Stylochaeton Lepr. (dawniej Stylochiton Lepr.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny obrazkowatych, obejmujący 18 gatunków występujących w tropikalnej i południowej Afryce[4]. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów στύλος (stylos – kolumna, w bot. szyjka słupka) i χιτών (chiton – szata) i odnosi się do zamknięcia kwiatów żeńskich listkami okwiatu do wysokości szyjki słupka[5].
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Zamknij
- Łodyga
- Podziemne kłącze[6].
- Liście
- Roślina tworzy od jednego do kilku liści o blaszce lancetowatej do sercowatej, oszczepowatej lub strzałkowatej[7]. Katafile często wyraźnie nakrapiane[6].
- Kwiaty
- Rośliny jednopienne, tworzące od jednego do czterech kwiatostanów typu kolbiastego pseudancjum, częściowo poniżej poziomu podłoża lub na jego poziomie, często otoczonych katafilami. Pochwa kwiatostanu w dolnej części pękata, tworząca komorę, w górnej wąsko cylindryczna, lub cylindryczna na całej długości. Kwiaty żeńskie położone są w dolnej części kolby spiralnie lub w pojedynczym okółku. Położone wyżej kwiaty męskie oddzielone są od żeńskich nagą szczeliną, niekiedy z kilkoma prątniczkami, w przypadku niektórych gatunków odcinki pokryte kwiatami obu płci przylegają do siebie. Kwiaty męskie składają się z 2–7 pręcików[7], otaczających jałową, szczątkową zalążnię. Główki pręcików klinowato-jajowate, z równowąskimi pylnikami. Zalążnie płodnych kwiatów żeńskich jednokomorowe (sekcja Cyclogyne) lub 2-4-komorowe i niekompletne (sekcja Spirogyne). Zalążki anatropowe, wydłużone. Szyjki słupka długie, zakończone dyskowato-kulistym znamieniem[5]. Kwiaty obu płci otoczone są okwiatem, którego listki tworzą pojedynczą, filiżankowatą strukturę, wyraźniejszą u kwiatów żeńskich[6].
- Owoce
- Owocostan powstaje poniżej poziomu podłoża lub na jego poziomie. Składa się z mięsistych jagód[7].
- Gatunki podobne
- Przedstawiciele rodzajów zamiokulkas i Gonatopus, od których różnią się prostą blaszką liściową, listkami okwiatu zrośniętymi w filiżankowatą strukturę i zrośniętymi brzegami pochwy na wysokości komory[6].
- Rozwój
- Wieloletnie hemikryptofity lub geofity ryzomowe[4], wiecznie zielone lub przechodzące okres spoczynku w porze suchej[7].
- Siedlisko
- Wilgotne lub suche lasy równikowe lub podrównikowe, sawanny[7].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 28, 56[7].
- Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
- Należy do monotypowego plemienia Stylochaetoneae[8], podrodziny Zamioculcadoideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)[2].
- Do czasu opublikowania wyników badań filogenetycznych podrodziny Aroideae w 2008 r. rodzaj Stylochaeton był zaliczany do tej podrodziny. W trakcie badań ustalono, że rodzaj ten stanowi klad siostrzany rodzaju Gonatopus i wyłączenie go do podrodziny Zamioculcadoideae jest konieczne dla zachowania monofiletyczności podrodziny Aroideae[8].
- Gatunki[4] zgodnie z podziałem rodzaju według Englera[5]
- sekcja Spirogyne – kwiaty żeńskie położone spiralnie, zalążnie 2-4-komorowe, niepełne
- Stylochaeton angolensis Engl.
- Stylochaeton borumensis N.E.Br. in D.Oliver & auct. suc. (eds.)
- Stylochaeton natalensis Schott
- Stylochaeton puberulus N.E.Br. in D.Oliver & auct. suc. (eds.)
- Stylochaeton salaamicus N.E.Br. in D.Oliver & auct. suc. (eds.)
- sekcja Cyclogyne – kwiaty żeńskie położone w pojedynczym okółku, zalążnie jednokomorowe
- Stylochaeton grandis N.E.Br. in D.Oliver & auct. suc. (eds.)
- Stylochaeton hypogaeus Lepr.
- Stylochaeton kerensis N.E.Br. in D.Oliver & auct. suc. (eds.)
- Stylochaeton lancifolius Kotschy & Peyr.
- Stylochaeton zenkeri Engl.
