Loading AI tools
rodzina owadów Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wtykowate (Coreidae) – rodzina owadów z rzędu pluskwiaków i podrzędu różnoskrzydłych. Kosmopolityczna, ale najliczniej reprezentowana w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Obejmuje ponad 2570 opisanych gatunków, sklasyfikowanych w ponad 500 rodzajach. Wszystkie są fitofagami ssącymi. W zapisie kopalnym znana od karniku w triasie.
| Coreidae[1] | |||
| Leach, 1815 | |||
| Okres istnienia: trias późny–dziś | |||
 Wtyk straszyk | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd |
Pentatomomorpha | ||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina |
wtykowate | ||
| Synonimy | |||
| |||
.jpg)
Owady o ciele długości od 7 do 45 mm[2][3], w przypadku fauny środkowoeuropejskiej do 20 mm[3]. Do rodziny tej należą jedne z największych przedstawicieli pluskwiaków lądowych – rodzaj Thasus. Kształt ciała jest zróżnicowany. Dominują formy o ciele przysadzistym, podługowatym do szeroko-owalnego. Zdarzają się jednak formy ciele smukłym i delikatnym. Częsta u wtykowatych jest obecność liściowatego lub innego kształtu wyrostków na drugim lub trzecim członie czułków oraz udach lub goleniach ostatniej pary odnóży. U licznych gatunków na ciele występują guzki lub kolce, zwłaszcza w kątach barkowych. Ubarwienie zwykle jest stonowane, maskujące. U części gatunków tropikalnych występują jaskrawe barwy metaliczne o funkcji mylącej dla napastnika. Mniej liczne gatunki mają kontrastowe ubarwienie ostrzegawcze[2].
Głowa zwykle jest mała[2], czworokątna w zarysie[3]. Czułki osadzone są powyżej linii poprowadzonej przez środki oczu złożonych[2] i ich nasady są dobrze dostrzegalne w widoku grzbietowym. Za nadustkiem występować może podłużna bruzda, a przy podstawach czułków kolce[3]. Charakterystyczną cechą rodziny są policzki (bukule) wyciągnięte poza nasady czułków[4].
Tułów może mieć przedplecze płaskie do silnie uwypuklonego. Powierzchnia tarczki jest gładka lub wyposażona w żeberka[3]. Dominują formy długoskrzydłe. Formy krótkoskrzydłe i bezskrzydłe spotyka się bardzo rzadko[5]; formy bezskrzydłe dominują jednak w plemieniu Agriopocorini[2]. Półpokrywy cechują się obecnością żyłki subkostalnej oraz obecnością licznych żyłek na zakrywkach[2][4]. Gruczoły zapachowe zatułowia mają niewielkie, czasem wyniesione ujście[4].
Odwłok ma wszystkie przetchlinki umieszczone po stronie brzusznej z wyjątkiem Agriopocorini, u których część przetchlinek umieszczona jest brzegowo i niektóre widoczne są od strony grzbietowej. Sternity segmentów od trzeciego do szóstego mają trzy trichobotria, a segmentów drugiego i siódmego dwa trichobotria[2][4]. Zazwyczaj wewnętrzne laterotergity są wykształcone[2]. Paratergity ósmy i dziewiąty są oddzielone do tergitów[4]. Samice mają sternit siódmy zwykle wcięty do połowy długości, ale bywa też wcięty na całej długości, jak i zupełnie wcięcia pozbawiony. Pokładełko ma spłaszczone, płytkowate walwule. Spermateka pozbawiona jest pompy dystalnej, natomiast pompa proksymalna zwykle jest obecna. Kanalik spermateki zazwyczaj jest krótki[2][4].
Jaja wtykowatych zwykle mają nibywieczko (pseudoperculum) w postaci dobrze wyodrębnionej, okrągłej czapeczki. Wśród Pseudophloeinae i Hydarinae spotyka się jednak jaja nibywieczka pozbawione. Mikropyle często są liczne, może być ich do około 60. Stadia larwalne mają ujścia grzbietowych gruczołów zapachowych odwłoka zlokalizowane pomiędzy tergitami czwartym i piątym oraz piątym i szóstym[2].
