Szekel

Szekel (hebr. שקל, hebr. l.mn. שקלים, szkalim; arab. شيقل) – oficjalna jednostka walutowa Państwa Izrael od 1980 roku, kiedy ogłoszono prawo ustanawiające nową walutę, do 1985 roku. Zastąpiła ona funta izraelskiego. Emitentem szekli był Bank Izraela^[1]. Propozycja druku nowych banknotów, podobnych do tych z okresu liry, zapadła już w 1978 roku, ale emisję banknotów oraz monet rozpoczęto w 1980 roku^[2][3].

Ten artykuł dotyczy dawnej waluty. Zobacz też: szekel jako jednostkę miary oraz Nowy izraelski szekel.

Stary Szekel

Banknot stuszeklowy z Ze’ewem Żabotyńskim na awersie i Bramą Heroda na rewersie
Kod ISO 4217	ILR
Symbol	IS
Państwo	Izrael
Lata w obiegu	23 lutego 1980 – 31 grudnia 1985
Bank centralny	Bank Izraela
Podział	1 szekel = 100 agor
Banknoty	1, 5, 10, 50, 100, 200, 500, 1000, 5000, 10000 szekli
Monety	1, 5, 10 (nowe agory), 1/2, 1, 5, 10, 50, 100 (szekle),

Jeden szekel równy był 100 nowym agorom, z kolei jedna nowa agora równała się 10 agorom^[1]. Według standardu ISO 4217 waluta ta posiadała kod ILR^[4].

W 1985 roku szekel został zastąpiony nowym izraelskim szeklem^[5].

Historia

W 1969 roku Kneset przegłosował prawo zmieniające nazwę izraelskiej waluty z liry izraelskiej na szekla. Jednak datę wejścia w życie tych przepisów uzależniono od zarządzenia dyrektora Banku Izraela. W 1977 roku podjęto działania mające na celu wprowadzenie nowego prawa w życie. Rok później premier Menachem Begin oraz minister finansów Simcha Erlich zaakceptowali decyzję dyrektora Banku Izraela o emisji banknotów nowej waluty^[2]. Decyzję o emisji nowych monet podjęto później, 24 lutego 1980 roku. Ustalono, że jedna nowa agora będzie równa 10 agorom. Seria monet objęła aż dziewięć nominałów (1 agora, 5 i 10 agor, ½ szekla, 1 szekel, 5, 10, 50 i 100 szekli), co sprawiło, że była to największa liczba nominałów w Izraelu w ramach serii. Podobnie było w przypadku banknotów, obejmowały one 10 nominałów (1 szekel, 5,10, 50, 100, 200, 500, 1000, 5000, 10 000 szekli)^[2][3][6].

Wprowadzenie nowej waluty było pomysłem rządu na zastopowanie i zmniejszenie inflacji. Jednak nie przyniosło to pożądanych rezultatów, ponieważ pomiędzy 1981 rokiem a 1985 dodano do pierwszych pięciu nominałów banknotów, kolejnych pięć. Część izraelskich historyków uważa decyzję o wprowadzeniu nowej waluty za działania czysto psychologiczne i kosmetyczne^[2][6].

Etymologia nazwy

Szekel jest jednostką znaną z Biblii. Wspomina została w momencie, kiedy Abraham chciał nabyć grotę oraz kawałek pola w Hebronie od Chetytów^[a][7].

Efron dał na to Abrahamowi taką odpowiedź: «Panie mój, posłuchaj mnie: ziemia warta czterysta syklów srebra – suma niewielka dla mnie i dla ciebie – pochowaj swoją zmarłą!»

Biblia Tysiąclecia, Rdz. 23:14-15

W starożytności szekel (gr. síklos) stanowił jedną z jednostek wagi (np. w Syrii, Babilonii czy Egipcie), równą w przybliżeniu 1/50 części miny (11,4 g). Po roku 515 p.n.e. Dariusz I wprowadził szekla srebrnego o wadze 5,60 g (w tym okresie srebro miało wartość 13,3 razy niższą niż złoto). O tym srebrnym syklu wspomina biblijna Księga Nehemiasza (por. Ne 5,15). Również w 1 Księdze Machabejskiej jest mowa o szeklu (por. 1 Mch 10,40), była to jednak najprawdopodobniej dwudrachma, która stała się potem powszechnie używanym terminem na określenie obowiązkowego podatku na świątynię w Jerozolimie (Mt 17,24 – gr. dídrachmon). Co roku każdy żyd musiał wpłacić do skarbca świątynnego półsykla z Tyru, czyli dwudrachmę. Rabini zalecali tę monetę ze względu na jej doskonałą jakość. Srebrnymi szeklami z Tyru były prawdopodobnie monety, które otrzymał Judasz Iskariota za wydanie Jezusa (gr. argýrion – jako określenie jej ciężaru; por. Mt 26,14–16), za które potem kupiono tzw. Pole Garncarza (por. Mt 27,3 nn). Współczesna nazwa waluty izraelskiej odwołuje się właśnie do tej, z czasów biblijnych^[8].

