Willa Theodora Sixta w Bielsku-Białej

Willa Theodora Sixta – budynek położony w Bielsku-Białej na Dolnym Przedmieściu przy ulicy Adama Mickiewicza 24. Wzniesiony został w 1883 roku w stylu neorenesansowym według projektu Carla Korna jako willa przedsiębiorcy Theodora Sixta (1834–1897). Od roku 2020 jest użytkowany przez Galerię Bielską BWA oraz Miejski Ośrodek Opieki Społecznej.

Willa Theodora Sixta

nr rej. : - A-706/94 z 15 września 1994 (woj. bielskie)[1] - A/897/2021 z 2 listopada 2021 (woj. śląskie)[2]
Widok od strony ulicy 3 Maja
Państwo	Polska
Miejscowość	Bielsko-Biała
Adres	Mickiewicza 24
Typ budynku	willa
Styl architektoniczny	neorenesans
Architekt	Carl Korn
Kondygnacje	2 + poddasze i wieża
Ukończenie budowy	1883
Pierwszy właściciel	Theodor Sixt
Obecny właściciel	miasto Bielsko-Biała
Położenie na mapie Bielska-Białej Willa Theodora Sixta
Położenie na mapie Polski Willa Theodora Sixta
Położenie na mapie województwa śląskiego Willa Theodora Sixta
49°49′32,6″N 19°02′39,7″E

Historia

Willa Sixta (nr 293) jako nowy budynek naniesiona na mapę katastralną Bielska

Willa powstała w 1883 roku dla przedsiębiorcy i filantropa Theodora Karla Sixta oraz jego żony, Johanne Emilie z domu Weich^[3]. Autorem projektu był Carl Korn, czołowy bielski architekt tego okresu, którego dom własny w formie neorenesansowego pałacu miejskiego powstawał równolegle po drugiej stronie ulicy (obecny adres: Mickiewicza 21)^[4]. Jako inspiracja dla willi Sixta wymieniana jest Villa Wartholtz w Reichenau an der Rax, rezydencja arcyksięcia Karola Ludwika^[5].

Willa (po lewej) w okresie międzywojennym

W 1887 roku Johanne zmarła. Dwa lata później do willi wprowadziła się druga żona Sixta, 21-letnia wówczas Anne Marianne z domu Zipser. Theodor Sixt zmarł bezpotomnie w 1897 roku. Swój dom zapisał w testamencie miastu Bielsku z zastrzeżeniem, że nie może być sprzedana i ma być zawsze określana jako „willa Sixta”. Żonie zezwolił na pozostanie w willi tylko do czasu ponownego zamążpójścia. Gdy to w 1904 roku nastąpiło, władze miejskie przejęły obiekt i wynajęły go fabrykantowi i lokalnemu politykowi, Gustavowi Josephy’emu. Mieszkał on tu wraz z żoną i piątką dzieci do swej śmierci w roku 1918, prowadził też jako deputowany do Sejmu Krajowego w Opawie biuro poselskie. Później willa mieściła prokuraturę i kancelarie adwokackie, a w latach 30. mieszkał w niej burmistrz Wiktor Przybyła^[3][6]. Projekt adaptacji wnętrz na potrzeby rodziny Josephy’ego przygotowała wiedeńska pracownia Alexandra Neumanna, plany przebudowy z 1935 pochodzą z bielskiego biura spadkobierców Carla Korna^[5].

Willa jako rektorat ATH (2008)

Po II wojnie światowej willa pełniła różne funkcje publiczne, a wnętrza podlegały dalszym przekształceniom. Mieściły się tu m.in. biura Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Wydział Kultury i Sztuki bielskiego magistratu oraz Galeria Fotografii B&B. W latach 2002–2012 służyła jako rektorat Akademii Techniczno-Humanistycznej^[5]. Decyzją z dnia 15 września 1994 willę wpisano do rejestru zabytków^[7]. W 2003 roku dobudowano nowe wejście główne w postaci wysuniętego ryzalitu z tarasem na dachu i potrójnymi drzwiami przy zachowaniu stylistyki analogicznej do reszty obiektu^[5]. W 2009 roku przed wejściem umieszczono rzeźbę „Kompas dla Bielska-Białej” autorstwa Sławomira Brzoski^[8].

