Loading AI tools
cykliczne słuchowisko radiowe Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
W Jezioranach – cykliczne słuchowisko radiowe nadawane od 1960 roku przez pierwszy program Polskiego Radia. Cotygodniowa audycja przygotowywana przez Teatr Polskiego Radia opowiada historię wielopokoleniowej rodziny Jabłońskich zamieszkałej w fikcyjnej wsi Jeziorany niedaleko Puław, a także ich otoczenia społecznego: rolników, wiejskich lekarzy, nauczycieli i strażaków.
 Zygmunt Kęstowicz podczas nagrania odcinka w 1975 roku | |
| Rodzaj słuchowiska |
cykliczne, serial |
|---|---|
| Kraj produkcji | |
| Język | |
| Scenariusz |
obecnie: Andrzej Mularczyk, Teresa Lubkiewicz-Urbanowicz i Marek Ławrynowicz |
| Reżyseria |
kolejno: Bronisław Dardziński, Wiesław Opałek, Wojciech Maciejewski, Andrzej Pruski, Jan Warenycia |
| Realizacja dźwiękowa |
kolejno: Jerzy Jeżewski, Andrzej Pruski, Wojciech Truszczyński. Maria Olszewska. |
| Główne role |
zobacz listę w artykule |
| Liczba odcinków |
3287 (stan na 27 października 2024) |
| Długość |
30 minut |
| Premierowe emisje radiowe | |
| Stacja radiowa | |
| Data premiery |
29 maja 1960 |
| Lata emisji |
1960– |
| Strona internetowa | |
Pomyślane jako wiejski odpowiednik skierowanych do miejskiego odbiorcy Matysiaków, słuchowisko zarówno opisuje, jak i kształtuje życie mieszkańców polskich wsi. Autorzy za pomocą historii bohaterów opisują zmiany społeczne, gospodarcze i mentalne wśród polskiej ludności wiejskiej, ale także przemycają w ich losach wiedzę praktyczną o nowych metodach uprawy czy sposobach uzyskiwania dofinansowania. Powieść radiowa pozostaje najczęściej słuchaną audycją literacką Polskiego Radia. 7 kwietnia 2019 roku został wyemitowany 3000. odcinek powieści.
Na przestrzeni lat swoich głosów postaciom mieszkańców Jezioran użyczyło wielu spośród najpopularniejszych polskich aktorów radiowych, teatralnych i filmowych, m.in. Zygmunt Kęstowicz, Kazimierz Opaliński, Janusz Paluszkiewicz, Artur Barciś, Teresa Lipowska, Franciszek Pieczka, Danuta Stenka, Henryk Talar i Grzegorz Wons.
Pomysłodawcą serialu był ówczesny prezes Radiokomitetu Włodzimierz Sokorski[2]. Zgodnie z założeniami powieść radiowa miała wychowywać rolników, szerzyć wiedzę o wsi wśród mieszkańców miast i promować nowe metody upraw i działalność Państwowych Gospodarstw Rolnych[2].
Pierwszy półgodzinny odcinek „radiopowieści” nagrano 20 maja 1960, a do emisji trafił dziewięć dni później[3]. Autorami scenariusza byli Zofia Posmysz-Piasecka i Władysław Milczarek, a reżyserem Bronisław Dardziński[3]. Obsadę pierwszego odcinka stanowili Janusz Paluszkiewicz w roli wiejskiego listonosza i narratora powieści, Kazimierz Opaliński w roli nestora rodu Jabłońskich, a także Maria Żabczyńska, Zygmunt Kęstowicz, Bogumił Kłodkowski, Hanna Stankówna, Maria Paluszkiewicz i czternastoletni podówczas Piotr Fronczewski[4].
Już po pierwszych odcinkach serial zyskał olbrzymią popularność wśród radiosłuchaczy. Niemal od początku nadawania audycji była ona bardziej popularna wśród kobiet[5] (słuchało jej 25,4% radiosłuchaczek i 17,6% radiosłuchaczy)[6], ludności wiejskiej i słabiej wykształconej[7][8]. We wczesnych latach 60. jako ulubiony program radiowy wskazywało ją 20,9% Polaków[9]. Dekadę później serial nadal był jedną z najpopularniejszych audycji radiowych w kraju[5]. We wczesnych latach 70. grupa słuchaczy serialu posłużyła do jednych z pierwszych w Polsce badań socjologicznych wpływu audycji radiowych na publiczność[10].
Od 1961 przez kilkanaście lat listę dialogową kolejnych odcinków drukowano na łamach Dziennika Ludowego[11]. Gazeta ta również prowadziła rubrykę polemiczną pod nazwą Klub Jezioran, a także rozwijała Kluby Przyjaciół Jezioran w wielu wsiach i miasteczkach Polski[11]. Po każdej emisji programu odczytywano na antenie wybrane listy od słuchaczy opisujące ich przeżycia, życiowe historie i problemy[12], ale też zawierające propozycje matrymonialne wobec fikcyjnych kawalerów[2]; podobnych listów przychodziły „do rodziny Jabłońskich” setki[11], w sumie – kilkadziesiąt tysięcy[2].
Serial emitowany był bez przerwy od 29 maja 1960 roku[13][11] przez dwie dekady, do grudnia 1981, kiedy to po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego autorzy i obsada zadecydowali o zaprzestaniu nagrywania nowych odcinków[11][2]. Jeziorany powróciły na antenę Polskiego Radia w maju 1983[11][2].
Współcześnie W Jezioranach pozostaje najczęściej słuchaną audycją literacką Polskiego Radia, incydentalnie słucha jej przeszło 2,5 miliona osób a regularnie – blisko 2 miliony[2]. Audycja jest również wysoko oceniana przez słuchaczy[2].
Na przestrzeni lat autorzy kolejnych odcinków starali się przemycać wśród wątków typowo obyczajowych także informacje praktyczne, jak wiedzę o nowych metodach rolniczych czy rządowych planach restrukturyzacji rolnictwa[14]. Ze względu na tematykę i format, słuchowisko bywa przyrównywane do starszego o dekadę brytyjskiego serialu radiowego The Archers nadawanego przez BBC[15], a także do Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej[15]. Jako trwały element polskiej kultury audycja trafiła także do podręczników nauki języka polskiego dla obcokrajowców[16].
Akcja powieści radiowej toczy się w tytułowych Jezioranach, fikcyjnej wsi[uwaga 1] w okolicy Puław w województwie lubelskim. Większość odcinków ma miejsce w teraźniejszości, dzięki czemu scenarzyści mogą wplatać w nią nawiązania do rzeczywistych wydarzeń. Do lat 70. bohaterowie zajmowali się m.in. budową szkoły, remizy, zakładaniem Klubu Rolnika czy sadzeniem tysiąca drzew na Tysiąclecie Państwa Polskiego[2]. W okresie tzw. pierwszej Solidarności postaci wspominały m.in. o strajkach, postulatach reform i demokratyzacji[2]. W ostatnim odcinku przed wprowadzeniem stanu wojennego bohaterowie zastanawiali się m.in. czy nauczyciele powinni mieć prawo do strajku[2]. Obecnie także powieściowy świat wzorowany jest na rzeczywistej Polsce. Z tego względu program bywał oskarżany m.in. o wspieranie samorządowców Polskiego Stronnictwa Ludowego[17][18].
Podobnie jak Matysiakowie, serial utrzymany jest w konwencji ultrarealistycznej: odcinki zaczynają się bez czołówki (niekiedy któraś postać bądź lektor radiowy „zaprasza do wysłuchania odcinka numer....”), a współcześnie (2018 r.) końcówka zawiera informacje o twórcach i aktorach tworzących dany epizod.
Pierwszym reżyserem był Bronisław Dardziński, po nim słuchowisko reżyserowali Wiesław Opałek (około 1975 r.), Wojciech Maciejewski i Andrzej Pruski[19]. Od 1994 r. reżyserem pozostaje Jan Warenycia[19], kierownik literacki Teatru Polskiego Radia. Realizatorami byli kolejno: Jerzy Jeżewski, Andrzej Pruski, Wojciech Truszczyński, Maria Olszewska, Agnieszka Szczepańczyk, a obecnie audycję realizuje Paweł Szaliński[19].
Na przestrzeni lat zmieniali się również scenarzyści serialu. Obecnie autorami większości odcinków są Andrzej Mularczyk, Teresa Lubkiewicz-Urbanowicz i Marek Ławrynowicz, w przeszłości autorami list dialogowych bywali również Zofia Posmysz-Piasecka (zmarła 8 sierpnia 2022 r.)[20], Władysław Milczarek i Andrzej Bartosz[1].
W przeciwieństwie do wielu seriali telewizyjnych, aktorzy użyczający swoich głosów postaciom W Jezioranach nie są etatowymi pracownikami radia i pracują nad nagraniami najwyżej kilka dni w miesiącu. Wielu z nich pracuje nad innymi projektami teatralnymi i filmowymi, co często owocuje problemami z ich dostępnością[21]. Na przykład Danuta Stenka od 1991 wcielająca się w postać Joli Jabłońskiej przez dłuższy czas nagrywała swoje kwestie osobno, w chwilach wolnych od dni zdjęciowych na planach filmów, a dopiero na koniec jej głos był dogrywany do pozostałych[21].
W radiopowieści obowiązuje zasada, że śmierć lub odejście aktora grającego którąś z postaci jest równoznaczne ze śmiercią samej postaci[2]. Przykładowo gdy Andrzej Zaorski nie zdecydował się na powrót do obsady Jezioran po stanie wojennym, grana przez niego postać Bolka Jabłońskiego zginęła w wypadku samochodowym[2]. Podobnie stało się z postaciami granymi przez zmarłych Tadeusza Bartosika i Kazimierza Opalińskiego[2].
Do 2009 roku przed mikrofonem wystąpiło blisko 200 aktorów[11].
Postacie wytłuszczone pojawiają się w internetowym plebiscycie na ulubionego bohatera powieści, organizowanego przez redakcję słuchowiska.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
