Zakład Historii Partii

Zakład Historii Partii – instytucja istniejąca w latach 1957–1971 przy KC PZPR. Zajmowała się badaniem dziejów ruchu robotniczego. Powstał jako kontynuacja Wydziału Historii Partii przy KC PZPR.

Zakład Historii Partii przy KC PZPR

KC PZPR
Data założenia	1957
Data likwidacji	1971
Typ	badawczy
Państwo	Polska
Adres	Warszawa, ul. Górnośląska 18/20
Dyrektor	Tadeusz Daniszewski
Położenie na mapie Warszawy Zakład Historii Partii przy KC PZPR
Położenie na mapie Polski Zakład Historii Partii przy KC PZPR
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Zakład Historii Partii przy KC PZPR
52°13′28″N 21°01′47″E

Historia i działalność

Po likwidacji Wydziału Historii Partii powołano na jego miejsce: Zakład Historii Partii przy KC PZPR^[1]. Instytucja była kontynuacją poprzedniej placówki^[2]. Podobnie jak w poprzedniej instytucji, kierownikiem został Tadeusz Daniszewski, jego zastępcą pozostał jak w poprzedniej instytucji Józef Kowalski. Nowym zastępcą szefa ZHP w 1957 został Janusz Durko^[3], a w 1966 kierownictwo poszerzyło się o Norberta Kołomejczyka. Biblioteka i archiwum^[4] Zakładu Historii Partii nigdy nie zostały w pełni udostępnione dla wszystkich czytelników. Obok katalogu oficjalnego istniał drugi, do którego czytelnicy nie mieli dostępu. Akt dotyczących okresu powojennego Zakład Historii Partii przeważnie nie posiadał, znajdowały się one głównie w KC PZPR^[5]. W marcu 1968 roku klimat antysemickiej nagonki doprowadził do ataków personalnych wymierzonych przede wszystkim w kierownictwo zakładu^[6]. Tadeusz Daniszewski i Józef Kowalski odeszli na rentę. Z Zakładem rozstali się też: Seweryn Ajzner, Stanisława Leblang, Aleksander Litwin, Edwarda Mark, Franciszka Świetlikowa, Romana Toruńczyk i Maria Watle. W latach 1968–1971 była to instytucja w praktyce niefunkcjonująca^[7]. Pełniącym obowiązki kierownika był w latach 1968–1971 Janusz Durko. Ostatecznie Zakład Historii Partii rozwiązano. Pozostawiono jedynie dział archiwalny, który od 1971 istniał jako osobna jednostka – Centralne Archiwum KC PZPR. Większa część pracowników naukowych Zakładu Historii Partii znalazła zatrudnienie w Instytucie Ruchu Robotniczego w Wyższej Szkole Nauk Społecznych przy KC PZPR (od 1984 Akademia Nauk Społecznych)^[8]. Zakład Historii Partii wydawał kwartalnik „Z Pola Walki”.

Osoby związane z Wydziałem i Zakładem Historii Partii przy KC PZPR

Z Zakładem Historii Partii (wcześniej Wydziałem Historii Partii) byli związani okresowo następujący historycy^[9]:

