Szczawienko

Szczawienko (niem. Niedersalzbrunn^[2], Sorgau) – północno-wschodnia część miasta Wałbrzycha, przy wyjeździe do Świebodzic.

Szczawienko

część miasta Wałbrzycha
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miasto	Wałbrzych
Data założenia	XIII w.
W granicach Wałbrzycha	10 kwietnia 1970[1]
SIMC	0983793
Wysokość	ok. 370–400 m n.p.m.
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-306
Tablice rejestracyjne	DB
Położenie na mapie Polski Szczawienko
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Szczawienko
Położenie na mapie Wałbrzycha Szczawienko
50°49′23″N 16°18′21″E

Przed 1945 było to dwie wsie, po 1945 połączone w jedną, 1946–50 siedziba gminy Szczawienko, 1951–54 część miasta Szczawna-Zdroju^[3][4], 1954-1970 samodzielna wieś w gromadzie Szczawienko^[5], od 10 kwietnia 1970 północna dzielnica Wałbrzycha^[1][6].

Według danych z Urzędu Miejskiego w Wałbrzychu na 16 kwietnia 2014 roku dzielnice Szczawienko, Książ i Lubiechów zamieszkuje 4293 osób^[7].

Położenie

Szczawienko leży na części działu wodnego potoku Szczawnik i rzeki Pełcznica oraz na południowej części przełomu Pełcznicy. Zabudowania dzielnicy znajdują się na wysokości 350–370 m n.p.m. a oś komunikacyjną osiedla stanowi ulica Wrocławska i historycznie ulica Wieniawskiego. Obecnie ulica Wieniawskiego stanowi jednocześnie granicę z dzielnicą Podzamcze^[8]. Szczawienko jest dzielnicą przemysłowo-mieszkaniową z takimi zakładami jak Toyota, Faurecia, Ronal, Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej i jednocześnie z osiedlami domków jednorodzinnych zlokalizowanych przy ulicach Wincentego Witosa, Jaworowej i Zdrojowej^[9].

Szczawienko sąsiaduje z:

• północ (N) – Świebodzice (3 km)
• północny wschód (NE) – Lubiechów
• południowy wschód (SE) – dzielnica Poniatów – w górę Pełcznicy, polnymi ścieżkami (brak bezpośredniej ulicy łączącej dzielnice) dojazd przez Piaskową Górę lub WSSE
• południe (S) – dzielnica Piaskowa Góra – tradycyjną granicą jest linia kolejowa ze stacji Wałbrzych Szczawienko do stacji Szczawno-Zdrój, dokładniej od wiaduktu nad ulicą Wrocławską do wiaduktu nad ulicą Wieniawskiego.
• południowy zachód (SW) – Szczawno-Zdrój
• zachód (W) – dzielnica Podzamcze
• północny zachód (NW) – kompleks zamku Książ z sąsiadującą stadniną ogierów.

Historia

Prawdopodobnie okolice Szczawienka były już zamieszkiwane w okresie neolitu. Badania archeologiczne wskazują na istnienie traktu handlowego w rejonie Szczawienka. W średniowieczu Szczawienko było już wsią, która rozciągała się wzdłuż dzisiejszej ulicy Wieniawskiego i razem z dzisiejszym Szczawnem-Zdrój stanowiła jedną miejscowość. Z tym, że centrum wsi znajdowało się w Szczawienku. Rozwój wsi zahamowała wojna trzydziestoletnia.

W dobie napoleońskiej dnia 15 maja 1807 roku nieopodal miejscowości odbyła się Bitwa pod Szczawienkiem pomiędzy polskimi ułanami z Legii Polsko-Włoskiej a wojskiem pruskim. W bitwie polscy ułani rozbili wojska pruskie^[10].

Pierwsza połowa XIX to korzystanie z rozwoju Szczawna-Zdroju, kiedy Szczawienko stało się tańszym zapleczem noclegowym dla uzdrowiska. Natomiast druga połowa XIX wieku to rozwój przemysłu - szczególnie południowo-wschodniej części nazywanej Sorgau, którego podstawą było doprowadzenie w 1853 roku linii kolejowej. Po drugiej wojnie światowej Szczawienko zostało włączone najpierw do Szczawna-Zdroju a następnie w 1951 roku do Wałbrzycha^[11].

Istniejący tu niegdyś kościół ewangelicki został po 1945 rozebrany^[12].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[13]:

• dzielnica Szczawienko jako historyczny układ urbanistyczny, z XIII w., XVII-XVIII w., XX w.
• kościół par. pw. św. Anny, z XVI w.

Komunikacja

Dzielnicę obsługuje stacja kolejowa Wałbrzych Szczawienko leżąca na linii kolejowej z Wrocławia do Zgorzelca. Dawniej stacja stanowiła węzeł kolejowy z linią kolejową do Mieroszowa (rozebraną latem 1994 roku)^[14]. Trasa do Mieroszowa przez Boguszów-Gorce ma zostać odbudowana jako wałbrzyska kolej aglomeracyjna^[15].

Do dzielnicy docierają autobusy komunikacji miejskiej, a wcześniej – kursujące po Wałbrzychu na przestrzeni kilkudziesięciu lat – tramwaje i trolejbusy.

Przypisy

1. Dz.U. z 1970 r. nr 8, poz. 69
2. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
3. Dz.U. z 1950 r. nr 57, poz. 509
4. mniejszą część włączono do Wałbrzycha
5. Uchwała Nr 30/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu wałbrzyskiego; w ramach Zarządzenia nr 13 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 20 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 9, Poz. 71)
6. Jedynie mniejszą część Szczawienka (działki nr nr 238–247, 248/1–248/3, 249–251, 252/2, 253/2, 254/1, 254/2, 255, 256, 309–317, 328, 329/1, 329/2, 330–332, 336–344, 486, 496, 496, 502–506, 510 i część 511), włączając ją do miasta Szczawna-Zdroju (Dz.U. z 1970 r. nr 8, poz. 71).
7. Liczba mieszkańców dzielnic Wałbrzycha | Nasz Wałbrzych - niezależny portal miejski [online], nasz.walbrzych.pl [dostęp 2017-11-26].
8. Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t.10. Wrocław 2005, s. 441.
9. Wałbrzych. Plan miasta, 1:20 000, wyd. Daunopol, Warszawa 2003
10. J. Staszewski: Wojsko polskie na Śląsku w dobie napoleońskiej. Katowice: 1936.
11. Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t.10. Wrocław 2005, s. 444.
12. Kościół ewangelicki (dawny) - Evangelische Kirche zu Nieder Salzbrunn. na str. polska-org.pl
13. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 186. [dostęp 2012-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
14. Rafał Wiernicki: Linia kolejowa nr 291 Wałbrzych Szczawienko - Mieroszów (- Meziměstí /CZ/). Turysta Dolnośląski, 2005. [dostęp 2017-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-21)].
15. Artur Szałkowski: Rusza remont wiaduktu nad ul.Niepodległości. Panorama Wałbrzyska, 2016. [dostęp 2017-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-27)].

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów: Góry Wałbrzyskie, Pogórze Wałbrzyskie, Pogórze Bolkowskie, t. 10, pod red. M. Staffy, wyd. I-BIS, Wrocław 2005.

Linki zewnętrzne

• Stare zdjęcia Szczawienka