Ulica Józefa Lewartowskiego w Warszawie

Ulica Józefa Lewartowskiego, do 1944 ulica Wołyńska – ulica na warszawskim Muranowie biegnąca od ulicy Stawki do ulicy Karmelickiej i alei Jana Pawła II (z którą się nie krzyżuje).

Ulica Józefa Lewartowskiego w Warszawie

Muranów
Ulica Józefa Lewartowskiego przy skrzyżowaniu z Karmelicką, widok w kierunku wschodnim
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Długość	750 m
Poprzednie nazwy	ulica Wołyńska
Przebieg
ul. Karmelicka skwer Willy’ego Brandta al. Sendlerowej ul. Zamenhofa ul. Dubois ul. Meiselsa ul. Stawki
Położenie na mapie Warszawy Ulica Józefa Lewartowskiego w Warszawie
Położenie na mapie Polski Ulica Józefa Lewartowskiego w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ulica Józefa Lewartowskiego w Warszawie
52°15′01,1″N 20°59′34,6″E

Ulica Wołyńska przed 1939

Nazwa

Patronem ulicy jest Józef Lewartowski – polski polityk komunistyczny żydowskiego pochodzenia, jeden z inicjatorów żydowskiego ruchu oporu w getcie warszawskim, współtwórca i przywódca Bloku Antyfaszystowskiego. Nazwa została nadana uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 20 marca 1958^[1].

9 listopada 2017 wojewoda mazowiecki w ramach procesu dekomunizacji w trybie zarządzenia zastępczego nadał ulicy nazwę upamiętniającą Marka Edelmana^[2]. 28 maja 2018 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zarządzenie zastępcze wojewody mazowieckiego w tej sprawie^[3][4]. 7 grudnia tego samego roku Naczelny Sąd Administracyjny oddalił wniesioną przez wojewodę skargę kasacyjną^[5][6].

Historia

Ulica powstała w 1873 pomiędzy ówczesnymi ulicami Druckiego-Lubeckiego i Dziką (w jej przedwojennym biegu)^[a]. Nosiła wówczas nazwę Wołyńskiej, gdyż przebiegała w pobliżu gmachu Koszar Artylerii Koronnej, nazywanego od XIX wieku Koszarami Wołyńskimi.

Przed II wojną światową ulicę zamieszkiwała głównie żydowska biedota. Od listopada 1940^[7] do końca istnienia dzielnicy zamkniętej w całości znajdowała się w granicach warszawskiego getta. W dniach 6–11 września 1942, podczas wielkiej akcji deportacyjnej, pomiędzy ulicami: Smoczą, Gęsią, Zamenhofa, Szczęśliwą i placem Parysowskim zgromadzono ok. 100 tys. mieszkańców getta („kocioł na Miłej” lub „kocioł na Niskiej”)^[8]. W wyniku selekcji 32 tys. osób otrzymało „numerki na życie” i mogło pozostać w getcie, 2,6 tys. zastrzelono, a ponad 54 tys. wywieziono do obozu zagłady w Treblince^[9].

Zabudowa ulicy została całkowicie zniszczona przez Niemców po powstaniu w getcie warszawskim.

W czasie odbudowy Muranowa długość ulicy zwiększyła się dwukrotnie − została ona wydłużona od dawnego przebiegu ulicy Zamenhofa w kierunku wschodnim do nowego przebiegu tej ulicy, a następnie w kierunku północno-wschodnim, aż do ulicy Stawki^[10].

Ważniejsze obiekty

• Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 32 im. Małego Powstańca (nr 2)
• Pomnik Szmula Zygielbojma (nr 6, od strony ul. Zamenhofa)
• Centralna Komisja Egzaminacyjna
• Trakt Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów w Warszawie
• Warszawska Wyższa Szkoła Informatyki (nr 17)
• Muzeum Historii Żydów Polskich Polin
• Pomnik Willy’ego Brandta

Obiekty nieistniejące

• KL Warschau

Uwagi

1. Odcinkowi ulicy Dzikiej pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Nowolipki i Niską nadano 27 listopada 1930 nazwę ulica Ludwika Zamenhofa.

Przypisy

1. Uchwała nr 15 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 20 marca 1958 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 6, poz. 23, s. 1, 1958-05-06.
2. Zarządzenie zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy. „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”. poz. 10127, s. 1-3, 2017-11-10.
3. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 maja 2018 r., sygn. akt II SA/Wa 2112/17. „Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych”, 2018-05-30.brak numeru strony
4. Sąd: nie będzie ulicy Lecha Kaczyńskiego w Warszawie [online], tvnwarszawa.tvn24.pl, 28 maja 2018 [dostęp 2018-12-31].
5. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 grudnia 2018 r., sygn. akt II OSK 2416/18. „Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych”, 2018-12-07.brak numeru strony
6. Nieudana dekomunizacja. Nie będzie ulicy Lecha Kaczyńskiego [online], tvnwarszawa.tvn24.pl, 7 grudnia 2018 [dostęp 2018-12-31].
7. Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3. Brak numerów stron w książce
8. Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 746, 859. ISBN 978-83-63444-27-3.
9. Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 745–746. ISBN 978-83-63444-27-3.
10. Paweł E. Weszpiński, Mapa Getto warszawskie. Współczesny układ ulic i ostańce zabudowy według stanu na rok 2013 na tle dawnego planu miasta [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3. Brak numerów stron w książce

Bibliografia

• Opis w serwisie Miasta Stołecznego Warszawy (stan na 25.04.2013). kulturalna.warszawa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-29)].
• Opis w serwisie Warszawikia (stan na 25.04.2013)