Waplewo (wieś w powiecie olsztyńskim)

Waplewo (niem. Waplitz^[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek^[5][6]. Do 1954 r. siedziba gminy Waplewo.

Zobacz też: Waplewo w innych znaczeniach tej nazwy.

Waplewo

wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Olsztynek
Wysokość	166 m n.p.m.
Liczba ludności (2020)	613[1]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-015[2]
Tablice rejestracyjne	NOL
SIMC	0484699
Położenie na mapie gminy Olsztynek Waplewo
Położenie na mapie Polski Waplewo
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Waplewo
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Waplewo
53°29′53″N 20°19′24″E[3]

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1973–77 w gminie Szkotowo^[7].

We wsi znajdują się m.in.: przystanek autobusowy, trzy sklepy, ośrodki wypoczynkowe, kościół rzymskokatolicki, prywatna elektrownia wodna, przystanek kolejowy (3 km od centrum wsi). We wsi zaczyna się szlak kajakowy rzeką Marózką, w okolicy są lasy i jeziora. Dawniej znajdowały się tu ośrodek zdrowia, apteka i bar.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Waplewo^[5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0484707	Ruda Waplewska	część wsi

Historia

Najstarsze znane wzmianki o miejscowości pochodzą z 1384 roku. Do Towarzystwa Jaszczurczego należał także Lambert z Waplewa (obok rycerza Ludwika Mateski i Dytrycha z Osińska)^[8]. Dobra waplewskie były wymieniane w 1467 w akcie jednego z komturów krzyżackich, który zatwierdzał chorążemu ciechanowskiemu Jakubowi Gołyńskiemu kupno 56 włók ziemi^[9]. W wiekach XV i XVI Waplewo należało do rodzin Golińskich i Szymanowskich. Kościół katolicki wybudowano przed 1525 rokiem. Od 1612 roku w Waplewie mieściła się parafia ewangelicka. W XVII stuleciu przeszło w posiadanie rodu Finck von Finckenstein. Szkoła wiejska powstała na początku XVIII wieku. W 1818 r. we wsi i majątku ziemskim było 20 domów ze 169 mieszkańcami. W końcu XIX wieku rozwinęła się w Waplewie hodowla owiec. W 1870 roku drewniany budynek kościoła rozebrano, a w 1872 r. wzniesiono nowy, murowany. W 1902 roku pożar zniszczył drewniany budynek szkoły; w jej miejscu w ciągu dwóch lat powstała murowana, piętrowa.

Bitwa pod Waplewem

Osobny artykuł: Bitwa pod Tannenbergiem.

Plan bitwy

28 sierpnia 1914 roku między Waplewem a jeziorem Mielno doszło do zaciętej bitwy między wojskami rosyjskimi (15 Korpus Armijny), którymi dowodził gen. Nikołaj Martos, i niemieckimi (41 Dywizja Cesarstwa Niemieckiego) pod dowództwem gen. Leo Sontaga. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Rosjan. Poległych żołnierzy pochowano na pobliskim cmentarzu wojennym (spoczywa tam 426 niemieckich i 206 rosyjskich żołnierzy).

W 1933 r.^[10] w miejscowości mieszkało 547 osób, a w 1939 r.^[11] – 519 osób^[12]. We wsi były wtedy poczta, karczma dworska, gorzelnia, szkoła, kościół ewangelicki, sklep. Gospodarowało kilkunastu rolników, jednak większość ludzi trudniła się pracą w dużym majątku ziemskim, leżącym po drugiej stronie Marózki.

Podczas drugiej wojny światowej w Waplewie pracowało wielu jeńców wojennych: Rosjan, Francuzów, Polaków (Stalag I B). Po wojnie większość Mazurów wyjechała, a na ich miejsce osiedliła się ludność napływowa z różnych regionów Polski. Majątek ziemski wszedł w skład PGR.

12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Waplewo^[4].

W 1995 roku, dzięki skutecznym działaniom poseł Ireny Petryny, oddano do użytku nową szkołę. W 1997 roku Waplewo liczyło 776 mieszkańców. W 2005 r. we wsi mieszkały 752 osoby.

Zabytki

Kościół św. Stanisława

Cmentarz wojenny w Waplewie, na którym są pochowani polegli w bitwie z 1914 roku

Waplewski cmentarz komunalny

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są^[13]:

• eklektyczny kościół rzymskokatolicki (dawniej ewangelicki) pw. św. Stanisława z 1872 roku, z wąską wieżą; został wybudowany na pozostałościach wcześniejszej, gotyckiej świątyni^[14]
• cmentarz wojenny z I wojny światowej

Inne zabytki:

• pozostałości cmentarza ewangelickiego z drugiej połowy XIX wieku, położonego 200 m na południe od miejscowości, przy polnej drodze