Wielkoszczur

Wielkoszczur^[2] (Cricetomys) – rodzaj ssaków z podrodziny wielkoszczurów (Cricetomyinae) w obrębie rodziny malgaszomyszowatych (Nesomyidae).

Wielkoszczur

Cricetomys
Waterhouse, 1840[1]
Wielkoszczur leśny (C. emini)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	malgaszomyszowate
Podrodzina	wielkoszczury
Rodzaj	wielkoszczur
Typ nomenklatoryczny
Cricetomys gambianus Waterhouse, 1840
Gatunki
4 gatunki – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce (Mauretania, Senegal, Gambia, Gwinea Bissau, Gwinea, Sierra Leone, Liberia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Burkina Faso, Ghana, Togo, Benin, Niger, Nigeria, Kamerun, Sudan, Republika Środkowoafrykańska, Gwinea Równikowa, Gabon, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi, Uganda, Kenia, Tanzania, Malawi, Zambia, Angola, Botswana, Zimbabwe, Mozambik i Południowa Afryka)^[3][4][5].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 284–413 mm, długość ogona 247–449 mm, długość ucha 32–45 mm, długość tylnej stopy 62–78 mm; masa ciała 0,5–2,8 kg^[4][6].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1840 roku angielski przyrodnik George Robert Waterhouse w artykule poświęconym opisowi nowego rodzaju gryzonia z rodziny myszowatych, opublikowanym w czasopiśmie Proceedings of the Zoological Society of London^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) wielkoszczur gambijski (C. gambianus).

Etymologia

Cricetomys: rodzaj Cricetus Leske, 1779 (chomik); gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[7].

Nazwa zwyczajowa

W polskiej literaturze zoologicznej nazwa „wielkoszczur” była używana dla oznaczenia gatunku Cricetomys gambianus^[8]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi temu przypisano oznaczenie wielkoszczur gambijski, rezerwując nazwę „wielkoszczur” dla rodzaju Cricetomys^[2].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[9][6][3]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[2]	Podgatunki[4][3][6]	Rozmieszczenie geograficzne[4][3][6]	Podstawowe wymiary[4][6][a]	Status IUCN[10]
	Cricetomys emini	Wroughton, 1910	wielkoszczur leśny	gatunek monotypowy	tropikalna Afryka od Sierra Leone na wschód do Ugandy, Rwandy i Burundi, na południe do Demokratycznej Republiki Konga i Angoli; również wyspa Bioko	DC: 30–35 cm DO: 32–43 cm MC: 0,5–1,3 kg	LC
	Cricetomys gambianus	Waterhouse, 1840	wielkoszczur gambijski	gatunek monotypowy	Senegal na wschód do południowego Senegalu i Ugandy, na południe do rzeki Kongo (Demokratyczna Republika Konga)	DC: 28–39 cm DO: 25–40 cm MC: 0,5–1,5 kg	LC
	Cricetomys kivuensis	Lönnberg, 1917	wielkoszczur górski	gatunek monotypowy	Wielki Rów Zachodni we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga, południowo-zachodniej Ugandzie, zachodniej Rwandzie i Burundi	DC: około 32 cm DO: około 34 cm MC: brak danych	NE
	Cricetomys ansorgei	O. Thomas, 1904	wielkoszczur południowy	6 podgatunków	Demokratyczna Republika Konga na południe od rzeki Kongo na wschód do Kenii i Tanzanii (włącznie z wyspą Zanzibar), na południe do Angoli, Zambii, Zimbabwe i północno-wschodniej Afryki Południowej	DC: 29–41 cm DO: 34–45 cm MC: 0,9–2,8 kg	LC

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

1. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała