Wiesław Gołas

Wiesław Ryszard Gołas (ur. 9 października 1930 w Kielcach, zm. 9 września 2021 w Warszawie^[2]) – polski aktor teatralny, filmowy i kabaretowy, wykonawca piosenki aktorskiej.

Wiesław Gołas

Wiesław Gołas (2008)
Data i miejsce urodzenia	9 października 1930 Kielce
Data i miejsce śmierci	9 września 2021 Warszawa
Zawód	aktor filmowy i teatralny
Współmałżonek	Elżbieta Szczepańska (rozwód) Maria Krawczyk-Gołas (do śmierć)
Lata aktywności	1953–2008
Odznaczenia

W. Gołas (z prawej) na planie Czterech pancernych i psa (1969)

Z Lucyną Winnicką w Wariacie i zakonnicy^[1] (1959)

Życiorys

Według oficjalnych dokumentów urzędowych urodził się 4 października 1930 roku, jednak, jak twierdził sam aktor, jest to data błędna i w rzeczywistości przyszedł na świat 9 października 1930 roku^[3]. Przed wybuchem II wojny światowej Wiesław Gołas uczęszczał do szkoły powszechnej na kieleckim Baranówku, a następnie do Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego. W 1943 wstąpił do Szarych Szeregów^[4]. Przybrał pseudonim Wilk. Brał udział w akcjach zdobywania broni, a także w rozstrzelaniu konfidenta. W grudniu 1944, podczas nieudanej akcji, został aresztowany, a następnie poddany brutalnemu śledztwu przez Gestapo. Trafił do celi, w której wcześniej więziony był jego ojciec^[5].

Po wojnie studiował w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej, kierowanej przez Aleksandra Zelwerowicza. Studia ukończył w 1954 roku^[6]. Debiut w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze^[7]. Aktor Teatru Dramatycznego w Warszawie (1955–1985), Teatru Polskiego w Warszawie (1985–1992). Twórca doskonałych kreacji komediowych, a także współtwórca Kabaretu Koń, członek Kabaretu Starszych Panów, członek Kabaretu Dudek, wykonawca piosenki W Polskę idziemy autorstwa Jerzego Wasowskiego i Wojciecha Młynarskiego. Występował również w Teatrze Polskim w Warszawie^[8].

W 2016 roku z okazji 85. urodzin aktora powstał film dokumentalny Gołas absolutnie!^[9].

Życie prywatne

Syn Jadwigi i Teofila. Ojciec aktora (1903 – ok. 1942)^[10] był ogniomistrzem w 2. Pułku Artylerii Lekkiej Legionów. W kampanii wrześniowej walczył w Armii Łódź pod Modlinem^[11]. Po klęsce września, zbiegł z transportu do oflagu i zaangażował się w działalność konspiracyjną^[12]. Ostatecznie został schwytany przez Niemców i zamordowany na Majdanku^[11]. Był dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych^[11].

Wiesław Gołas był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Elżbieta Szczepańska (rozwód na początku lat 70.^[13]), a drugą – Maria Krawczyk-Gołas (zm. 2024^[14])^[15]. Z pierwszego małżeństwa miał córkę Agnieszkę^[16][17].

W 2008 roku przeszedł zawał mięśnia sercowego^[18], z kolei w 2020 i 2021 roku doznał dwóch udarów mózgu, w wyniku których zmarł^[18]. Wiesław Gołas został pochowany 14 września 2021 roku w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[19] (kwatera 17/2/30b^[20]).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 2021)^[19][21]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1978)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1963)
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1968)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1975)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009)^[22]
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)^[23]
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”^[24]
• Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt twórczości (2020)^[25]

Pozostałe nagrody

• 1966 – „Srebrna Maska” w plebiscycie Expressu Wieczornego^[9]
• 1967 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki III stopnia
• 1977 – Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
• 1996 – Nagroda (Opole – XXI OKT – wyróżnienie za role Filipa w Grubych rybach w Teatrze Polskim w Warszawie)
• 2002 – Statuetka Gwiazda Telewizji Polskiej wręczona z okazji 50-lecia TVP „za kreacje aktorskie w filmie i teatrze telewizji” (26.10)
• 2003 – SuperWiktor
• 2006 – Nagroda Honorowa za całokształt twórczości na XIII Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej Prowincjonalia we Wrześni

Upamiętnienie

Wiesława Gołasa upamiętnia popiersie w kieleckiej Alei Sław^[26]. Od 2024 patronuje Dużej Scenie Kieleckiego Centrum Kultury^[27].

