Trichlorek azotu

Trichlorek azotu, NCl
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy halogenków azotu. Związek ten może też być traktowany jako pochodna amoniaku, w której wszystkie atomy wodoru zostały podstawione atomami chloru, stąd alternatywna nazwa trichloroamina. Jest silnie wybuchowy^[3]. Powstaje m.in. w reakcji chloru z amoniakiem i stanowi istotne zagrożenie w instalacjach przemysłowych z chlorem – dla uniknięcia jego powstawania, konieczne jest zapewnienie braku kontaktu chloru ze związkami amonowymi^[4].

Trichlorek azotu

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) konst. trichlorek azotu, chlorek azotu(III) podst. trichloroazan Inne nazwy i oznaczenia trichloroamina, TAC, trójchlorek azotu
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NCl3
Inne wzory	Cl3N
Masa molowa	120,36 g/mol
Wygląd	żółta, oleista ciecz[1]
Identyfikacja
Numer CAS	10025-85-1
PubChem	61437
DrugBank	DB14645
InChI InChI=1S/Cl3N/c1-4(2)3 InChIKey QEHKBHWEUPXBCW-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 1,653 g/cm³[1]; ciecz Rozpuszczalność w wodzie nierozpuszczalny[1] w innych rozpuszczalnikach dwusiarczek węgla, czterochlorek węgla, benzen[1] Temperatura topnienia −40 °C[1] Temperatura wrzenia 71 °C[1]
Budowa Typ hybrydyzacji i VSEPR sp³ – piramida trygonalna Moment dipolowy 0,39 ± 0,01 D[2]
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji według kryteriów GHS są niedostępne.
Podobne związki
Podobne związki	PCl 3, AsCl 3, SbCl 3, NI 3, NH 2Cl, NHCl 2
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Otrzymywanie

Po raz pierwszy został otrzymany w roku 1811 przez francuskiego chemika P. L. Dulonga. Zarówno on, jak i Humphry Davy oraz Michael Faraday odnieśli obrażenia w wyniku eksplozji podczas badań tego związku (Dulong stracił 3 palce)^[5].

Typową metodą otrzymywania trichlorku azotu jest reakcja chloru z amoniakiem lub solami amonowymi^[3][6]:

NH
3 + 3Cl
2 → NCl
3 + 3HCl

Na skalę laboratoryjną związek ten można otrzymać przez elektrolizę nasyconego roztworu chlorku amonu – chlor wydzielający się na anodzie, reaguje z solą amonową^[5]:

NH
4Cl + 3Cl
2 → NCl
3 + 4HCl

Szkodliwość

Trichlorek azotu powstaje podczas dezynfekcji związkami chloru wody zanieczyszczonej substancjami zawierającymi azot (np. mocznikiem, jonami NH+
4 lub aminokwasami)^[7] i jest główną przyczyną ostrego zapachu na pływalniach krytych^[8]. Powoduje podrażnienia oczu i układu oddechowego oraz może wywoływać astmę^[7]. W celu jego rozkładu można stosować naświetlanie światłem UV o λ ≈ 360 nm^[8].