Banknoty i monety

Banknoty

Nominał banknotu	Grafika	Data emisji	Data wycofania	Wymiary	Portret	Opis
1 ILR[9]		24 lutego 1980	4 września 1986	135 X 76 mm	Mojżesz Montifiori(inne języki)	Awers przedstawia portret Mojżesza Montifiori z wiatrakiem w tle, co ma symbolizować pierwszą żydowską dzielnicę Jerozolimy. Na rewersie znajduje się Brama Jafy.
5 ILR[9]		24 lutego 1980	4 września 1986	141 X 76 mm	Chaim Weizman	Awers przedstawia pierwszego prezydenta Izraela Chaima Weizmana. Na rewersie Brama Damasceńska.
10 ILR[9]		24 lutego 1980	4 września 1986	147 X 76 mm	Theodor Herzl	Awers przedstawia Theodora Herzla na tle wejścia na cmentarz na Wzgórzu Herzla w Jerozolimie. Rewers przedstawia Bramę Syjonu.
50 ILR[9]		24 lutego 1980	4 września 1986	153 X 76 mm	Dawid Ben Gurion	Awers ukazuje pierwszego premiera Izraela Dawida Ben Guriona na tle biblioteki kibucu Sde Boker. Rewers przedstawia Złotą Bramę.
100 ILR[9]		11 grudnia 1980	4 września 1986	159 X 76 mm	Ze’ew Żabotyński	Awers ukazuje przywódcę syjonizmu rewizjonistycznego Ze’ewa Żabotyńskiego na tle gospody Szuni. Rewers przedstawia Bramę Heroda.
500 ILR[9]		1 grudnia 1982	4 września 1986	138 X 76 mm	Edmond James de Rothschild	Awers ukazuje Edmonda Jamesa de Rothschilda na tle rolników. Rewers przedstawia kiść winogron.
1000 ILR[9]		17 listopada 1983	4 września 1986	138 X 76 mm	Majmonides	Awers ukazuje portret Majmonidesa na tle Miszne Tora. Rewers przedstawia Tyberiadę, miejsce pochówku Majmonidesa.
5000 ILR[9]		9 sierpnia 1984	4 września 1986	138 X 76 mm	Lewi Eszkol	Awers przedstawia premiera Lewiego Eszkola na tle Jerozolimy. Symbolika rewersu nawiązuje do projektu Eszkola – narodowego systemu wodnego.
10 000 ILR[9]		27 listopada 1984	4 września 1986	138 X 76 mm	Golda Meir	Awers przedstawia Goldę Meir na tle drzewa stylizowanego na gwiazdę Dawida. Rewers przedstawia zdjęcie Żydów przed moskiewską synagogą, w którym była Meir jako ambasador Izraela w ZSRR.

Monety

Osobny artykuł: Izraelskie monety okolicznościowe okresu szekla.

Nominał monety	Grafika	Data		Parametry			Opis
		Wprowadzenia	Wycofania	Stop	Waga	Średnica
1 nowa agora[10]		24 lutego 1980	4 września 1985	97% aluminium, 3% magnez	0,6 g	15 mm	Awers przedstawia palmę daktylową i nazwę państwa w językach arabskim i hebrajskim. Rewers zawiera nominał monety, napis „Agora” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
5 nowych agor[10]		24 lutego 1980	4 września 1985	97% aluminium, 3% magnez	0,9 g	18,5 mm	Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim. Rewers zawiera nominał monety, napis „Agora” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
10 nowych agor[10]		24 lutego 1980	4 września 1985	miedzionikiel	2,1 g	16 mm	Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz trzy owoce granatu. Rewers zawiera nominał monety, napis „Agora” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
½ ILR[10]		24 lutego 1980	4 września 1985	miedzionikiel	3 g	20 mm	Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim. Rewers zawiera nominał monety między dwoma gwiazdkami, lwa z pieczęci z Megiddo, napis „Szekel” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
1 ILR[10]		22 stycznia 1981	4 września 1985	miedzionikiel	5 g	23 mm	Awers przedstawia kielich oraz napis „Szekel Israel” po hebrajsku. Rewers zawiera herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim, nominał monety, napis „Szekel” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
5 ILR[10]		10 września 1981	4 września 1985	brązal	6,1 g	24 mm	Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz dwa rogi obfitości. Rewers zawiera nominał monety między dwoma gwiazdkami, napis „Szekle” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
10 ILR[10]		25 lutego 1982	4 września 1985	miedzionikiel	8 g	26 mm	Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz starożytną galerę. Rewers zawiera nominał monety między dwoma gwiazdkami, napis „Szekle” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
50 ILR[10]		8 marca 1984	4 września 1985	brązal	9 g	28 mm	Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz wizerunek monety z czasów wojny żydowskiej. Rewers zawiera nominał monety między dwoma gwiazdkami, napis „Szekle” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
100 ILR[10]		2 maja 1984	4 września 1985	miedzionikiel	10,8 g	29 mm	Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz odwołanie do monety z czasów Antygona. Rewers zawiera nominał monety, napis „Szekle” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.

Zobacz też

• Funt izraelski
• Nowy izraelski szekel

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Uwagi

1. W Biblii Tysiąclecie wyd. Pallottinum pojawia się jako sykiel