W latach 2017–2020 zrealizowany został – dofinansowany w ramach unijnego projektu Rewitalizacja Willi Teodora Sixta w Bielsku-Białej – remont generalny budynku pod kierunkiem Stanisława Niemczyka^[9][5]. Po jego zakończeniu uzyskał on nowe, dwojakie przeznaczenie. Kilka pomieszczeń w południowej części i na I piętrze użytkuje Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, który prowadzi tu klub seniora i dalszą działalność z zakresu aktywizacji społecznej^[10][8]. W pozostałych z kolei – włącznie z tzw. salą rautową na parterze – ma swoją drugą siedzibę Galeria Bielska BWA. Prezentowana jest tu m.in. ekspozycja stała wybranych prac z kolekcji sztuki współczesnej^[11][12].

Architektura

Willa usytuowana jest w obrębie niewielkiej narożnej działki pomiędzy ulicami Adama Mickiewicza, Jarosława Dąbrowskiego i 3 Maja. Z pierwotnego ogrodu zachował się starodrzew: dąb burgundzki, lipy, klony, a także miłorząb dwuklapowy, który ma status pomnika przyrody^[5][13]. W 2021 roku założony został przy willi ogród różany z pergolą^[12]. W południowo-wschodnim rogu działki znajduje się budynek dawnej wozowni^[14].

Budynek murowany z cegły, na planie krótkiego prostokąta. Reprezentuje styl neorenesansowy. Ma dwie kondygnacje, bryła urozmaicona została narożnymi ryzalitami, dachem mansardowym, a także kwadratową wieżą w narożniku południowo-zachodnim zwieńczoną dachem czterospadowym z pinaklem. Elewacja frontowa została skierowana ku zachodowi, w stronę ulicy Mickiewicza. Jest dodatkowo zaakcentowana parterowym ryzalitem z potrójnym wejściem głównym w przyziemiu oraz umieszczonym na piętrze tarasem zamkniętym balustradą z balasami. W elewację wschodnią od strony ulicy 3 Maja wkomponowano dwukondygnacyjną trójarkadową loggię, murowaną na parterze i żeliwną na piętrze. Wszystkie elewacje są otynkowane, posiadają wyodrębnioną, boniowaną strefę cokołową, podziały horyzontalne w postaci gzymsów międzykondygnacyjnych i wieńczącego, a także ozdobne opaski i zwieńczenia otworów okiennych. Dekoracyjnym boniowaniem ozdobione są również naroża poszczególnych ryzalitów^[14].

Układ wnętrz składa się z trzech traktów, kilkukrotnie przekształcanych w związku ze zmieniającą się funkcją obiektu. Na parterze znajduje się m.in. ulokowana centralnie sala z sufitem zdobionym fasetą i dekoracją płycinową. W narożniku południowo-zachodnim zlokalizowana jest dwubiegowa klatka schodowa z żeliwną balustradą. Na piętrze zachowała się sala kominkowa z sufitem dekorowanym sztukateriami^[14].

• 
  Willa od strony ulicy Mickiewicza
• 
  Willa od strony ulicy Dąbrowskiego
• 
  Wnętrza – ekspozycja Galerii Bielskiej BWA
• 
  Wnętrza – ekspozycja Galerii Bielskiej BWA
• 
  Zaadaptowane pomieszczenia piwniczne
• 
  Sala na I piętrze wykorzystywana przez MOPS
• 
  Dawna wozownia
• 
  Ogród różany, w głębi pomnikowy miłorząb