Wiewiórka pospolita

Wiewiórka pospolita^[3][4] (Sciurus vulgaris) – gatunek gryzonia z rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae)^[5][3].

Wiewiórka pospolita

Sciurus vulgaris[1]
Linnaeus, 1758
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	wiewiórkokształtne
Rodzina	wiewiórkowate
Podrodzina	wiewiórki
Rodzaj	wiewiórka
Gatunek	wiewiórka pospolita
Synonimy
S. fuscorubens Dwigubski, 1804 S. nadymensis Serebrennikov, 1928 S. subalpinus Burg, 1920 S. talahutky Brass, 1911
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Systematyka

Różnice w barwie futra i morfologii doprowadziły do wyodrębnienia 23 podgatunków^[5]:

• S. v. alpinus. Desmarest, 1822; Europa Południowa. (Synonimy: S. v. baeticus, hoffmanni, infuscatus, italicus, meridionalis, numantius, segurae lub silanus.)
• S. v. altaicus. Serebrennikow, 1928; góry południowej Syberii.
• S. v. anadyrensis. Ogniew, 1929; Półwysep Czukocki
• S. v. arcticus. Trouessart, 1906; południowo-wschodnia Jakucja, Obwód magadański i Kamczatka (Synonimy: S. v. jacutensis.)
• S. v. balcanicus. Heinrich, 1936; wschód Półwyspu Bałkańskiego (Synonimy: S. v. istrandjae lub rhodopensis.)
• S. v. chiliensis. Sowerby, 1921; wschodnie Chiny.
• S. v. cinerea. Hermann, 1804.
• S. v. dulkeiti. Ogniew, 1929; Kraj Chabarowski i Wyspy Szantarskie.
• S. v. exalbidus. Pallas, 1778; Nizina Zachodniosyberyjska, Ałtaj i Sinciang (Synonimy: S. v. argenteus lub kalbinensis.)
• S. v. fedjushini. Ogniew, 1935; północna Białoruś i przygraniczny obszar Rosji
• S. v. formosovi. Ogniew, 1935; północna Nizina Wschodnioeuropejska
• S. v. fuscoater. Altum, 1876. Europa Środkowa i Francja (Synonimy: S. v. brunnea, gotthardi, graeca, nigrescens, russus lub rutilans.)
• S. v. fusconigricans. Dwigubski, 1804; Zabajkale i północna Mongolia
• S. v. leucourus. Kerr, 1792; Wyspy Brytyjskie
• S. v. lilaeus. Miller, 1907; zachód Półwyspu Bałkańskiego (Synonimy: S. v. ameliae lub croaticus.)
• S. v. mantchuricus. Thomas, 1909. (Synonimy: S. v. coreae lub coreanus.)
• S. v. martensi. Matschie, 1901; Wyżyna Środkowosyberyjska (Synonimy: S. v. jenissejensis.)
• S. v. ognevi. Migulin, 1928; Centralny Okręg Federalny po Ural (Synonimy: S. v. bashkiricus, golzmajeri lub uralensis.)
• S. v. orientis. Thomas, 1906; Hokkaido
• S. v. rupestris. Thomas, 1907; Sachalin
• S. v. ukrainicus. Migulin, 1928; wschodnia Ukraina i przygraniczne obszary Rosji i Białorusi (Synonim: S. v. kessleri.)
• S. v. varius. Gmelin, 1789; północny Półwysep Skandynawski, Półwysep Kolski, Finlandia i Karelia
• S. v. vulgaris. Linnaeus, 1758^[6] ; południowy Półwysep Skandynawski i Karpaty powyżej 600 m n.p.m. (Synonimy: S. v. albonotatus, albus, carpathicus, europaeus, niger, rufus lub typicus.)

