Zamek w Olesku

Zamek w Olesku – zamek na Ukrainie. Przez długi czas w ruinie. Odbudowany w latach 1963–1974 z inicjatywy Borysa Woźnyckiego. Pierwotnie własność rodziny Sienieńskich z Sienna, Daniłowiczów, a następnie Sobieskich i Rzewuskich.

Zamek w Olesku

Widok zamku
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Miejscowość	Olesko
Typ budynku	zamek
Styl architektoniczny	gotycki, renesansowy
Rozpoczęcie budowy	XIV-XV wiek
Odbudowano	1963
Pierwszy właściciel	Sienieńscy
Kolejni właściciele	Daniłowiczowie, Sobiescy
Obecny właściciel	Ukraina
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Zamek w Olesku
Położenie na mapie Ukrainy Zamek w Olesku
49°57′N 24°53′E

Kolekcja malarstwa

obrazy w zamku

portety: Jana Zamoyskiego, autorstwa Jana Szwankowskiego, Stefana Batorego, Jana Herburta

portret Jana Zamoyskiego, Jan Szwankowski

portret Stefana Batorego

Bitwa pod Wiedniem, Altomonte

portet Michała Józefa Rzewuskiego, Marcello Bacciarelli

Bitwa pod Kłuszynem, Szymon Boguszowicz

Taniec Salome, Szymon Boguszowicz

Jerzy Mniszech, Szymon Boguszowicz

portret Zygmunta III Wazy, Szymon Boguszowicz

portet damy, Józef Chojnicki

Tobiasz i anioł, Szymon Czechowicz

Zmartwychwstanie, Szymon Czechowicz

Portret Mikołaja Hieronima Sieniawskiego

Bachus i Ariadna, Jerzy Siemiginowski-Eleuter

Alegoria lata, Jerzy Siemiginowski-Eleuter

Dzieciątko Jezus wśród aniołów, Jerzy Siemiginowski-Eleuter

portret Jana III Sobieskiego, Karl Gottlieb Schweikart

portret Marii Kazimiery Sobieskiej

portret Teresy Kunegundy Sobieskiej

portret Jakuba Ludwika Sobieskiego z lwem

portret Marii Kazimiery d’Arquien jako pokutującej Marii Magdaleny, François de Troy

Cyklop Polifem rzuca kamieniem w argonautów, gobelin

Tryptyk

Ołtarz z kościoła w Białym Kamieniu w zamku

Blat stołu

Łóżko

Popiersie, Barbara Zápolya

Nagrobek Anny Sieniawskiej

Położenie i wygląd

Zamek znajduje się po stronie północno-wschodniej miejscowości, na szczycie górującego nad okolicą wzgórza, wśród mokradeł i bagien^[1]. Od innych zamków kresowych odróżnia go zwarty, częściowo dwupiętrowy gmach. Owalny kształt zamku jest związany z kształtem wzgórza. Wybudowany początkowo w stylu gotyckim, a później rozbudowany w stylu renesansowym.

