Ziemia – rocznik poświęcony tematyce krajoznawczej. Wydawany w Warszawie (w latach 1910–1947, 1949–1950, 1965–obecnie) oraz w Krakowie (1947–1949, 1956–1958). Jako organ Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego od 1926 roku, a od roku 1950 Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego.
Szybkie fakty Częstotliwość, Państwo ...
Zamknij
Powstanie czasopisma Ziemia
Inicjatorem powstania pisma był Kazimierz Kulwieć, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Koncesje na jego wydanie uzyskał prywatnie od władz carskich[1]. Zespół redakcyjny (w latach 1910–1914) tworzyli: Kazimierz Kulwieć – redaktor, wydawca; Stanisław Thugutt – sekretarz redakcji; Mikołaj Wisznicki – ilustrator, kierownik artystyczny pisma.
Ziemia jako organ PTK
Pierwszy numer tygodnika „Ziemia” wydano 1 stycznia 1910 roku. Czasopismo ukazywało się w tej formie do wybuchu I wojny światowej. W dużej mierze była to zasługa państwowego dofinansowania wydawnictwa ze środków Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, z którego korzystano do 1926 roku[2].
Decyzją walnego zebrania członków PTK z 27 lutego 1910 roku podjęto uchwałę o uznaniu „Ziemi” jako organ PTK, faktu tego nie uwzględniono jednak w szacie graficznej czy stopce.
Po zakończeniu wojny w 1919 roku wznowiono cykl wydawniczy i systematycznie wydawano (jako dwumiesięcznik w 1919 roku, miesięcznik w latach 1922–1925, dwutygodnik w latach 1926–1931) do wybuchu kolejnej tym razem II wojny światowej. W 1946 roku wznowiono wydawanie czasopisma i do 1950 roku wydawane ono było jako miesięcznik.
„Ziemia” w swym programie nigdy nie była zamknięta jedynie w granicach administracyjnych Królestwa Polskiego. Publikowano artykuły dotyczące np. osobliwości przyrodniczych czy krajoznawcze wiadomości z Finlandii, Szwajcarii. Artykuły szeroko opisywały metodykę krajoznawczą. Celem było gromadzenie danych, zbieranie informacji oraz ich upowszechnianie wśród całego społeczeństwa.
Ziemia jako organ PTTK
Po utworzeniu PTTK, w skład którego weszło m.in. PTT i PTK zaprzestano wydawać miesięcznik. Wójcik wiąże ten fakt nie tylko z zamierzeniem tworzenia nowego pisma w powstałej organizacji zwanej w skrócie PTTK, ale także presją polityczną, ukierunkowaną na zrywanie z tradycjami Polski międzywojennej. Wznowienie wydawania pisma przez środowisko warszawskich krajoznawców okazało się niemożliwe mimo licznych prób. Na fali przemian „października 1956” podjęte w Krakowie zabiegi zakończyły się sukcesem („Ziemie” wydawano w latach 1956–1958)[3]. W 1965 roku po kilku latach przerwy redakcja przeniesiona została na powrót do Warszawy. W latach 1965–1985 „Ziemia” wydawana była regularnie jako rocznik (wyjątkiem były lata 1973–1974, 1975–1976 kiedy ukazały się po 2 numery w roku). Nad wydawnictwem piecze sprawował przewodniczący komitetu redakcyjnego oraz redaktor naczelny. Od 1990 roku dla opracowywanych roczników powoływana jest rada programowa „Ziemi”. Roczniki wydawane są bardzo nieregularnie. Przerwy w wydawaniu „Ziemi” wiązały się głównie z przyczynami ekonomicznymi. Pomiędzy 1956 a 2010 rokiem „Ziemia” ukazywała się m.in. jako miesięcznik, rocznik.