Wszystkie wtykowate są fitofagami ssącymi. W większości żerują na nadziemnych, wegetatywnych organach roślin[2]. Nieliczne wysysają nasiona lub żerują na organach generatywnych[5]. Spotykane są wśród wtykowatych gatunki polifagiczne, oligofagiczne i monofagiczne. Wiele gatunków, a nawet całych plemion wyspecjalizowanych jest w przedstawicielach bobowatych. Gatunki polifagiczne najczęściej związane są z roślinami jednorocznymi[2].
Niektóre gatunki potrafią się komunikować, wytwarzając dźwięki poprzez strydulację[5]. U niektórych gatunków samce wykazują terytorializm. Zajmują niewielką przestrzeń, np. kwiatostan, i toczą o nią walki z innymi samcami. W potyczkach tych wykorzystywane są często powiększone, zaopatrzone w szeregi kolców uda tylnej pary odnóży[2]. Samice u części gatunków wykazują troskę rodzicielską nosząc jaja przy sobie. Zmniejsza to szansę na zasiedlenie jaj przez parazytoidy[6].
U niektórych gatunków występuje zjawisko migracji sezonowej, np. z pól uprawnych w góry[2].
Rodzina kosmopolityczna, najliczniej reprezentowana w strefie tropikalnej i subtropikalnej[2]. Do fauny krainy palearktycznej zalicza się 305 gatunków z 84 rodzajów[3]. W Polsce stwierdzono występowanie 17 gatunków (zobacz: wtykowate Polski)[7][3]. Z Australii wykazano 92 gatunki z 46 rodzajów, w tym 25 rodzajów i 64 gatunki endemiczne[4].
Do rodziny tej należy ponad 2570 opisanych gatunków[8], sklasyfikowanych w ponad 500 rodzajach[3]. Takson ten wprowadzony został w 1815 roku przez Williama Elforda Leacha pod nazwą Coreides[9]. Autor ów zdefiniował tę rodzinę szerzej, zaliczając doń także taksony klasyfikowane współcześnie wśród wysysowatych i symyczykowatych[2]. Współcześnie wszystkie te trzy rodziny klasyfikuje się wraz z Hyocephalidae, Stenocephalidae oraz wymarłymi Trisegmentatidae i Yuripopovinidae w nadrodzinie Coreoidea w obrębie infrarzędu Pentatomomorpha[10].
Sposób podziału wtykowatych na podrodziny i plemiona odznacza się dużą zmiennością na przestrzeni lat i między autorami[2][8]. Współcześnie najczęściej przyjmowany jest podział na 4 podrodziny i 37 plemion[10][8]:
Stosowane powszechnie podziały Coreoidea przypuszczalnie nie odzwierciedlają ich filogenezy. Na siostrzaną relację Hydarinae ze smyczykowatymi wskazują wyniki analiz molekularnych Hua i innych z 2008 roku[11], Songa i innych z 2012 roku[12], Yuana i innych z 2015 roku[13] oraz Zhao i innych z 2018 roku[14]. Według analizy molekularnej Forthmana, Miller i Kimball z 2019 roku Hydarinae zajmują pozycję siostrzaną względem Micrelytrinae w obrębie smyczykowatych, Pseudophloeinae pozycję siostrzaną względem Alydinae (również w obrębie smyczykowatych), a Meropachyinae zagnieżdżają się w obrębie Coreinae[8].
Najstarsze skamieniałości wtykowatych pochodzą z karniku w triasie i należą do Kerjiecoris oopsis[15]. Z jury znane są skamieniałości rodzaju Weichangicoris, a z kredy rodzajów Bibiticen[16], Corioides i Kezuocoris[17]. Liczniejszy jest zapis kopalny tej rodziny z kenozoiku[18].
W rolnictwie niektóre gatunki notowane są jako szkodniki. Dotyczy to zwłaszcza pewnych gatunków strefy tropikalnej i subtropikalnej żerujących na ryżu, fasoli, soi, ogórkach i dyniach[5]. Przedstawiciele rodzaju Amblypelta są szkodnikami kakaowca, manioku, kokosa, gujawy pospolitej i papai. W Indiach istotne szkody w roślinach strączkowych, w tym nikli indyjskiej, powoduje Clavigralla gibbosa. Z kolei żerujący na opuncjach przedstawiciele rodzaju Chelinidea wykorzystywani są do zwalczania tych roślin w Australii, gdzie są inwazyjne[19].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
