Tim Burton
amerykański reżyser filmowy Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tim Burton, właśc. Timothy Walter Burton[1][2] (ur. 25 sierpnia 1958 w Burbank) – amerykański reżyser, scenarzysta, producent filmowy i animator[1]. Wyreżyserował takie filmy jak: Edward Nożycoręki, Jeździec bez głowy czy Batman[1].
 Tim Burton (2024) | |
| Prawdziwe imię i nazwisko |
Timothy Walter Burton |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
25 sierpnia 1958 |
| Zawód |
reżyser, producent, scenarzysta, animator |
| Współmałżonek |
Lena Gieseke |
| Lata aktywności |
od 1971 |
| Odznaczenia | |
 | |
 | |
| Strona internetowa | |
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Wczesne lata
Urodził się w Burbank w Kalifornii jako syn Jean Burton (z domu Erickson), późniejszej właścicielki sklepu z pamiątkami o tematyce kotów, oraz Williama „Billa” Burtona, byłego piłkarza ligi małoletniej, który pracował dla Departamentu Parków i Rekreacji Burbank[3]. Jako nastolatek Burton kręcił krótkometrażowe filmy na swoim podwórku przy Evergreen Street przy użyciu prymitywnych technik animacji poklatkowej lub kręcił je na filmie 8 mm bez dźwięku. W wieku 13 lat nakręcił Wyspę Doktora Agora (The Island of Doctor Agor). Burton uczęszczał do Providencia Elementary School w Burbank. Naukę kontynuował w Burbank High School, ale nie był szczególnie dobrym uczniem. Grał w drużynie piłki wodnej w Burbank High. Czerpał przyjemność z malowania, rysowania i oglądania filmów, a także czytając dzieła Edgara Allana Poego[4]. Na jego przyszłe prace duży wpływ miały prace takich bohaterów z dzieciństwa, jak dr. Seuss i Roald Dahl. W 1981 ukończył studia na wydziale animacji w California Institute of the Arts[5] w Walencji w Kalifornii. Jako student CalArts Burton wykonał krótkometrażowe filmy – Spodenki z łodyg selera potwora (Stalk of the Celery Monster) i Król i ośmiornica (King and Octopus).
Kariera
Po studiach, w latach 70. rozpoczął pracę w jako animator w studiu Walta Disneya, współpracując przy animacji kilku kreskówek, w tym Rox i Rouky[6]. Po tym doświadczeniu zrealizował dwa filmy krótkometrażowe – animowany Vincent (1982) i Frankenweenie (1984).
Stał się znany ze swoich mrocznych, gotyckich, makabrycznych i dziwacznych filmów grozy i fantasy[7], takich jak Sok z żuka (1988), Edward Nożycoręki (1990), Miasteczko Halloween (1993), Ed Wood (1994), Jeździec bez głowy (1999), Gnijąca panna młoda (2005), Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street (2007), Mroczne cienie (2012) i Frankenweenie (2012). Jest także znany z takich przebojów kasowych, jak komedia przygodowa Wielka przygoda Pee Wee Hermana (1985), filmy o superbohaterach – Batman (1989) i kontynuacja Powrót Batmana (1992), filmie fantastycznonaukowym Planeta małp (2001), muzycznym filmie przygodowym Charlie i fabryka czekolady (2005) oraz filmie fantastycznym Alicja w krainie czarów (2010), który zarobił na całym świecie ponad 1 miliard dolarów[8].
W 1989 artysta otworzył własną firmę produkcyjną Tim Burton Productions. W 1997 wydał książkę The Melancholy Death of Oyster Boy & Other Stories, będącą zbiorem 23 historii pełnych czarnego humoru.
Zasiadał w jury konkursu głównego na 50. MFF w Cannes (1997) oraz w jury sekcji „Cinéfondation” na 59. MFF w Cannes (2006). Przewodniczył obradom jury na 63. MFF w Cannes (2010).
Cechy charakterystyczne twórczości[potrzebny przypis]
- Często pracuje z aktorami Johnnym Deppem i Heleną Bonham Carter oraz twórcą muzyki filmowej Dannym Elfmanem.
- Często pokazuje w filmach martwe psy, klaunów, owce, poskręcane drzewa, latarnie z wydrążonej dyni i strachy na wróble.
- W większości filmów umieszcza scenę przy stole.
- Jego filmy najczęściej mają gotycki podtekst.
- Indywidualizuje logo początkowe filmu.
- W jego filmach można zauważyć wpływ grafik Edwarda Goreya.
- Często używa cieni, by stworzyć straszny, złowieszczy klimat filmu.
- Jego dzieła zawierają dość dużo czarno-białych pasków, krętych spiral i zakręconych krawędzi.
- Postacie z jego filmów często mają długie nogi i małe stopy oraz bladą skórę. Często w jego filmach pojawiają się bohaterowie z podkrążonymi oczami (Miasteczko Halloween, Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street, Gnijąca panna młoda Tima Burtona, Edward Nożycoręki, Alicja w krainie czarów, Mroczne cienie).