- tygodnik 1910–1914
- dwutygodnik 1926–1931
- miesięcznik 1920 (6 numerów), 1922–1925, 1932–1939, 1946 (9 numerów), 1947–1950, 1956–1958
- dwumiesięcznik 1919 (3 numery)
- 2 numery w roku 1973–1974, 1975–1976, 2000
- rocznik 1965–1972, 1977–1985, 1990, 1998–1999, 2001–2003, 2006, 2010, 2013, 2016, 2018–2024
- 1910–1914 Kazimierz Kulwieć[4]
- 1919–1920 Edward Maliszewski[potrzebny przypis]
- 1922–1926 Kazimierz Kulwieć[5]
- 1926–1927 Aleksander Janowski[6]
- 1928–1930 Regina Danysz-Fleszarowa[7]
- 1930–1931 Konrad Górski[8]
- 1931–1932 Jerzy Remer[8]
- 1932–1933 Aleksander Janowski[9]
- 1933–1939 Aleksander Patkowski[10]
- 1946–1947 Stanisław Lenartowicz[11]
- 1947–1949 Franciszek Uhorczak[11]
- 1949–1950 Stanisław Leszczycki, następnie Marek Arczyński (obaj p.o. redaktora naczelnego)[11]
- 1956–1958 Przemysław Burchard; przewodniczący komitetu redakcyjnego: Marek Sobolewski[12][13][14]
- 1965 Przemysław Burchard, Maria Irena Mileska – przewodnicząca komitetu redakcyjnego w latach 1965–1977[15]
- 1966 Marian Sobański[potrzebny przypis]
- 1967 Bronisław Siadek[potrzebny przypis]
- 1968–1974 Zbigniew Tomkowski[potrzebny przypis]
- 1975–1976 brak informacji na stronie redakcyjnej tomu
- 1978–1990 Janusz Żmudziński – redaktor naczelny, Tadeusz Rycerski, przewodniczący komitetu redakcyjnego[15]
- 1990, 1998, 1999, 2000 (2 numery), 2001, 2002 Janusz Bogdanowski, przewodniczący rady programowej[15]
- 1999–2003 Franciszek Midura, przewodniczący zespołu redakcyjnego[16]
- 2006–2018 Andrzej Gordon – redaktor naczelny, Elżbieta Matusiak-Gordon – redaktor od 1999 r.[16]
- 2019–2023 Jacek Potocki[17]
- 2023– Józef Partyka[18]
- Kazimierz Kulwieć 1910–1914 oraz nr 33–35 z roku 1919
- Polskie Towarzystwo Krajoznawcze nr 36–43 z lat 1919–1950
- Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze od 1951 roku
W 2010 roku minęło 100 lat od pierwszego wydania „Ziemi” (miało to miejsce 1 stycznia w 1910 roku w Warszawie). Z tej okazji podczas VI Kongresu Krajoznawstwa Polskiego odbywającego się w Olsztynie wręczono pierwszy raz „Nagrodę Ziemi”[19]. Nagroda to dyplom oraz grafika lub akwarela, stworzone dla każdego indywidualnie przez artystę Józefa Jurczyszyna[20][21].
Wręczone podczas VI Kongresu Krajoznawstwa Polskiego w Olsztynie 10–12 września 2010[19]
- Stefan Bratkowski – za konsekwencję w zmuszaniu do nowoczesnego myślenia o powinnościach Polaków i popularyzację polskich tradycji nauki, techniki i gospodarowania.
- Kazimierz Kutz – za serdeczne i stałe kształtowanie tożsamości Śląska.
- Barbara Wachowicz – za cudowne literackie wiązanie z polskimi tradycjami i wielkie lekcje powinności wobec Polski.
- Wojciech Nowakowski – za twórcze zakorzenienia w polskim krajobrazie i za ciągłe odkrywanie naszych krajoznawczych skarbów.
- Rodzina Rydlów – za utrwalanie polskiej tradycji literackiej i tysiące mądrych lekcji narodowego dziedzictwa.
- Krzysztof Wolfram – za otworzenie innych na znaczenie i skarby Zielonych Płuc Polski.
- Jerzy Jasiuk – za stałą inicjatywność w popularyzacji historycznej i współczesnej polskiej myśli technicznej i naukowej.
- Ruch Stowarzyszeń Regionalnych Rzeczypospolitej Polskiej – za mądre kształtowanie tożsamości regionalnej oraz wierności tradycjom.
Wręczone podczas XVIII Walnego Zjazdu PTTK w Warszawie 14 września 2013[20]
- Kazimierz Denek – za wybitny wkład w kształtowanie wychowawczych funkcji krajoznawstwa.
- Alicja Gotowt-Jeziorska – za wieloletnią dbałość o stan polskiej przyrody i krajobrazu.
- Lechosław Herz – za przepięknie opiewanie Mazowsza i Tatr.
- Włodzimierz Łęcki – za wieloletnią działalność krajoznawczą i stworzenie Kanonu Krajoznawczego Polski.
- Tadeusz Martusewicz – za wieloletnią aktywność w sferze ochrony zabytków oraz utworzenie Panteonu PTTK.
- Franciszek Midura – za wieloletnią owocną troskę o stan dziedzictwa kulturowego w Polsce.
- Paweł Pierściński – za wybitny wkład w kształtowanie polskiej fotografii krajoznawczej.
- Czesław Skonka[22] – za wieloletnią działalność krajoznawczą i walny udział w stworzeniu Muzeum Hymnu Narodowego.
- Wanda Skowron[23] – za kształtowanie znaczenia pamięci w polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym.
- Tadeusz Sobieszek[24] – za wieloletnie twórcze rozwijanie kolekcjonerstwa krajoznawczego.
- Tadeusz Stefański – za piękne kształtowanie polskiego przewodnictwa turystycznego.
- Janina i Zbigniew[25] Twarogowie – za udowadnianiem pracą wierności ideom polskiego krajoznawstwa.
- Edward Wieczorek – za mądre upowszechnianie tradycji Śląska.
Wręczone podczas XIX Walnego Zjazdu PTTK w Warszawie 15 września 2017[26]
- Stefan Jakubowski – za troskę o prawdę i tradycję chrześcijańską w Beskidach oraz za opiekę nad Groniem Jana Pawła II
- Anna Kirchner – za konsekwentne kultywowanie tradycji Podlasia, a szczególnie współtworzenie „Wigilii na Podlasiu”
- Bogdan Kucharski – za piśmiennictwo krajoznawcze o Wielkopolsce i Pomorzu Zachodnim oraz za czuwanie nad trwałością więzi publicystów krajoznawczych
- Pola Kuleczka – za permanentną edukację krajoznawczą studentów oraz popularyzację literackich ścieżek w turystyce
- Włodzimierz Majdewicz – za serdeczną dbałość o pamięć narodową i wspierającą ją twórczość plastyczną
- Henryk Miłoszewski[27] – za tworzenie systemu krajoznawczego poznawania Kujaw i Pomorza
- Maria i Przemysław Pilichowie – za piękno w twórczym ukazywaniu walorów turystycznych Polski
- Józef Partyka – za wymyślenie i rozwijanie systemu sympozjów „Mijające krajobrazy Polski” oraz wieloletnie zespalanie polskich krajoznawców
- Andrzej Wasilewski – za znakomite wiązanie polskich tradycji krajoznawczych ze współczesnością szczególnie wśród młodzieży
- Alicja[28] i Ryszard Wrzoskowie – za tworzenie koncepcji utrwalania pamięci i tożsamości Pomorza: Kaszub, Kociewia, Pobrzeża Gdańskiego i Słowińskiego oraz Żuław Wiślanych
Wiesław A.W.A. Wójcik Wiesław A.W.A., „Ziemia”. Od PTK do PTTK, „Ziemia”, 2010, s. 30.
Wiesław A.W.A. Wójcik Wiesław A.W.A., „Ziemia”. Od PTK do PTTK, „Ziemia”, 2010, s. 39.
Wiesław A.W.A. Wójcik Wiesław A.W.A., „Ziemia”. Od PTK do PTTK, „Ziemia”, 2010, s. 41.
Wiesław A.W.A. Wójcik Wiesław A.W.A., „Ziemia”. Od PTK do PTTK, „Ziemia”, 2010, s. 42.
„Ziemia”, Rocznik LXV, Warszawa 2019. Brak numerów stron w czasopiśmie
ElżbietaE. Matusiak-Gordon ElżbietaE., Co przyniósł XIX Walny Zjazd PTTK, „Gościniec” (4(62)/2017-1(63)/2018), s. 10.
_-_1931_r.jpg)