Filmografia

• 1954: Pokolenie jako żandarm niemiecki na patrolu
• 1956: Szkice węglem jako Wawrzon Rzepa
• 1956: Cień jako bojowiec z organizacji podziemnej
• 1958: Dezerter jako Heinrich
• 1958: Miasteczko jako Władek
• 1958: Rancho Texas jako Marcyś
• 1959: Lotna jako ułan kradnący kury
• 1959: Tysiąc talarów jako prowadzący pokaz mody
• 1960: Zezowate szczęście jako ubek
• 1960: Przygoda w terenie jako Stasiek Pietrzak
• 1960: Szklana góra jako kierowca autobusu
• 1960: Ostrożnie Yeti jako gangster w czerni
• 1960: Mąż swojej żony jako bokser Józek Ciapuła
• 1961: Dotknięcie nocy jako kapitan Prokosz
• 1961: Ogniomistrz Kaleń jako ogniomistrz Kaleń
• 1962: Jak być kochaną jako podoficer
• 1962: Dom bez okien jako Robert
• 1963: Przygoda noworoczna jako sprzedawca baloników
• 1963: Naprawdę wczoraj jako szyper
• 1963: Zacne grzechy jako Trzaska
• 1963: Żona dla Australijczyka jako Robert
• 1964: Prawo i pięść jako Smółka
• 1964: Beata jako okularnik
• 1964: Upał jako Albin
• 1964: Rękopis znaleziony w Saragossie jako gitarzysta w gospodzie
• 1965: Kapitan Sowa na tropie jako kapitan Sowa
• 1965: Markiza de Pompadour jako ogrodnik Winnykamień^[28]
• 1965: Wózek jako jeniec radziecki
• 1965: Trzy kroki po ziemi jako Szkudlarek (cz. 2)
• 1966: Chudy i inni jako Chudy
• 1967: Cześć kapitanie jako Mundek
• 1967: Kwestia sumienia jako włóczęga Drame Brone
• 1967: Przeraźliwe łoże jako Tom
• 1967: Zamrożone błyskawice jako kolejarz Edward
• 1967: Czas może powrócić
• 1968–1970: Czterej pancerni i pies jako Tomasz Czereśniak
• 1968: Lalka jako baron Krzeszowski
• 1968: Gra jako Franek
• 1969: Piąta rano jako woźna, urzędniczka, urzędnik, naczelnik (4 role)
• 1969: Nowy jako komendant straży pożarnej
• 1970: Dzięcioł jako Stefan Waldek
• 1970: Hydrozagadka jako taksówkarz
• 1970: Mały jako Nijaki, współlokator Małego
• 1970: Dziura w ziemi jako piekarz Kazio
• 1971: Kłopotliwy gość jako komendant straży pożarnej
• 1971: Kareta jako kowboj
• 1971: Niebieskie jak Morze Czarne
• 1972: Poszukiwany, poszukiwana jako Wiesław Karpiel
• 1973: Droga jako kierowca Marian Szyguła
• 1974: Czterdziestolatek jako Ziemia, dowódca plutonu SP (odc. 1)
• 1974: Potop jako Stefan Czarniecki
• 1974: Nie ma róży bez ognia jako Malinowski
• 1975: Kazimierz Wielki jako Maćko Borkowic
• 1975: Dyrektorzy jako brat Adama (odc. 2)
• 1976: Brunet wieczorową porą jako Kazik
• 1976: Zaklęty dwór jako Michał Horawa
• 1977: Wszyscy i nikt jako Twardy, żołnierz LWP wracający z wojny
• 1978: Jarosławna, korolewa Francji jako król Kazimierz
• 1978: Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy jako inspicjent
• 1979: Klincz jako Król
• 1979: Ród Gąsieniców jako Józuś Sabała
• 1980: Dzień Wisły jako żołnierz
• 1980: Polonia Restituta jako Józef Dowbor-Muśnicki
• 1980: Alicja jako gangster
• 1981: Filip z konopi jako fryzjer Czesław
• 1981: Miłość ci wszystko wybaczy jako inspicjent
• 1981: Gdzie szukać szczęścia? jako kataryniarz
• 1981: Kto ty jesteś? jako homoseksualista, członek szajki
• 1982: Niech cię odleci mara jako Zalewski
• 1982: Przygrywka jako złodziej Bonanza (odc. 3)
• 1982: Noc poślubna w biały dzień jako chłop Biernacki
• 1982: Latawiec jako Stec
• 1982: Polonia Restituta jako Józef Dowbór-Muśnicki (odc. 6)
• 1982: Oko proroka jako Midopak
• 1983: Kasztelanka jako rybak
• 1983: Tajemnica starego ogrodu jako Mniszek
• 1983: Alternatywy 4 jako Majewski
• 1984: Zabicie ciotki jako oficer dyżurny
• 1984: Przeklęte oko proroka jako kozak Midopak
• 1985: Oko proroka, czyli Hanusz Bystry i jego przygody jako kozak Midopak^[29]
• 1985: Dłużnicy śmierci jako Listwa
• 1989: Rififi po sześćdziesiątce jako Wojciech Kukliński „Pulop”
• 1993: Czterdziestolatek. 20 lat później jako mężczyzna przy budce telef. (odc. 2)
• 1996: Szabla od komendanta jako Ignatko

Dubbing

Wiesław Gołas i Irena Kwiatkowska (2008)

Grób Wiesława Gołasa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (2021)

Grób aktora Wiesława Gołasa po pogrzebie na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

• 1951: Alicja w Krainie Czarów – Zając
• 1957: Na polu chwały – Paweł Korczagin
• 1960: Trzynastego nocą – Primow
• 1961: Dziewczęta – Filja

Gry

• 2000: Pompei: Legenda Wezuwiusza – Sekundus Popidiusz