Mina (jednostka)

Mina (stgr. μνᾶ mnã, łac. mĭnă) – w starożytności jednostka wagowa i monetarna używana w Persji i krajach Bliskiego Wschodu. Później również w Grecji, gdzie oznaczała zbiór 100 drachm; 60 min równych było 1 talentowi.

Starożytny Wschód

Jednostkę tę wraz z całym systemem miar i wag starożytni Grecy przejęli ze Wschodu, gdzie podstawą jego był system babiloński, oparty na talencie (biltu) dzielonym na 60 min^[a]. Według babilońskiego systemu wagowego 60 min równało się 3600 sykli po 6,25 g metalu^[1]. Na 60 sziklu (sykli, szekli) dzielona była używana w starożytnej Mezopotamii mina (manu) o ciężarze 505 gramów^[2]. Natomiast jako miernik wartości (moneta) dzielono ją na 50 szekli.

Mina jako jednostka wagowa stosowana w krajach starożytnego Wschodu była niezwykle zróżnicowana: poza podziałem na królewską i pospolitą, dzieliła się dodatkowo na ciężką i lekką, wykazując w ramach tego jeszcze niemałe różnice, wynikające zapewne z ustaleń lokalnych.

Sumeryjski odważnik z diorytu o ciężarze 5 min (ok. 2030 p.n.e.)

Wagowe zróżnicowanie miny^[3]

K r u s z e c	mina królewska	mina pospolita
z ł o t o	ciężka 841-886,84 g	ciężka 818,62 g
	lekka 420-443,42 g	lekka 409,31 g
s r e b r o	ciężka 1122-1146 g (lub 747,88-788,30 g)	ciężka 1091 g (lub 727,67 g)
	lekka 561-573 g (lub 373,94-394,15 g)	lekka 545,75 g (lub 363,83 g)

W starożytnej Grecji

Adaptując ten system Grecy również podzielili minę na 50 staterów i 100 drachm. Jednakże w państwach greckich jej waga początkowo też była niejednakowa. Na obszarze małoazjatyckim, gdzie obcy system miar zaadaptowano najwcześniej, ciężka mina milezyjska miała wagę 873 g, lekka – 436,6 g, a fokejska – 635 g. W Grecji właściwej przyjęto lekką minę milezyjską, zwaną tam eubejską, bo najwcześniej stosowaną na Eubei. Przejęły ją następnie Korynt i Ateny, gdzie utrwaliła się i upowszechniła w świecie greckim jako element attyckiego systemu wagowo-monetarnego^[4]. W Grecji V-IV wieku p.n.e. mina będąca podziałką talentu attyckiego (ok. 26,2 kg) miała ok. 436 g, a talentu egineckiego (37,1 kg) – 624 g^[5]. Natomiast w greckich koloniach na Sycylii i w południowej Italii talent odmiennie był podzielony na 120 litra, dzielących się na 12 uncji, co było zapożyczeniem z miejscowego systemu italskiego^[6].

W kontekście biblijnym

Jako jednostka wagowa mina wspomniana jest w starotestamentowej Księdze Ezdrasza, gdzie wśród ofiar złożonych na odbudowę Świątyni wymieniono „pięć tysięcy min srebra” (Ezd 2,68-69). W Księdze Ezechiela (VI w. p.n.e.) wartość miny (hebr. mane) wymienionej w szczegółowych pouczeniach religijno-prawnych, ma odpowiadać 20, 25 i 15 syklom (Ez 45,12), co może sugerować jej zróżnicowanie.

Mina przypuszczalnie wspomniana jest też w znanej frazie „Mane, tekel, fares” pochodzącej z opisu uczty Baltazara (Dn 5,1-30) w starotestamentowej Księdze Daniela (VI-II w. p.n.e.)^[7] Sens aramejskich słów „mene, mene, tekel, ufarsin” (Dn 5,25) może być objaśniony jako (prawdopodobnie) przysłowiowe zdanie: „Policzone: mina, sykl i dwie połowy miny”.

Osobny artykuł: Przypowieść o talentach.

Miny jako miernik wartości wymieniał również Jezus w jednej z przypowieści zapisanych w Nowym Testamencie^[8]:

Mówił więc: «Pewien człowiek szlachetnego rodu udał się w kraj daleki, aby uzyskać dla siebie godność królewską i wrócić. Przywołał więc dziesięciu sług swoich, dał im dziesięć min i rzekł do nich: „Zarabiajcie nimi, aż wrócę”.»

Łk 19, 12-13

Zapis ten świadczyłby, że i w czasach rzymskich we wschodnich prowincjach cesarstwa mina była nadal stosowana w powszednim użytku jako jednostka wagowa zamiast jednostek miar używanych tradycyjnie przez Rzymian.

Galeria

• 
  Mina z Aten
• 
  Mina z Chios
• 
  Mina króla Antiocha IV
• 
  Mina z Antiochii Syryjskiej

Zobacz też

Zobacz hasło mina w Wikisłowniku

• Mnaeion

Uwagi

1. Babilończycy i ich naśladowcy posługiwali się w liczeniu systemem sześćdziesiętnym, którego mnożna ma przewagę nad współczesnym systemem decymalnym (dziesiętnym), ponieważ liczba 12 jest podzielniejsza.