Loading AI tools
gatunek krasnorostu Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Widlik zaostrzony (Furcellaria lumbricalis) – gatunek morskiego krasnorostu tworzącego w optymalnych warunkach łąki wodorostów głównie porastających kamienie zanurzone w głębszej wodzie. Według systemu przyjętego przez AlgaeBase jest to jedyny przedstawiciel rodzaju Furcellaria[3]. W polskich spisach gatunków tradycyjnie opisywany jako Furcellaria fastigiata, również w formie aegagrophila[a][4]. Ze względu na pozyskiwanie przemysłowe czasem sama roślina określana jest nazwami handlowymi uzyskiwanych z niej produktów, takimi jak danagar[5], agar-agar, bałtycki/duński agar, czarny karagen itp.[6]
 Okaz zielnikowy | |||||
| Systematyka[1] | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada |
Eurhodophytina | ||||
| Klasa |
krasnorosty właściwe (Florideophyceae) | ||||
| Podklasa |
Rhodymeniophycidae | ||||
| Rząd |
Gigartinales | ||||
| Rodzina |
Furcellariaceae | ||||
| Rodzaj |
Furcellaria | ||||
| Gatunek |
widlik zaostrzony | ||||
| Nazwa systematyczna | |||||
| Furcellaria lumbricalis (Huds.) J.V.Lamour. 1813:46[2] | |||||
| |||||
.JPG)
Nieduży makroglon. Plecha cylindryczna, liściasta, chrząstkowata, rozwidlająca się wielokrotnie. Na szczytach zaostrzona. Ma średnicę do 2 mm i długość do 30 cm. Czarniawobrązowa[1] – w stanie świeżym czerwonobrunatna, czerniejąca przy wysychaniu[6]. Wieloosiowa ze rdzeniem zbudowanym z walcowatych komórek i okorowaniem z nieregularnych nici, przy czym wewnętrzne komórki są eliptyczne, a zewnętrzne wąskie i wydłużone. Do podłoża przyczepia się licznymi, rozgałęzionymi chwytnikami wyrastającymi ze rdzenia, choć występują też formy pływające[1], opisywane jako Furcellaria fastigiata f. aegagropila[7]. Plemnie na subapikalnych sori. Szypułki karpogonialne 3-5-komórkowe. Tetrasporofity izomorficzne[3], choć trochę większe od gametofitów[8], rozpadają się po uwolnieniu spor[6]. Śluzy widlika określane zbiorczo jako furcellaryna są podobne do karageniny, z tym, że tworzące je polisacharydy są bardziej rozgałęzione i zawierają ponadto pentozy[9].
Do widlika stosunkowo podobna jest Polyides rotunda. Jest ona szerzej, tj. wachlarzowato, rozgałęziona, a pod światło prześwituje czerwoną barwą, podczas gdy widlik przybiera bardziej brązowy kolor. Ponadto jej chwytniki są dyskowate, a widlika podobne do korzeni[10].
Gatunek wieloletni, żyjący 5–10 lat (za długość trwania pokolenia przyjmuje się 4–6 lat[7]). Gametofity są dwupienne[3]. Najszybszy wzrost obserwuje się w marcu i kwietniu. W styczniu są wytwarzane zarodniki, co kończy się rozpadem fylloidu, który odrasta wiosną[9]. Rozmnażanie płciowe również zimą[6]. W Bałtyku najczęstszą formą rozmnażania jest fragmentacja plechy, a oderwane fragmenty mogą ponownie przyczepić się do podłoża[7]. Widlik dla swojego rozwoju wytwarza cytokininy, stwierdzono też, że jego wzrost stymuluje podawanie egzogennego GA3 i kinetyny[9]. Cytokininy wykryto również w wodzie z akwenu zasiedlanego m.in. przez widlika[11].