- W swoich filmach pokazuje często głównych bohaterów jako postacie, które nie radzą sobie z otaczającą ich rzeczywistością i z problemami dotyczącymi normalnego życia. Z tego powodu są oni odrzucani i nieakceptowani. Burton potrafi w ten sposób pokazać problemy dręczące też jego.
- Jego filmy zazwyczaj mają morał lub pouczenie, które można wywnioskować z treści, np.: Edward Nożycoręki – „inność” Edwarda powoduje lęk u ludzi i strach oraz nieakceptowanie takim jakim jest.
Życie prywatne
24 lutego 1989 poślubił Lenę Gieseke, jednak 31 grudnia 1991 doszło do rozwodu. W latach 1993–2001 był związany z Lisą Marie Smith. W 2001 związał się z aktorką Heleną Bonham Carter, z którą ma syna Billy’ego Raya (ur. 4 października 2003) oraz córkę Nell (ur. 15 grudnia 2007). Po 13 latach para rozstała się pod koniec 2014[9].
Od 2023 roku jego partnerką jest Monica Bellucci[10].
Filmografia
| Rok | Tytuł | Reżyser | Scenarzysta | Producent | Obsada aktorska (rola) |
|---|---|---|---|---|---|
| 1971 | Wyspa Doktora Agora (The Island of Doctor Agor, film krótkometrażowy) |  | | doktor Agor | |
| Prehistoric Caveman (film krótkometrażowy) | | ||||
| Houdini: The Untold Story (film krótkometrażowy) | | ||||
| 1972 | Tim’s Dreams (film krótkometrażowy) | | |||
| 1974 | 1997 (film krótkometrażowy) | | |||
| 1976 | Houdini: The Untold Story | Harry Houdini | |||
| 1979 | Wielka wyprawa muppetów (The Muppet Movie) | Muppet | |||
| Doctor of Doom (film krótkometrażowy) | | | Don Carlo | ||
| Stalk of the Celery Monster (film krótkometrażowy) | | | | dr Maxwell Payne | |
| King and Octopus Animation (film krótkometrażowy) | | ||||
| 1982 | Vincent (film krótkometrażowy) | | | ||
| Luau (film krótkometrażowy) | | Najwyższa Istota / Mortie | |||
| 1983 | Hansel and Gretel (TV) | | |||
| 1984 | Frankenweenie | | | ||
| 1985 | Wielka przygoda Pee Wee Hermana | | bandyta w zaułku | ||
| Nowa seria Alfred Hitchcock przedstawia (serial TV) odc.: „The Jar” |
| ||||
| Faerie Tale Theatre (serial TV) odc.: „Aladyn i jego cudowna lampa” |
| ||||
| 1988 | Sok z żuka | | |||
| 1989–1991 | Żukosoczek (serial TV) | | |||
| 1989 | Batman | | |||
| 1990 | Edward Nożycoręki | | | | |
| 1992 | Powrót Batmana | | | ||
| Hoffa | trup leżący w trumnie | ||||
| Samotnicy (Singles) | Brian | ||||
| 1993 | Miasteczko Halloween | | |||
| Pies Binfordów (serial TV) | | ||||
| 1994 | Ed Wood | | | ||
| Chłopiec okrętowy | | ||||
| 1995 | Batman Forever | | |||
| 1996 | Marsjanie atakują! | | | ||
| Jakubek i brzoskwinia olbrzymka | | ||||
| 1999 | Jeździec bez głowy | | |||
| 2001 | Planeta Małp | | |||
| 2003 | Duża ryba | | |||
| 2005 | Charlie i fabryka czekolady | | |||
| Gnijąca panna młoda | | | |||
| 2007 | Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street | | |||
| 2009 – | 9 | | |||
| 2010 | Alicja w Krainie Czarów | | |||
| 2012 | Abraham Lincoln: Łowca wampirów | | |||
| Faceci w czerni III | kosmita na ekranie telewizora | ||||
| Frankenweenie | | | | ||
| Mroczne cienie | | | |||
| 2014 | Wielkie oczy (Big Eyes) | | | ||
| 2016 | Osobliwy dom pani Peregrine[11] | | pasażer na atrakcję | ||
| Alicja po drugiej stronie lustra | | ||||
| 2019 | Dumbo | | | ||
| 2022 | Wednesday (serial) | |
|
||
| 2024 | Beetlejuice Beetlejuice | |
Teledyski
| Rok | Tytuł | Wykonawca |
|---|---|---|
| 2008 | „Bones” | The Killers |
| 2012 | „Here with Me” | |
| „Powerless” | Linkin Park |
Nagrody
- Nagroda na MFF w Wenecji
- 2005: Nagroda Festiwalu Przyszłości Kina za Gnijąca panna młoda Tima Burtona
- 2007: Honorowy Złoty Lew za całokształt twórczości
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.