Wiskitno (gmina)

Wiskitno – dawna gmina wiejska istniejąca do 1954 roku w woj. łódzkim. Nazwa gminy pochodzi od wsi Wiskitno (obecnie osiedle Łodzi), lecz siedzibą władz gminy był Stefanów^[2].

Wiskitno

gmina wiejska
1867–1954[a]
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: łódzkie (II RP) 1945–54: łódzkie
Powiat	łódzki
Siedziba	Stefanów
Populacja (1924[1]) • liczba ludności	4868
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad 12 Liczba miejscowości 29
brak współrzędnych

Za Królestwa Polskiego gmina należała do powiatu łodzińskiego (łódzkiego) w guberni piotrkowskiej^[3].

W okresie międzywojennym gmina Wiskitno należała do powiatu łódzkiego w woj. łódzkim. Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. 1 września 1933 gminę Radogoszcz podzielono na 14 gromad (sołectw)^[4].

• Bronisin – wieś Bronisin;
• Bronisin folwark-drobni właściciele (później Bronisin Dworski) – folwark-drobni właściciele Bronisin; kolonia Część Folwarku Wisitno A;
• Feliksin – wieś i folwark Bolesławów, wieś Bolesławów A;
• Giemzów – wieś i folwark Giemzów;
• Giemzówek A folwark-drobni właściciele (później Giemzówek A) – folwark-drobni właściciele Giemzówek A, Giemzów Towarzystwo, wieś Przypusta;
• Grodzisko – wieś Grodzisko, folwark Ganaszew, wieś Konstantyna;
• Huta Szklana – wieś i folwark Huta Szklana;
• Huta Wiskicka – wieś i folwark Huta Wiskicka, wieś Tadzin;
• Jędrzejów – wieś i parcela Jędrzejów, wieś Jędrzejów Młynek;
• Kalino – wieś i osada pokarczemna Kalino;
• Olechów – wieś Olechów i wieś Ustronie;
• Stefanów – wieś Stefanów, wieś Posada, wieś Budy Wandalińskie, wieś Wandalin;
• Wiskitno – wieś, folwark i osada młynarska Wiskitno, wieś Wiskitno Nr 2, wieś Wiskitno Nr 5, Miasto Ogród Wiskitno;
• Wiskitno A. Las – wieś i folwark Wiskitno A. Las;

Po wybuchu II wojny światowej, gminę włączono do III Rzeszy. Po wojnie gmina powróciła do powiatu łódzkiego woj. łódzkim. 13 lutego 1946 roku część obszaru gminy Wiskitno przyłączono do Łodzi:

• gromadę Jędrzejów w całości (wsie Jędrzejów, Jędrzejów-Młynek, Jędrzejów-Parcele);
• pół gromady Olechów (wieś Olechów); Ustronie włączono do gromady Wiskitno A-Las;
• część gromady Wiskitno (wsie Wiskitno II i Wiskitno-Miasto Ogród)^[b][6]. Ponadto gromadę Giemzówek A przekształcono w gromadę Przypusta.

Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 12 gromad: Bronisin Dworski, Bronisin Wieś, Feliksin, Giemzów, Grodzisko, Huta Szklana, Huta Wiskicka, Kalino, Przypusta, Stefanów, Wiskitno i Wiskitno A-Las^[7].

Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[8]. Obszar gminy Wiskitno rozdzielone między następującegromady^[9]

• gromada Andrzejów – dotychczasowa gromada Feliksin oraz tereny PKP (z Ustroniem) z dotychczasowej gromady Wiskitno A;
• gromada Rzgów – – dotychczasowa gromad Grodzisko;
• gromada Wiskitno – dotychczasowe gromady Bronisin Dworski, Bronisin Wieś, Giemzów, Grodzisko, Huta Szklana, Huta Wiskicka, Kalino, Przypusta, Stefanów, Wiskitno i Wiskitno A-Las (bez terenów włączonych do nowej gromady Andrzejów).

Po reaktywowaniu gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku gminy Wiskitno nie przywrócono^[10], a jej dawny obszar wszedł w skład^[11]:

• gminy Andrespol – Feliksin i Huta Szklana;
• gminy Brójce – Giemzów, Przypusta, Stefanów, Wiskitno i Wiskitno A-Las;
• gminy Rzgów – Bronisin, Bronisin Dworski, Grodzisko, Huta Wiskicka i Kalino.

1 stycznia 1988 sołectwa Bronisin (300,19 ha), Feliksin (596,89 ha), Huta Szklana (263,84 ha), Wiskitno (568,55 ha) i Wiskitno A-Las (208,81 ha) wyłączono z powyższych gmin, włączając je do Łodzi^[12]

Uwagi

1. Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. łódzkiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
2. Faktycznie obszar części gminy Wiskitno został już włączony w granice administracyjne Łodzi wcześniej – 9 listopada 1945 roku^[5].