Gatunek morski, znoszący niskie zasolenie[1] (powyżej 3 psu)[7]. Dość powszechny na półkuli północnej. Stwierdzono jego występowanie w większej części Europy (od wybrzeży Morza Śródziemnego po wybrzeża Spitsbergenu), także w Azji (wybrzeża Turcji, ale również od Morza Arabskiego z przerwami po Japonię)[1]. Stąd określany jako krasnorost północny Oceanu Atlantyckiego[5]. Występuje przy brzegach większości obszaru Morza Bałtyckiego, z wyłączeniem północnego krańca. W morzu tym historycznie tworzył łąki w sublitoralu na głębokości od 3 do 30 m (przeważnie 8–12 m). Na skutek zanieczyszczenia i zmniejszenia przejrzystości wody zakres ten zmienił się na od 1–2 m do 8–10 m głębokości, przy czym w zachodnim Bałtyku to głównie 3–5 m, a we wschodnim – 3–9 m głębokości[7]. Wokół Wysp Brytyjskich zasięg jest podobny, zwykle do 10 m głębokości. W tamtym regionie rzadziej występuje na wschodnich wybrzeżach Irlandii i Anglii[8]. Łąki widlika tworzą warstwę poniżej łąk morszczynu pęcherzykowatego, choć ich pasy częściowo się mieszają. W wielu miejscach Bałtyku tworzy skupiska jednogatunkowe, gdyż dla innych gatunków wieloletnich krasnorostów jest tam zbyt niskie zasolenie. Postać zakotwiczona, tworząca łąki, związana jest z podłożem kamienistym. Postać niezakotwiczona wchodzi w skład wielogatunkowych mat w wodach zatok, estuariów i zalewów o podłożu od piaszczystego po muliste. Związana jest z podwodnymi łąkami morskich wodorostów naczyniowych (tworzonych przez gatunki takie jak zostera morska czy rdestnica grzebieniasta) czy morskimi łąkami ramienicowymi[7]. Zespoły współtworzone przez widlika są siedliskiem dla bezkręgowców i miejscem tarła. Widlik jednocześnie konkuruje z omułkiem jadalnym o podłoże do osadzenia się[6].
W literaturze fitosocjologicznej wyróżniany jest słabo opisany zespół roślinności Zostero-Furcellarietum Kornaś 1959, czyli zespół zostery morskiej i widlika. Przynajmniej do początków XXI w. było to jedyne zdefiniowane zbiorowisko z klasy Zosteretea marinae w Polsce[12]. Wyróżniany jest też zespół widlika i morszczyna – Fuceto-Furcellarietum (na terenie Polski uznany za wymarły)[13].
Plechy wykorzystywane są w przemyśle spożywczym pod nazwą danagar[5]. Jest surowcem w produkcji karagenu[7]. Eksploatowane są głównie pływające maty widlika metodą trałowania[6], w połowie XX w. planowano również eksploatację zachodniobałtyckich łąk widlika[7]. Głównymi ośrodkami jego eksploatacji były Dania i Kanada, choć na mniejszą skalę pozyskuje się go też w innych regionach[6]. Od pewnego czasu zasoby duńskie są przeeksploatowane, a Dania stała się importerem karagenu[10].
Gatunek zasadniczo uznawany za pospolity[1]. Również w skali Morza Bałtyckiego w 2013 r. Komisja Helsińska przypisała mu status gatunku najmniejszej troski, choć we wcześniejszych opracowaniach tej samej instytucji uznawano go za gatunek zagrożony[14]. Niemniej, o ile populacja w północnym Bałtyku określana jest jako stabilna, o tyle na południowych wybrzeżach (tj. w Niemczech i Polsce) stwierdzono jej spadek. Zauważalny spadek liczebności widlika w zachodniej części Morza Bałtyckiego miał miejsce w latach 70. i 80. XX w. Odpowiedzialna za to jest eutrofizacja wody skutkująca obniżeniem jej przejrzystości oraz niszczenie siedlisk w trakcie połowów rybackich. W późniejszym okresie brak było wyraźnych trendów zmian liczebności[7]. W niektórych regionach za spadek liczebności odpowiedzialne jest pozyskiwanie przemysłowe samego widlika[6]; częściowo tak tłumaczony jest jego zanik w Zatoce Puckiej[13]. W zachodnim Bałtyku zbiorowiska widlika są w związku z tym zastępowane przez inne gatunki wieloletnich krasnorostów (Coccotylus truncatus, Delesseria sanguinea czy Phycodrys rubens) lub przez jednoroczne glony nitkowate[7]. W Polsce objęty ochroną gatunkową od 2004 r. (jako jeden z dwóch pierwszych gatunków krasnorostów, a w ogóle jeden z nielicznych glonów spoza grupy ramienic)[15], a później doprecyzowano, że gospodarka rybacka nie może być uzasadnieniem do odstępstwa od zakazów ochronnych[16]. W krajach, gdzie jest pozyskiwany przemysłowo, pozyskiwanie jest monitorowane i podlega odpowiednim regulacjom[6].
Sam widlik nie jest gatunkiem bezpośrednio chronionym na mocy dyrektywy siedliskowej, jednak jest wymieniany jako gatunek typowy dla siedlisk przyrodniczych: 1110 – piaszczyste ławice podmorskie, 1160 – duże i płytkie zatoki, 1170 – skaliste i kamieniste dno morskie (rafy)[13].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
