Ulica Józefa Lewartowskiego w Warszawie

Ulica Józefa Lewartowskiego, do 1944 ulica Wołyńska – ulica na warszawskim Muranowie biegnąca od ulicy Stawki do ulicy Karmelickiej i alei Jana Pawła II (z którą się nie krzyżuje).

Ulica Józefa Lewartowskiego w Warszawie

Muranów
Ulica Józefa Lewartowskiego przy skrzyżowaniu z Karmelicką, widok w kierunku wschodnim
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Długość	750 m
Poprzednie nazwy	ulica Wołyńska
Przebieg
ul. Karmelicka skwer Willy’ego Brandta al. Sendlerowej ul. Zamenhofa ul. Dubois ul. Meiselsa ul. Stawki
Położenie na mapie Warszawy Ulica Józefa Lewartowskiego w Warszawie
Położenie na mapie Polski Ulica Józefa Lewartowskiego w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ulica Józefa Lewartowskiego w Warszawie
52°15′01,1″N 20°59′34,6″E

Ulica Wołyńska przed 1939

Nazwa

Patronem ulicy jest Józef Lewartowski – polski polityk komunistyczny żydowskiego pochodzenia, jeden z inicjatorów żydowskiego ruchu oporu w getcie warszawskim, współtwórca i przywódca Bloku Antyfaszystowskiego. Nazwa została nadana uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 20 marca 1958^[1].

9 listopada 2017 wojewoda mazowiecki w ramach procesu dekomunizacji w trybie zarządzenia zastępczego nadał ulicy nazwę upamiętniającą Marka Edelmana^[2]. 28 maja 2018 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zarządzenie zastępcze wojewody mazowieckiego w tej sprawie^[3][4]. 7 grudnia tego samego roku Naczelny Sąd Administracyjny oddalił wniesioną przez wojewodę skargę kasacyjną^[5][6].

Historia

Ulica powstała w 1873 pomiędzy ówczesnymi ulicami Druckiego-Lubeckiego i Dziką (w jej przedwojennym biegu)^[a]. Nosiła wówczas nazwę Wołyńskiej, gdyż przebiegała w pobliżu gmachu Koszar Artylerii Koronnej, nazywanego od XIX wieku Koszarami Wołyńskimi.

Przed II wojną światową ulicę zamieszkiwała głównie żydowska biedota. Od listopada 1940^[7] do końca istnienia dzielnicy zamkniętej w całości znajdowała się w granicach warszawskiego getta. W dniach 6–11 września 1942, podczas wielkiej akcji deportacyjnej, pomiędzy ulicami: Smoczą, Gęsią, Zamenhofa, Szczęśliwą i placem Parysowskim zgromadzono ok. 100 tys. mieszkańców getta („kocioł na Miłej” lub „kocioł na Niskiej”)^[8]. W wyniku selekcji 32 tys. osób otrzymało „numerki na życie” i mogło pozostać w getcie, 2,6 tys. zastrzelono, a ponad 54 tys. wywieziono do obozu zagłady w Treblince^[9].

Zabudowa ulicy została całkowicie zniszczona przez Niemców po powstaniu w getcie warszawskim.

W czasie odbudowy Muranowa długość ulicy zwiększyła się dwukrotnie − została ona wydłużona od dawnego przebiegu ulicy Zamenhofa w kierunku wschodnim do nowego przebiegu tej ulicy, a następnie w kierunku północno-wschodnim, aż do ulicy Stawki^[10].

Ważniejsze obiekty

• Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 32 im. Małego Powstańca (nr 2)
• Pomnik Szmula Zygielbojma (nr 6, od strony ul. Zamenhofa)
• Centralna Komisja Egzaminacyjna
• Trakt Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów w Warszawie
• Warszawska Wyższa Szkoła Informatyki (nr 17)
• Muzeum Historii Żydów Polskich Polin
• Pomnik Willy’ego Brandta

Obiekty nieistniejące

• KL Warschau

Uwagi

1. Odcinkowi ulicy Dzikiej pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Nowolipki i Niską nadano 27 listopada 1930 nazwę ulica Ludwika Zamenhofa.