Stefan Starczewski

Stefan Augustyn Starczewski, ps. Samuel (ur. 27 maja 1935 w Konstancinie k. Warszawy, zm. 2 października 2014^[1] w Warszawie^[2]) – polonista, pedagog, socjolog kultury, doktor socjologii, działacz opozycji demokratycznej w Polsce w czasach PRL, jeden z twórców i działacz Komitetu Helsińskiego w Polsce. Mąż Krystyny Starczewskiej. Po ich rozstaniu poślubił Joannę Marczewską^[3].

Stefan Starczewski

ps. Samuel

Stefan Starczewski w Senacie (2007)
Data i miejsce urodzenia	27 maja 1935 Konstancin-Jeziorna
Data i miejsce śmierci	2 października 2014 Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie
Zawód, zajęcie	socjolog, polonista, pedagog
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Partia	ROAD, UD, UW
Małżeństwo	Krystyna Starczewska, Joanna Marczewska
Odznaczenia

Życiorys

Stefan Starczewski studiował filologię polską i socjologię na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 60. i 70. kształcił kadry dla organizacji i instytucji kulturalnych jako m.in. dyrektor Państwowego Studium Oświaty i Kultury, wykładowca na Wydziale Pedagogicznym UW i główny specjalista ds. zawodowego doskonalenia pracowników kultury MKiS^[4].

W 1976 był wśród osób, które po wydarzeniach w Radomiu i Ursusie ruszyły w sierpniu i wrześniu 1976 z pomocą prześladowanym uczestnikom zajść^[5][6]. We wrześniu i październiku Grzegorz Boguta, Zbigniew Romaszewski i Stefan Starczewski rozpoczęli akcję zbierania indywidualnych skarg osób represjonowanych i ich rodzin do Prokuratury Generalnej PRL. Skargi zawierały relacje, dotyczące pobić, ścieżek zdrowia, torturowania zatrzymanych.

W 1977, gdy powstało pismo „Zapis”, pracował w jego kolportażu^[7].

W latach 70. współpracował m.in. z Uniwersytetem Ludowym w Radawnicy^[8].

Był współpracownikiem KOR-u (później KSS „KOR”)^[6] i Biura Interwencyjnego KSS KOR. W 1978 był wśród założycieli pierwszego polskiego niezależnego kwartalnika politycznego – „Krytyki” i został jego pierwszym redaktorem naczelnym. Był nim do 1981.

W 1981 został kierownikiem Zespołu Oświaty NSZZ „Solidarność” i był szefem grupy negocjującej w sprawach oświaty. Od 13 grudnia 1981 do sierpnia 1982 był internowany w Białołęce. Od jesieni 1982 był członkiem Komitetu Helsińskiego w Polsce. Jednocześnie był członkiem redakcji niezależnego pisma „KOS” (do 1989). Pierwszy numer „KOS-a” ukazał się już 31 stycznia 1982. Do 1989 wydano 165 jego numerów.

W 1988 został członkiem Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” i w 1989 był uczestnikiem rozmów Okrągłego Stołu – był członkiem podzespołu ds. nauki, oświaty i postępu technicznego.

W 1989 został wiceministrem kultury w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Był działaczem ROAD, Unii Demokratycznej i Unii Wolności, w czasie wyborów parlamentarnych w Polsce w 2001 był członkiem Wyborczego Komitetu Honorowego UW^[9].

Był redaktorem działu „Kultura narodowa” w opracowaniu: Księga „Dziesięciolecia Polski Niepodległej” pod redakcją Waldemara Kuczyńskiego. W latach 90. wykładał także na UW^[4].

W 2002 wystąpił – jako prowadzący – w filmie „Powtórka z życia” w reżyserii Rafała Mierzejewskiego i według scenariusza Mirosława Chojeckiego i Janusza Wejcherta. Film przedstawia „rywalizację” świąt 1 maja i 3 maja na przestrzeni ostatniego stulecia^[10].

Syn Piotra i Zofii^[2]. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie^[3] (kolumbarium-1-5).

Członkostwo w organizacjach

Stefan Starczewski był:

• dyrektorem programowym i członkiem Zarządu Fundacji Kultury w latach 1992–2003,
• przewodniczącym Komisji Literackiej Fundacji Kultury,
• przewodniczącym Rady Fundacji Sztuka i Współczesność,
• prezesem Stowarzyszenia „Inicjatywa 33” (od 2004)^[11], ponadto był członkiem:
• Rady Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka,
• Komitetu Helsińskiego w Polsce. Pozostałymi członkami są: Halina Bortnowska Dąbrowska, Teresa Bogucka, Janusz Grzelak, Zbigniew Hołda, Jacek Kurczewski, Wojciech Maziarski, Michał Nawrocki, Marek Antoni Nowicki, Danuta Przywara, Andrzej Rzepliński i Marek Safjan^[12],
• Rady Fundacji Kultury,
• Kapituły Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury, która jest przyznawana corocznie – od 1993 – wybranym twórcom lub zespołom twórców za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury. Poza Starczewskim w skład Kapituły wchodzą: Izabella Cywińska, Jan Englert, Maria Janion, Wojciech Krukowski, Edward Pałłasz, Sławomir Pietras, Andrzej Rottermund, Włodzimierz Staniewski, Andrzej Werner i Krzysztof Zanussi^[13]
• Rady Programowej Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii „Otwarta Rzeczpospolita”.

Odznaczenia

23 września 2006 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński w 30. rocznicę powstania Komitetu Obrony Robotników odznaczył Stefana Starczewskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[14][15].