Pentozy

Pentozy — rodzina organicznych związków chemicznych, cukry proste zawierające pięć atomów węgla w cząsteczce.

Do pentoz należą^[1]:

• składniki kwasów nukleinowych:
  • ryboza – występuje np. w rybonukleozydach, rybonukleotydach i RNA
  • deoksyryboza – występuje np. w deoksyrybonukleozydach, deoksyrybonukleotydach i DNA
• inne^[2][3]:
  • arabinoza – występuje w gumie arabskiej i innych w gumach roślinnych, składnik glikoprotein
  • ksyloza – występuje w gumach roślinnych, składnik glikoprotein
  • liksoza – występuje w mięśniu sercowym, składnik liksoflawiny
  • rybuloza – metabolit pośredni w szlaku pentozofosforanowym
  • ksyluloza – izomer L to metabolit pośredni w szlaku kwasu uronowego

Struktury pentoz

Pentozy, jak wszystkie cukry, mogą mieć konfigurację D (najczęściej spotykane naturalnie) lub L. W zależności od położenia grupy karbonylowej należą do grupy aldoz (aldopentozy) lub ketoz (ketopentozy)^[4][5].

Aldopentozy (formy łańcuchowe) D-arabinoza D-liksoza D-ryboza D-ksyloza L-arabinoza L-liksoza L-ryboza L-ksyloza

Ketopentozy (formy łańcuchowe) D-rybuloza D-ksyluloza L-rybuloza L-ksyluloza

W formie cyklicznej mogą ponadto występować jako pięcioczłonowe furanozy lub sześcioczłonowe piranozy, a każda forma cykliczna może mieć formę anomeru α lub β^[4][5]. W roztworze są one w stanie równowagi, o różnej zawartości każdego izomeru; np. dla rybozy w D₂O 76% to piranoza, dla której α/β = 1:2^[6].

Cztery izomery cyklicznej D-pentozy na przykładzie D-rybozy