• Seweryn Ajzner (1914–1989)
• Paulina Barska^[10]
• Bogdan Brzeziński (1931–2020)
• Hanna Buczek (1905–1998)
• Wojciech Bułat (1931–2020)
• Halina Bułhakowska (1920–1987)
• Henryka Cichocka (1910–1997)
• Henryk Cimek (ur. 1941)
• Tadeusz Daniszewski (1904–1969)
• Krystyna Dolindowska właśc. Maria Krystyna Dolindo-Dolindowska (1918–1999)^[11]
• Marian Marek Drozdowski (ur. 1932)
• Leonard Dubacki (1928–2018)
• Eugeniusz Duraczyński (1931–2020)
• Janusz Durko (1915–2017)
• Benon Dymek (ur. 1934)
• Natalia Gąsiorowska (1881–1964)
• Władysław Góra (1918–2009)
• Ryszard Halaba (1930–1992)
• Bogdan Hillebrandt (ur. 1931)
• Adrian Hoszowski (1898–1967)
• Zbigniew Iwańczuk (1933–2004)
• Gereon Iwański (1931–2009)
• Józef Jakubowski (1929–2021)
• Andrzej Janowski (1922–1998)
• Felicja Kalicka (1909–1999)
• Lidia Kalestyńska (1928–2010)
• Helena Kamińska (1905–1998)
• Jan Kancewicz (1916–2020)
• Janina Kasprzakowa (1920–1999)
• Lucjan Kieszczyński (1918–2002)
• Irena Koberdowa (1916–2008)
• Regina Kobryńska (1908–1978)
• Krystyna Kobuszewska
• Aleksander Kochański (1928–2019)
• Norbert Kołomejczyk (1930–1994)
• Żanna Kormanowa (1900–1988)
• Adam Koseski (1939–2020)
• Józef Kowalski (1904–1986)
• Zenobiusz Kozik (1928–2020)
• Aleksander Kozłowski (1918–1995)
• Czesław Kozłowski (1927–1997)
• Bronisław Krauze (1897–1972)
• Maria Krych (1913–2006)
• Stanisława Leblang (ur. 1919)
• Aleksander Litwin (1909–1984)
• Teodor Ładyka (1926–2014)
• Henryk Malinowski (1911–1970)
• Marian Malinowski (1925–1993)
• Krystyna Marczewska
• Edwarda Mark (zm. 1994)
• Helena Marek (1905–1993)
• Wilhelmina Matuszewska (1913–1991)
• Maria Meglicka (1925–2015)
• Maksymilian Minkowski (1901–1971)
• Henryk Józef Mościcki (1911–1960)
• Władysław Mroczkowski (1930–2012)
• Walentyna Najdus-Smolar (1909–2004)
• Ryszard Nazarewicz (1921–2007)
• Ignacy Orzechowski (1900–1969)
• Jerzy Pawłowicz (1929–2023)
• Henryk Piasecki (1905–2003)
• Wacław Poterański (1917–1972)
• Antoni Przygoński (1924–2014)
• Bronisław Radlak (1920–1996)
• Herman Rappaport (1899–1978)
• Ludomir Smosarski (1926–2008)
• Jan Sobczak (1932–2013)
• Romana Stanisławska (1934–2015)^[12]
• Stanisław Stęborowski
• Bronisław Syzdek (1922–2001)
• Eleonora Syzdek (1933–2024)
• Zbigniew Szczygielski (1928–1998)
• Szymon Szechter (1920–1983)
• Franciszka Świetlikowa (1912–1972)
• Jerzy Targalski (1929–1977)
• Jan Tomicki (1932–1988)
• Wiesława Toporowicz (1928–1989)
• Romana Toruńczyk (1915–2000)
• Maria Turlejska (1918–2004)
• Feliks Tych (1929–2015)
• Aleksandra Tymieniecka (1930–2023)
• Maria Watle (1903–1988)^[13]
• Władysław Ważniewski (1930–2021)
• Maria Wilusz (1925–1981)
• Stanisław Wroński (1916–2003)
• Szymon Zachariasz (1900–1970)
• Feliksa Zelcer (1900–1987)
• Anna Żarnowska (1931–2007)

Siedziba

Mieściła się przy ul. Górnośląskiej 18 (1964-1965).^[14]

Bibliografia

• Władysław Góra, Utworzenie Zakładu Historii Polski przy KC PZPR i wytyczne planu Zakładu na lata 1957–1960, „Z Pola Walki” 1 (1958), z. 1, s. 331–334.
• Andrzej Janowski, Dzieje Archiwum Zakładu Historii Polski przy KC PZPR, „Z Pola Walki” 5 (1962), z. 1, s. 242.
• Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2007.
• Tomasz Siewierski, Komuniści i historycy. Polski ruch robotniczy w badaniach uczonych w PRL – wybrane aspekty [w:] Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – ludzie – dokumentacja, pod red. Dariusza Magiera, Lublin – Radzyń Podlaski 2012, s. 463–479.
• Tomasz Siewierski, Specyfika badań nad tzw. ruchem robotniczym w historiografii PRL. Zarys problemu [w:] Letnia Szkoła historii najnowszej, t. 6: Referaty, pod redakcją Kamila Dworaczka i Łukasza Kamińskiego, Warszawa: IPN 2013, s. 177–183.
• Jan Sobczak, Warszawski epizod w życiu profesora Antoniego Czubińskiego. Z kart dziennika 1971–1974, Poznań 2005, s. 9–12.
• 15-lecie Zakładu Historii Partii, „Z Pola Walki” 4 (1961), s. 478.
• 20-lecie Zakładu Historii Partii, „Z Pola Walki” 10 (1967), z. 3, s. 324–327.