- pozostałe gatunki (nieznane w czasie opublikowania pracy Englera)
- Stylochaeton bogneri Mayo
- Stylochaeton crassispathus Bogner
- Stylochaeton cuculliferus Peter
- Stylochaeton euryphyllus Mildbr.
- Stylochaeton kornasii Malaisse & Bamps
- Stylochaeton milneanus Mayo
- Stylochaeton oligocarpus Riedl
- Stylochaeton shabaensis Malaisse & Bamps
Pięć gatunków z rodzaju Stylochaeton znajduje się w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych.
- Stylochaeton bogneri[9]
Kategoria: (EN) zagrożony B1ab(iii)+2ab(iii) ver 3.1
Rok oceny: 2006
Główne zagrożenie: Wycinanie lasów związane z wypalaniem węgla drzewnego i ekspansją obszarów rolniczych.
Ochrona: Stanowiska tego gatunku znajdują się na obszarach chronionych, w rezerwatach: Mailujanji, Shimba Hills, Kwamngumi i Segoma.
- Stylochaeton crassispathus[10]
Kategoria: (VU) narażony B1ab(iii)+2ab(iii);D2 ver 3.1
Rok oceny: 2006
Główne zagrożenie: Wycinanie lasów związane z wypalaniem węgla drzewnego.
Ochrona: Stanowiska tego gatunku znajdują się na obszarach chronionych, w rezerwatach: Selous i Kwambai.
- Stylochaeton euryphyllus[11]
Kategoria: (VU) narażony B2ab(iii) ver 3.1
Rok oceny: 2006
Główne zagrożenie: Wycinanie lasów związane z wypalaniem węgla drzewnego i ekspansją obszarów rolniczych.
Ochrona: Stanowisko tego gatunku znajduje się na obszarze chronionym rezerwaru Selous.
- Stylochaeton milneanus[12]
Kategoria: (VU) narażony B1ab(iii)+2ab(iii) ver 3.1
Rok oceny: 2006
Główne zagrożenie: Wycinanie lasów związane z wypalaniem węgla drzewnego i ekspansją obszarów rolniczych.
Ochrona: Stanowisko tego gatunku znajduje się na obszarze chronionym rezerwaru Kanga.
- Stylochaeton salaamicus[13]
Kategoria: (LC) najmniejszej troski ver 3.1
Rok oceny: 2006
Główne zagrożenie: Wycinanie lasów związane z wypalaniem węgla drzewnego i ekspansją obszarów rolniczych.
Ochrona: Stanowiska tego gatunku znajdują się w wielu obszarach chronionych, m.in. w rezerwatach Shimba, Tana River i Selous.
- Rośliny jadalne
- Stylochaeton hypogaeus jest rośliną jadalną. W Ghanie i Burkina Faso jadane są kwiatostany tej rośliny. W Senegalu i Gwinei rośliny te dodawane są do piwa[14].
- Rośliny lecznicze
- W Beninie wywar z liści Stylochaeton hypogaeus podawany jest ciężarnym kobietom w celu stymulacji wzrostu płodu. W Ghanie rozgniecione, ugotowane kłącze tej rośliny stosowane jest na czyraki. Wywar z korzeni S. hypogaues oraz kory Anogeissus leiocarpa używany jest w leczeniu hemoroidów. W badaniu na szczurach wykazano, że ekstrakt wodny korzeni roślin tego gatunku wykazuje działanie przeciwzapalne[14].
Adolf Engler. Araceae-Aroideae. „Das Pflanzenreich”. 73, s. 29-39, 1920. A. Engler. (łac.). Eastern ArcE.A. Mountains Eastern ArcE.A., Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A. Project Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A., Stylochaeton bogneri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-08-24] (ang.). Eastern ArcE.A. Mountains Eastern ArcE.A., Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A. Project Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A., Stylochaeton crassispathus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-08-24] (ang.). Eastern ArcE.A. Mountains Eastern ArcE.A., Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A. Project Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A., Stylochaeton euryphyllus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-08-24] (ang.). Eastern ArcE.A. Mountains Eastern ArcE.A., Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A. Project Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A., Stylochaeton milneanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-08-24] (ang.). Eastern ArcE.A. Mountains Eastern ArcE.A., Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A. Project Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A., Stylochaeton salaamicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-08-24] (ang.). W.J. van der Burg: Stylochaeton hypogeum. W: G.J.H. Grubben (red.): Plant Resources of Tropical Africa. T. 2: Vegetables. Wageningen: Prota Foundation, 2004, s. 516-517. ISBN 90-5782-147-8. (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne
(
takson):