Budowa ciała

Wiewiorka pospolita, miedzioryt kolorowany (Johann Daniel Meyer, 1748)^[7]

Melanistyczna wiewiórka pospolita w Parku Zdrojowym w Cieplicach Śląskich-Zdroju

Tułów wraz z głową wiewiórki pospolitej osiągają łącznie długość 20–24 cm, ogona 17–20 cm, przy masie ciała 200–300 gramów. Zwierzę charakteryzuje się ubarwieniem zmiennym. Spotykane są dwie odmiany: jedna z częścią grzbietową wybarwioną na rudo, szarymi bokami i białą częścią brzuszną, a druga o grzbiecie czarnobrunatnym i białej części brzusznej, a bokach cieniowanych. Możliwe są także wybarwienia pośrednie. Wspomniane wersje kolorystyczne mogą występować równolegle u rodzeństwa z jednego miotu. Jesienią wiewiórki zmieniają futro na bardziej gęste i wybarwione w szarym odcieniu. Kolejna zmiana futra następuje wiosną. Ogon pokryty jest włosem rozmieszczonym w dwóch pasmach. Wiewiórka ma długie uszy zakończone kitkami. Zęby mają niskie korony^[4].

Średnia długość czaszki u osobników z Irlandii (n=5; S. v. leucourus) – 49,2 ± 1,9 mm, dla osobników z Wielkiej Brytanii (n=28, ten sam podgatunek) 47,4 mm, dla osobników ze Skandynawii (n=158, podg. nominatywny) 46,5 mm, dla osobników z Hiszpanii (n=30, S. v. infuscatus) 50,4 mm, dla osobników z Francji (n=65, S. v. fuscoater) 47,9 mm, zaś dla osobników z Japonii (n=5, S. v. lis) 45,1 mm^[8].

Tak jak wszystkie wiewiórkowate w przednich łapach ma tylko cztery palce^[4].

Ekologia

Pożywienie wiewiórki pospolitej stanowią nasiona (w tym z szyszek, bukwi, żołędzie i orzechy^[9]) i pączki drzew, grzyby, owoce, ale także owady, jaja i pisklęta^[4]. Obserwowano je również przy zdrapywaniu kory drzew iglastych i spijaniu żywicy. Przeciętnie zimą spożywają około 35 g pokarmu/dzień, wiosną około 80 g/dzień^[9]. Jesienią gromadzą zapasy żywności. Na wiewiórki polują kuny i ptaki drapieżne^[4].

W mieszkach włosowych wiewiórki pospolitej żyje nużeniec Demodex sciurinus^[10].

Tryb życia

Wiewiórka pospolita zamieszkuje dziuple, które utyka porostami i mchami, lub gniazda ptaków, dobudowując zadaszenie lub sama buduje gniazda z gałęzi. Gniazda te buduje w koronach drzew, zwykle w rozwidleniu gałęzi. Buduje je z trawy i drobnych gałązek i wyściela mchami. Jest aktywna w dzień^[4], najbardziej rano i po południu^[9]. Wiedzie samotne życie, rzadko łączy się w pary. Nie zapada w sen zimowy, ale może ograniczać opuszczanie gniazda^[4]. Nie jest to gatunek terytorialny^[9].

Rozród

Ciąża trwa 38–39 dni^[9]. Samica rodzi w jednym miocie od 3^[4] do 7^[9] młodych. W ciągu roku wydaje zwykle od 1 do 3 miotów – przeważnie w okresie między wczesną wiosną a latem. Młode rodzą się ślepe i nagie^[4]. Po narodzinach ważą 8–12 g, otwierają oczy po blisko 30 dniach życia^[9]. Usamodzielniają się w wieku 10 tygodni^[4]. Wiewiórki osiągają dojrzałość płciową w wieku jednego roku. Są częstymi ofiarami drapieżników. Na wolności żyją zwykle 2–4 lata, choć mogą dożywać 6–7 lat, a w niewoli jeszcze dłużej^[9].

Występowanie

Występuje w Europie i Azji na terenach leśnych. Jest pospolita na terenie całej Polski^[4], głównie w parkach oraz lasach liściastych. Zamieszkuje również lasy iglaste^[9].

Ochrona

W Polsce od 2011 r. podlegała ochronie ścisłej^[11], a od 2014 r. podlega ochronie częściowej^[12][13]. Na Wyspach Brytyjskich oraz w północnych Włoszech wiewiórka pospolita zagrożona jest z powodu ekspansji wiewiórki szarej, inwazyjnego gatunku sprowadzonego z Ameryki Północnej. Wypiera on rodzimy takson konkurując o zasoby środowiska oraz roznosi śmiertelny dla wiewiórki pospolitej wirus Squirrel poxvirus^[14].

Galeria

• Wiewiórka pospolita
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Zobacz też

• ssaki Polski
• fauna Polski