego[1]. W dalszej kolejności planowała oddać budynek szkoły Czerwonemu Krzyżowi, po czym samodzielnie założyła w jego murach szpital polowy na 60-80 łóżek, który działał do czasu wkroczenia armii rosyjskiej 3 września 1915[1]. Zdołała ponownie otworzyć naukę, jednak szkoła została zamknięta przez władze okupacji rosyjskiej[1]. Wobec tego skierowała się na inne pole działalności społecznej i humanitarnej, otwierając w październiku 1914 „Tanią Kuchnię dla Inteligencji”, prowadzoną w gmachu „Sokoła-Macierzy” (dziennie w tej placówce pojawiało się ok. 1500 osób)[5][1][3]. Jednocześnie nadal zabiegała o podjęcie pracy swojej szkoły, co zostało uwieńczone powodzeniem i 5 marca 1915 Zakłady Naukowo-Wychowawcze ponownie otwarto[1]. Była krytycznie nastawiona do działań wszystkich władz zaborczych i występowała wobec nich godnie reprezentując sprawę polską[5][15][1]. Była krótkotrwale zatrzymana na policji[1]. Postanowieniem cesarza Franciszka Józefa z 5 lipca 1917 została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi Cywilnej z koroną[23]. W akcie protestu po zawarciu pokoju brzeskiego (9 lutego 1918) odesłała do kancelarii cesarskiej to odznaczenie[24][1].
U kresu wojny, podczas bitwy o Lwów w ramach wojny polsko-ukraińskiej nie uległa żądaniom dowódcy ukraińskiego co do usunięcia polskiego godła i herbów z gmachu szkoły, odpowiadając słowami: Posłuch winnam jedynie polskim władzom![5][1]. W czasie obrony Lwowa uczestniczyła w obradach Komitetu Polskiego[1]. Po wyzwoleniu miasta brała udział w pracach Polsko-Amerykańskiego Komitetu Pomocy Dzieciom[1]. W macierzystym zakładzie w pierwszych trzech latach powojennych organizowała i nadzorowała dożywianie dziewcząt[1]. Latem 1919 osobiście prowadziła letnią kolonię w Zakopanem dla 137 uczennic[1][25][26]. Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej działała na rzecz sprawy polskiej, pracując w Komitecie Pomocy Żołnierzom Polskim i dotując jego fundusz, a także gromadziła w szkole ochotników[1]. Po pełnym odzyskaniu przez Polskę niepodległości planowania opracowanie nowego typu gimnazjum z uwagi na nieskuteczny plan nauczania w szkole średniej żeńskiej, pierwotnie opracowany dla gimnazjum męskiego[1].
Pozostawiła rękopisy swojej pracy pisarskiej, były to utwory dramatyczne (tzw. „komedyjki” w liczbie ok. 40, mające charakter fantastyczny, społeczny i patriotyczny), liryczne, dwie powieści, nowele, rozprawa naukowa, szkice, odczyty[8]. W swoich poglądach nie była entuzjastyczna wobec modernizmu, krytykowała nieodpowiednie przejawy emancypacji kobiet[8].
Zmarła po długiej i ciężkiej chorobie 29 grudnia 1923 we Lwowie[15][5][9][1][27][2][3]. Pogrzeb odbył się 1 stycznia 1924 z budynku Zakładu przy ul. Zielonej 22[9]. Została pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[9][28][15][29][30][2][3]. Po jej śmierci przy Zakładach Naukowych współpracowali państwo Strzałkowscy, opiekujący się m.in. szkołą muzyczną i wspierający całość zakładu, Stanisław Strzałkowski był fundatorem różnych akcji, Maria Strzałkowska była przełożoną pensjonatu[1][31][32][33]. W grobie Zofii Strzałkowskiej została pochowana Augusta Strzałkowska, żona dzierżawcy dóbr (1863-1923)[2].
Według wspomnienia dr. Anny Wyczółkowskiej życie Zofii Strzałkowskiej było hymnem na cześć kobiety[34]. Pod koniec 1924 w westybulu gmachu Zakładów Naukowych odsłonięto plakietę – tablicę pamiątkową upamiętniającą jej osobę[35][36]. W latach II Rzeczypospolitej szkoła funkcjonowała jako „Zakłady Naukowe żeńskie z prawem publiczności im. Zofii Strzałkowskiej”[37], natomiast od 1938 jako „Prywatne Gimnazjum Żeńskie im. Zofii Strzałkowskiej we Lwowie”[38]. 24 listopada 1934 uroczyście ustanowiono ulicę Zofii Strzałkowskiej w Warszawie, powstałej w wyniku przemianowania ul. Czereśniowej[39].
|
|
|
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
