Yves Montand

Yves Montand, właśc. Ivo Livi (ur. 13 października 1921 w Monsummano Terme, zm. 9 listopada 1991 w Senlis) – włosko-francuski aktor filmowy, teatralny i piosenkarz^[1]. Uchodził za jednego z najwybitniejszych francuskich artystów XX wieku^[2].

Montand w 1987

Grób Montanda na cmentarzu Père Lachaise (2003)

Yves Montand

Yves Montand (1952)
Imię i nazwisko	Ivo Livi
Data i miejsce urodzenia	13 października 1921 Monsummano Terme
Data i miejsce śmierci	9 listopada 1991 Senlis
Zawód	aktor, piosenkarz
Współmałżonek	Simone Signoret (1951–1985; jej śmierć)
Lata aktywności	1946–1991

Życiorys

Urodził się w Monsummano Alto^[3] w Toskanii we Włoszech, jako syn Giuseppiny Simoni i Giovanniego Liviego, rok przed dojściem do władzy Benito Mussoliniego i ustanowieniem reżimu faszystowskiego. Był najmłodszym z trójki rodzeństwa; miał starszą siostrę Lydię (1915–2003) i starszego brat Giuliano „Juliena” (1917–1994). Pochodził z rodziny robotniczej i aktywistycznej, którą darzył przez całe życie szacunkiem i która przekazała mu przywiązanie do komunizmu^[4]. Jego ojciec, robotnik portowy, po długim okresie bezrobocia, w 1932 przeniósł się do Marsylii, po czym sprowadził tam rodzinę i naturalizował się we Francji. Montand skończył szkołę podstawową i mając 11 lat rozpoczął pracę zarobkową. Był gońcem, pomocnikiem w zakładzie fryzjerskim siostry i robotnikiem w fabryce metalurgicznej. Od portowych piosenkarzy uczył się śpiewu. Jako 15–latek zaczął występować w knajpkach na przedmieściu Marsylii, imitując głos Kaczora Donalda.

W 1938 debiutował w programie kabaretowym, pod pseudonimem Yves Montand. W czasie II wojny światowej jego brat dostał się do niewoli i Montand stał się jedynym żywicielem rodziny. Pracował jako tragarz portowy, a wieczorem śpiewał w kabaretach. Praca w środowisku marsylskich dokerów wpłynęła na jego światopogląd. W okresie wojny współpracując z ruchem oporu rozpoczął swoją działalność w szeregach Francuskiej Partii Komunistycznej. Z tego okresu pozostały mu socjalistyczne, niemal skrajnie lewicowe przekonania i zaangażowanie w sprawy polityki.

Od 1942 występował na estradach Marsylii, Tuluzy i Bordeaux, stając się najpopularniejszym śpiewakiem portowych estrad. W 1944 przyjechał do Paryża i w ciągu kilku miesięcy zdobył sławę jednego z najlepszych piosenkarzy francuskich. Teksty piosenek pisał dla niego Jacques Prévert. W Moulin Rouge, dzięki koneksjom Émile’a Audiffreda, wystąpił jako support przed Édith Piaf, z którą miał też romans w latach 1944–1946.

Zadebiutował na ekranie w roli Pierre’a w dramacie Gwiazda bez światła (Étoile sans lumière, 1945) z Édith Piaf. Rok później pojawił się jako Diego w melodramacie fantasy Marcela Carné Wrota nocy (Les Portes de la nuit, 1946)^[5]. Pierwszy wielki sukces odniósł dzięki roli w dramacie Henri-Georges Clouzota Cena strachu (Le Salaire de la peur, 1953)^[6][7]. Najwybitniejsze kreacje stworzył w filmach politycznych Costy Gavrasa oraz psychologicznych Claude’a Sauteta^[8]. W adaptacji sztuki Arthura Millera Czarownice z Salem (Les sorcières de Salem, 1957) wcielił się w postać John Proctora, rozdartego między miłością do żony (Simone Signoret) a walką o swoje dobre imię. W trakcie swojej kariery grał wielokrotnie w amerykańskich filmach i na scenach Broadwayu^[9]. Najwybitniejsze kreacje stworzył w filmach politycznych Costy Gavrasa oraz psychologicznych Claude’a Sauteta. Był dwukrotnie nominowany do nagrody Cezara za rolę prokuratora Henriego Volneya, który prowadzi śledztwo w sprawie morderstwa prezydenta w dreszczowcu Henriego Verneuila I... jak Ikar (I comme Icare, 1979) i jako Alex, były tancerz stepujący i kelner w dużej paryskiej kawiarni z browarem w komediodramacie Claude’a Sauteta Kelner! (Garçon!, 1983). Przewodniczył jury konkursu głównego na 40. MFF w Cannes (1987).

Życie osobiste

22 grudnia 1951 zawarł związek małżeński z aktorką Simone Signoret, który trwał do jej śmierci w 1985. Małżonkowie wielokrotnie grali w filmach.

Na planie filmowym musicalu George’a Cukora Pokochajmy się (Let’s Make Love, 1960) romansował z Marilyn Monroe^[10][11].

Z nieformalnego związku z Anne Fleurange miał córkę Aurore Annę Antonellę (ur. 6 października 1975) i ze swoją asystentką Carole Amiel miał syna Valentina (ur. 31 grudnia 1988).

W końcowych latach życia mieszkał w swoim domu w Prowansji.

Śmierć

Zmarł na atak serca na planie filmu IP5, już po nakręceniu wszystkich scen^[12]. Ironią losu film ten opowiada o starszym człowieku, który również umiera na serce.

Został pochowany, obok wcześniej zmarłej żony, na paryskim cmentarzu Père Lachaise.

Filmografia (wybór)

W filmie Grand Prix z 1966

• Les Portes de la Nuit (1946)
• Cena strachu (1953)
• La Grande Strada Azzurra (1957)
• Pokochajmy się (1960)
• Compartiment tueurs (1965)
• La Guerre est finie (1966)
• Grand Prix (1966)
• Vivre pour Vivre (1967)
• Z (1968)
• L’Aveu (1969)
• W kręgu zła (1970)
• Mania wielkości (1971)
• César et Rosalie (1972)
• Tout va Bien (1972)
• Stan oblężenia (1973)
• Vincent, François, Paul...Et les Autres (1974)
• Le Sauvage (1975)
• Le Fond de L’air Est Rouge (1977)
• I... jak Ikar (1979)
• Garçon! (1983)
• Jean de Florette (1986)
• Manon u źródeł (1986)
• IP5 (1991)

Nagrody i nominacje

Rok	Nagroda	Kategoria	Film	Rezultat
1957	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Karlowych Warach	Najlepszy aktor	Czarownice z Salem (1957)	Wygrana
1961	Nagroda BAFTA	Najlepszy aktor zagraniczny	Pokochajmy się (1960)	Nominacja
1962	Nagroda Emmy	Znakomity występ w programie rozrywkowym lub muzycznym lub serialu	Yves Montand na Broadwayu (1961)	Nominacja
1973	David di Donatello	Najlepszy aktor zagraniczny	Cezar i Rozalia (1972)	Wygrana
1976	Bambi	Najlepszy film zagraniczny z Catherine Deneuve	Samotnik (1975)	Wygrana
1980	Cezar	Najlepszy aktor	I... jak Ikar (1979)	Nominacja
1984			Kelner! (1983)	Nominacja
1988	Nagroda BAFTA	Najlepszy aktor pierwszoplanowy	Jean de Florette (1986)	Nominacja