Zobacz też

• Wydział Historii Partii
• Centralne Archiwum KC PZPR
• Instytut Ruchu Robotniczego

Przypisy

1. Władysław Góra, Utworzenie Zakładu Historii Polski przy KC PZPR i wytyczne planu Zakładu na lata 1957–1960, „Z Pola Walki” 1 (1958), z. 1, s. 331–334.
2. 15-lecie Zakładu Historii Partii, „Z Pola Walki” 4 (1961), s. 478; 20-lecie Zakładu Historii Partii, „Z Pola Walki” 10 (1967), z. 3, s. 324–327.
3. Katalog kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL. bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2015-07-05].
4. Andrzej Janowski: Dzieje Archiwum Zakładu Historii Polski przy KC PZPR, „Z Pola Walki” 5 (1962), z. 1, s. 242
5. Aleksander Litwin, Trzy listy do Pawła Korca, „Zeszyty Historyczne” 1974, z. 27, s. 206–214. Zob też Paweł Korzec, Materiały do studiów nad historiografią Polski Ludowej (w zakresie historii najnowszej), „Zeszyty Historyczne”, 1971, z. 20, s. 43–58; Materiały do studiów nad historiografią PRL w zakresie historii najnowszej, „Zeszyty Historyczne”, 1972, z. 21, s. 3–21; Materiały do studiów nad historiografią PRL w zakresie historii najnowszej (III), „Zeszyty Historyczne”, 1973, z. 23, s. 19–32; Materiały do studiów nad historiografią PRL w zakresie historii najnowszej (IV), „Zeszyty Historyczne”, 1973, z. 24, s. 31–51; Materiały do studiów nad historiografią PRL w zakresie historii najnowszej (V) (dok.), „Zeszyty Historyczne”, 1973, z. 25, s. 170–182 oraz Józef Lewandowski, Glossy historiograficzne (Na marginesie ,,Materiałów do studiów nad historiografią Polski Ludowej” Pawła Korca), „Zeszyty Historyczne” 1974, z. 27, s. 195–206
6. B. Syzdek, B. Brzeziński, Krytyka i konstruktywny program. Na marginesie zebrania w Zakładzie Historii Partii, „Trybuna Ludu” nr 145, 27.05.1968, s. 3–4.
7. Jan Sobczak, Warszawski epizod w życiu profesora Antoniego Czubińskiego. Z kart dziennika 1971–1974, Poznań 2005, s. 9–12
8. Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 570–573, ISBN 978-83-235-0318-7
9. Jan Sobczak, Warszawski epizod w życiu profesora Antoniego Czubińskiego. Z kart dziennika 1971–1974, Poznań 2005, s. 9–10.
10. W 1968 na fali kampanii antysemickiej została usunięta z Zakładu Historii Partii.
11. Po roku 1971 pracowała w Centralnym Archiwum KC PZPR.
12. Nekrolog; Po rozwiązaniu Zakładu Historii Partii pracowała w Centralnym Archiwum KC PZPR. Autorka haseł w Słowniku biograficznym działaczy polskiego ruchu robotniczego. Zajmowała się wydawaniem źródeł do dziejów polskiego ruchu robotniczego. Wydała m.in. rękopisy Jana Strożeckiego. Pracowała też w Zakładzie Historii i Teorii Ruchu Zawodowego w Centrum Studiów Związków Zawodowych. Była redaktorem naczelnym pisma „Kwartalnik Historii Ruchu Zawodowego” (1988–1989).
13. Zeszyty Historyczne s. 249
14. Spis abonentów m.st. Warszawy 1964-65

Kontrola autorytatywna (organizacja):

• ISNI: 0000000121853131
• VIAF: 126049033
• BnF: 12882876d
• J9U: 987007266625405171