ZNTKiM Gdańsk 44E

EP05 – seria normalnotorowych pasażerskich lokomotyw elektrycznych przebudowanych na potrzeby Polskich Kolei Państwowych w latach 1973–1977 z lokomotyw serii EU05 w ZNTK Gdańsk. Żargonowo nazywana „Czechem” a w Czechach "Bobina".

EP05

EP05-16
Producent	ZNTKiM Gdańsk
Lata budowy	1973–1977
Układ osi	Bo’Bo’
Wymiary
Masa służbowa	82,5 tony
Długość	16 140 mm
Szerokość	2950 mm
Wysokość	3987 mm
Średnica kół	1250 mm
Napęd
Trakcja	elektryczna
Typ silników	3AL4846ZT
Liczba silników	4
Napięcie zasilania	3 kV, prąd stały
Parametry eksploatacyjne
Moc ciągła	2032 kW
Moc godzinna	2344 kW
Stosunek przekładni	77:44
Prędkość konstrukcyjna	160 km/h
Maksymalna prędkość eksploatacyjna	160 km/h
Nacisk osi na szyny	20,6 T
System hamulca	Oerlikon
Parametry użytkowe
Sterowanie wielokrotne	część serii nie ma sterowania wielokrotnego

Opis

Rozpoczęte w 1969 badania nad podniesieniem prędkości maksymalnej lokomotyw EU05 ze 125 km/h do 160 km/h poprzez zmianę przełożenia przekładni zakończyły się powodzeniem. Pierwszą tak zmodyfikowaną lokomotywą była EU05-29, która na odcinku Konin – Spławie osiągnęła w czasie prób prędkość 174 km/h. Maksymalną prędkość eksploatacyjną wyznaczono na 160 km/h. Do 1977 przebudowano całą serię dwudziestu siedmiu egzemplarzy, prócz EU05-09, 12 i 19, które uległy wcześniej kasacji po katastrofach, i zmieniono jej oznaczenie na EP05. Dodatkowo zmieniono malowanie na pomarańczowe, podobne do malowania lokomotyw EP08. Na początku lat 80. wprowadzono modyfikacje umożliwiające prowadzenie pociągów ekspresowych na CMK – część pojazdów przystosowano do wielokrotnego sterowania, ale okazało się ono bardzo awaryjne. Wprowadzono sprzęgi powietrzne do obsługi urządzeń pneumatycznych w pociągu (samoczynne zamykanie drzwi).

Eksploatacja

Lokomotywy EP05 zostały przydzielone do lokomotywowni Warszawa Olszynka Grochowska, gdzie stacjonowały do końca swojej służby. Początkowo nie było możliwości ich eksploatacji z prędkością maksymalną, gdyż brakowało przystosowanych szlaków – jedynie prędkość maksymalna linii poznańskiej wynosiła 140 km/h. Dopiero w połowie lat 80. przeniesiono ruch pasażerski na CMK, gdzie była dopuszczalna prędkość maksymalna do 160 km/h.

25 czerwca 1976 lokomotywa EP05-22 podczas prowadzenia pociągu Opolanin została zatrzymana przez protestujących na linii kolejowej nr 1 w Ursusie podczas czerwcowych strajków związanych z podwyżką cen po ogłoszeniu przez rząd Piotra Jaroszewicza. Po kilku godzinach postoju elektrowóz odczepiono i zepchnięto na odcinek, z którego zdemontowano wcześniej szyny^[1]. W czasie eksploatacji egzemplarze o numerach 10, 11, 13, 14 i 28 uległy wypadkom i zostały skreślone ze stanu PKP. Wprowadzenie lokomotyw serii EP09 przesądziło o wycofaniu serii, jednak opóźnienia w dostawach oraz niedobór lokomotyw dużych prędkości spowodowały, że lokomotywy EP05 do 2008 kursowały w ruchu planowym. Z powodu awaryjności lokomotyw EP09, często jechały po dwie z Warszawy po pociąg stojący przy peronie w Krakowie. Jako ostatni w eksploatacji pozostawał do 2008 roku elektrowóz EP05-23, pomalowany w nowe czerwono-kremowe barwy PKP Cargo, odstawiony następnie do rezerwy (przejechał on do tego czasu prawie 6,8 miliona km)^[2]. Wraki lokomotyw EP05-01 i 18 od 2000 stały obok lokomotywowni Warszawa Olszynka Grochowska, zaś na początku stycznia 2008 EP05-16 została wycofana z eksploatacji przez uszkodzenie jednego z silników trakcyjnych i nieopłacalność naprawy, po czym oczekiwała decyzji o swoim dalszym losie na terenie lokomotywowni Warszawa Odolany^[3][4]. Pod koniec sierpnia 2015 zezłomowano lokomotywę EP05-01^[5].

Eksponaty

EP05-23 w 2017 roku przeszedł naprawę w zakładach PKP Intercity Remtrack i wrócił do eksploatacji jako czynny zabytek^[6]. W 2003 lokomotywie EP05-22 przywrócono oryginalne malowanie i oznaczenie EU05-22 oraz ustawiono jako pomnik przy ZT Kraków^[3][4]. Po 16 latach lokomotywa została przekazana przez PKP Cargo Klubowi Sympatyków Kolei we Wrocławiu po czym została przetransportowana z Krakowa do Wrocławia gdzie przeszła renowację odzyskując ponownie oznaczenie EP05-22 i pomarańczowe malowanie z czasów eksploatacji^[7]

Malowania

EP05-23 na Trako 2017 w Gdańsku

EP05-23

EP05-23

EP05-23

Lokomotywy typu 44E o prędkości maksymalnej 125 km/h były oznaczone EU05 i malowane na zielono-seledynowo jak inne lokomotywy elektryczne i spalinowe PKP. Po przebudowie zwiększającej prędkość wprowadzono malowanie pomarańczowe z czerwoną ostoją. Pomarańczowy ten miał wiele odcieni w zależności od egzemplarza: od jasnego prawie żółtego po prawie czerwony.

Zobacz też

• lista lokomotyw elektrycznych eksploatowanych w Polsce

Przypisy

1. Klub Sympatyków Kolei z Wrocławia odnawia EP05-22 ze wsparciem IPN - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26].
2. J. Chiżyński, 50 lat EP05-23, „Świat Kolei” nr 6/2011, s. 4–5.
3. S. Dębski. Warszawskie EP05 i EP08. „Świat Kolei”. 4/2009, s. 4. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
4. Pięćdziesięciolatka EP05-23. [dostęp 2011-12-30].
5. S. Dębski. Smutny koniec lokomotywy EP05-01…. „Świat Kolei”. 12/2015, s. 5. Emi-Press. ISSN 1231-1804. (pol.).
6. Najstarsza lokomotywa PKP Intercity obchodzi dzisiaj swoje 60 "urodziny" - Portal Kolejowy NaKolei.pl [online], nakolei.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
7. Pierwszy etap renowacji zewnętrznej EP05-22 - świadka czerwca 1976 roku w Ursusie zakończony. - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/38508/pierwszy-etap-renowacji-zewnetrznej-ep05-22---swiadka-czerwca-1976-roku-w-ursusie-zakonczony.html [dostęp 2024-04-26].

Linki zewnętrzne

• Pojazdy Komunikacji – Elektrowóz EP 05