Zakłady Amunicyjne „Pocisk”

Zakłady Amunicyjne „Pocisk” S.A.^[1] – utworzona w 1919 w Warszawie spółka produkująca amunicję karabinową. Posiadała zakłady produkcyjne przy ul. Mińskiej 25 w Warszawie oraz w Rembertowie^[2].

Zakłady Amunicyjne „Pocisk” S.A.

Kompleks Zakładów Amunicyjnych „Pocisk” przy ul. Mińskiej 25 w Warszawie w latach 30.
Państwo	Polska
Siedziba	Warszawa
Data założenia	1824
Forma prawna	spółka akcyjna
Położenie na mapie Warszawy Zakłady Amunicyjne „Pocisk” S.A.
Położenie na mapie Polski Zakłady Amunicyjne „Pocisk” S.A.
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Zakłady Amunicyjne „Pocisk” S.A.
52°14′56,087″N 21°03′35,640″E

Dawny budynek administracyjny przedsiębiorstwa z bramą wjazdową przy ul. Mińskiej 25 (2019)

Historia zakładów

Pierwotny kapitał zakładowy spółki wynosił 40 mln koron austro-węgierskich.

Pełny rozruch fabryki nastąpił w 1923 r. Wytwórnia produkowała wówczas następującą amunicję dla wojska: nabój 8 × 50 mm R Mannlicher, 8 mm × 50 R Lebel, 7,92 mm × 57 Mauser, a także amunicję izbową. Na rynek cywilny wytwarzano naboje: 6,35 mm × 15 SR Browning, 7,65 mm × 17 SR Browning, oraz różne wzory amunicji myśliwskiej i sportowej. W 1924 r. zakłady wyprodukowały ponad 32 miliony sztuk amunicji. Wytwarzały również proch, trotyl, amunicję saperską, amunicję myśliwską i zapalniki. Produkowały także obrabiarki precyzyjne do wyrobu amunicji różnych kalibrów, automatyczne maszyny kontrolujące, pasy karbowe napędowe, prasy hydrauliczne i inne, piece rotacyjne do obróbki termicznej. Zakłady wykonywały również remonty silników lotniczych.

Zakłady opracowały w 1924 r. projekt 47 mm działka – na konkurs Ministerstwa Spraw Wojskowych. Ostatecznie zbudowały 2 działka, różniące się między sobą długością lufy i masą. Były to pierwsze nowoczesne działka polskiej konstrukcji zbudowane w kraju. Ogółem wyprodukowano od 4 do 10 działek wz. 25.

W 1927 roku produkcja stanowiła ok. 1/3 całości mobilizacyjnej wszystkich tego typu fabryk w kraju. Zakłady zatrudniały wówczas ok. 4230 pracowników. W latach kryzysu 1929–34 załogę zredukowano o ponad 1 tys. pracowników. W dniach 10 oraz 18-20 stycznia 1928 roku załoga strajkowała żądając m.in. podwyżki płac o 28%.

W poniedziałek 12 listopada 1928 r., w wytwórni w Rembertowie, w wyniku eksplozji materiałów wybuchowych, zginęło dwóch pracowników, a kolejnych dwóch zostało ciężko rannych^[3].

W roku 1937 wykonano próbną partię naboi Mausera w łusce stalowej lakierowanej, natomiast w 1939 partię w łuskach stalowych miedziowanych.

Nieruchomości po likwidacji przedsiębiorstwa

Warszawa

Po 1945 zakłady zostały przejęte przez Polskie Zakłady Samochodowe nr 2, od 1951 mieściła się tam Warszawska Fabryka Motocykli^[4].

Na terenie zakładów powstał kompleks mieszkalno-usługowy Soho Factory^[5].

Rembertów

W czasie wojny Niemcy zorganizowali na terenach fabryki w Rembertowie filię obozu w Beniaminowie Stalag 333 dla jeńców radzieckich (wrzesień 1941– początek 1944), a następnie obóz pracy przymusowej dla Polaków (lipiec 1944−wrzesień 1944)^[6].

Po zajęciu Rembertowa przez Armię Czerwoną, na przełomie 1944 i 1945 roku^[7], NKWD utworzyło tam obóz dla żołnierzy AK i NSZ, (Obóz Specjalny NKWD numer 10 tzw. obóz w Rembertowie). Po likwidacji obozu (lipiec 1945)^[7] w budynkach stacjonowała jednostka KGB, 20. Brygada Łączności Rządowej (20 Бригада правительственной связи) (1980-1993)^[8][9]. Później obiektami zarządzało Wojsko Polskie. Obecnie znajduje się tam 2 Regionalna Baza Logistyczna. W 1995 przy ul. Marsa róg ul. Płatnerskiej odsłonięto pomnik upamiętniający ofiary obozu.

Zobacz też

• Budynek mieszkalny Zakładów Amunicyjnych „Pocisk”

Przypisy

1. Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 88. ISBN 978-83-931723-5-1.
2. MichałM. Krasucki MichałM., Warszawskie dziedzictwo postindustrialne, Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 88, ISBN 978-83-931723-5-1 [dostęp 2024-01-16].
3. Dziennik Poznański Nr 263 z 14 listopada 1928 r. Kurier Poznański Nr 521 z 13 listopada 1928 r.
4. Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 89. ISBN 978-83-931723-5-1.
5. Michał Wojtczuk: Nowy inwestor zaczyna budowę osiedla w kompleksie Soho Factory na Kamionku. warszawa.wyborcza.pl, 2 kwietnia 2019. [dostęp 2019-05-28].
6. Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 555. ISBN 83-01-00065-1.
7. Tomasz Łabuszewski (red. nauk.): Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944−1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012, s. 268. ISBN 978-83-7629-380-6.
8. Paweł Piotrowski: Do sierpnia 1993 r. Rosjanie z Rembertowa przechwytywali łączność rządu RP,
9. wcześniej Pułk Łączności Rządowej (37 Полк правительственной связи) (-1980)