Historia

• 1327 – pierwsza wzmianka o istnieniu w Olesku warowni należącej do księcia Bolesława Jerzego II.
• 1432 – zdobyty przez Władysława Jagiełłę w trakcie wojny ze swoim bratem Świdrygiełłą^[1] i przekazany Janowi z Sienna^[2]. W posiadaniu Sienieńskich znajdował się do 1511, kiedy to drogą wiana przeszedł w ręce rodziny Herburtów i Kamienieckich z Odrzykonia.
• 1512 – zniszczony przez najazd tatarski. Odbudowany przez Fryderyka Herburta.
• 1605 – Jan Daniłowicz, wojewoda ruski, zjednoczywszy w swym ręku Olesko, obrał go sobie na stałą siedzibę i przebudował zamek. Wojewoda zmarł w 1628, zostawiając wdowę, Zofię Żółkiewską (córkę hetmana) i dzieci: Teofilę (żonę Jakuba Sobieskiego), Dorotę i Stanisława.
• 1629 – Teofila Sobieska podczas odwiedzin u matki, powiła na zamku w Olesku dnia 17 sierpnia, syna Jana^[1], przyszłego króla. Odtąd imię pogromcy Turków na stałe wiąże się z murami zamku.
• 1637 – po wygaśnięciu rodu Daniłowiczów zamek zmienił właścicieli. Ich majątek odziedziczył Jakub Sobieski^[1] i jego żona, Teofila. Wojny kozackie, jak i polsko-tureckie (1497–1699) przyczyniają się do degradacji zamku.
• 1664 – przeprowadzony wówczas inwentarz obiektu dostarcza informacji o jego dawnej świetności. W raporcie odnotowano m.in.: „obok kaplicy Św. Anny, bogato ozdobionej, większość komnat zamkowych była malowana, miała posadzki marmurowe, stropy ‘rzezane’, drzwi czerwono malowane, okna w ołów oprawne, piece kaflowe lub kominki z ciosów kamiennych. Wielka sala stołowa ozdobiona była portretami królów”.
• kwiecień 1682 – do zamku przybywa król Jan III Sobieski aby, jak piszą kronikarze odwiedzić miejsce i pokój, w którym się urodził^[1]. Już wtedy zamek i miasto były bardzo spustoszone. Fakt ten stał się bodźcem dla królowej, Marii Kazimiery, która nie szczędząc kosztów, zarządziła odrestaurowanie i upiększenie zamku.
• 1687 – w zamku ponownie gości król Jan III Sobieski i jego żona, Maria Kazimiera. Towarzyszący im dworzanin, francuz, Daleyrac, napisał ciekawy opis ówczesnego stanu zamku.
• 1719 – Jakub Sobieski sprzedał cały klucz odeski Stanisławowi Mateuszowi Rzewuskiemu^[1]
• 1725 – królewicz Konstanty Sobieski sprzedaje zamek i dobra oleskie Stanisławowi Mateuszowi Rzewuskiemu, hetmanowi wielkiemu koronnemu. Wkrótce zamek dziedziczy jego starszy syn, Seweryn. Po jego bezpotomnej śmierci w 1754 zamek dziedziczy Wacław, młodszy brat Seweryna. Nie osiedla się jednak w zamku. Przenosi całą spuściznę do pobliskich Podhorców. Zamek z czasem ulega dewastacji i końcem XVIII wieku jest już bliski ruiny.
• 1796 – Aleksander Zieliński nabywa zamek na licytacji. Córka nowego właściciela wychodzi za mąż za Lityńskiego. Zamek jest częścią jej posagu. Nowi właściciele z przyczyn ekonomicznych nie zdołali powstrzymać degradacji zamku.
• 1891 – restaurację zamku prowadzi architekt Lewiński ze Lwowa^[3].
• 1893 – w dwusetną rocznicę odsieczy wiedeńskiej, zamek został wykupiony od rządu austriackiego.
• Podczas I wojny światowej został poważnie zniszczony. Kwaterujące w zamku wojska rosyjskie i okoliczni mieszkańcy ograbili wnętrza w barbarzyński sposób. Powyrywano drzwi, okna, posadzki i sufity, rozebrano bramę wjazdową, zniszczono malowidła ścienne, dekoracje, stiuki i rzeźby.
• 1933 – podjęto odbudowę zamku trwającą do 1939^[4]
• Po trwającej kilka lat odbudowie od 1975 roku w zamku mieści się filia Lwowskiej Galerii Sztuki.

Galeria

• 
  Zamek
• 
  Zamek, 2013 rok
• 
  Brama do zamku, 2009 rok
• 
  Kartusz herbowy nad wejściem
• 
  Dziedziniec zamku
• 
  Dziedziniec zamku
• 
  Tablica upamiętniająca 250 lecie bitwy pod Wiedniem

Przypisy

1. Stanisław Sławomir Nicieja: Twierdze kresowe Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2006, s. 119-126. ISBN 83-244-0024-9.
2. RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 385-404, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
3. Listy z kraju. Olesko. „Kurjer Lwowski”. 175, s. 5–6, 26 czerwca 1891.
4. Odbudowa zamku w Olesku. „Wschód”. Nr 139, s. 2, 16 lipca 1939.

Bibliografia

• A. Czołowski, B. Janusz: Przeszłość i zabytki województwa tarnopolskiego. Tarnopol: nakładem Powiatowej Organizacji Narodowej, 1926.
• Stanisław SławomirS.S. Nicieja Stanisław SławomirS.S., Twierdze kresowe Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2006, s. 119-126, ISBN 83-244-0024-9, ISBN 978-83-244-00249, OCLC 77510106.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia zamku
• Zamek w Olesku na filmie z drona, 2018.
• Zamek w Olesku w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – materiał dokumentalny nakręconym z okazji 240. rocznicy śmierci króla Jana III Sobieskiego, Polska Kronika Filmowa 1936.
• Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona