Stanowice (województwo lubuskie)

Stanowice – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Bogdaniec.

Stanowice

wieś
Pałac w Stanowicach
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	gorzowski
Gmina	Bogdaniec
Liczba ludności	328
Strefa numeracyjna	95
Kod pocztowy	66-450[1]
Tablice rejestracyjne	FGW
SIMC	0178867
Położenie na mapie gminy Bogdaniec Stanowice
Położenie na mapie Polski Stanowice
Położenie na mapie województwa lubuskiego Stanowice
Położenie na mapie powiatu gorzowskiego Stanowice
52°43′17″N 15°02′59″E[2]

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie gorzowskim.

Położenie

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położone są Stanowice należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pojezierze Południowopomorskie oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Równina Gorzowska.

Miejscowość położona jest 11 km na zachód od Gorzowa Wielkopolskiego. Posiada historyczny układ wielodrożnicy.

Środowisko naturalne

Na południe od Stanowic znajduje się zwarty kompleks leśny (głównie sosna pospolita), porastający krawędź wysoczyzny morenowej przylegającej do pradoliny Warty. Fauna składa się w większości ze zwierząt typowych dla Niżu Polskiego, a także Środkowoeuropejskiego.

Historia

• 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
• 22.05.1300 – margrabia Albrecht III, przebywając w Kłodawie, funduje filię klasztoru w Kołbaczu o nazwie Locus coeli (Miejsce Nieba, potem Himmelstedt, obecnie Mironice) i uposaża ją 15 wsiami, w tym Stanowicami, ale z zachowaniem istniejących tam lenn rycerskich
• 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Stennevitz, Stenevitz, tenevitz (w ziemi gorzowskiej): wieś posiada ród von Winningen, 8 łanów należy do Perwenitza, też wzmiankowany ród von Dornstedt (zapis niejasny); na południe, koło Bogdańca, znajdują się dwa młyny należące do dwóch ołtarzy w Gorzowie (duo molendina in Stennevitz dotata ad duo altaria in Landisberg) – to późniejsze Untermühle („Dolny”, obecnie Gąśnik, część Bogdańca) i Obermühle („Górny”, również nazywany Genninsche Mühle, obecnie Trząśnik, część Bogdańca)
• 02.11.1350 – kolegiata myśliborska otrzymuje w Stanowicach 4 łany po Henningu von Perwenitz
• 14.06.1362 – ołtarz Wszystkich Świętych w farze gorzowskiej uposażony zostaje przez mieszczanina gorzowskiego Piotra Mörner 8 łanami wraz z wyższym i niższym sądownictwem, kupionymi we wsi Stanowice od Kuno (6 łanów) i Siegfrieda (2 łany) von Winningen
• 1363 – gorzowski mieszczanin, Werner z Santoka, przekazuje kościołowi parafialnemu w Gorzowie dochód z młyna Untermühle
• XV w. – zbudowano kościół
• Około 1455 – von der Marwitzowie są wymieniani jako posiadacze lenn w Stanowicach^[3]
• 05.01.1560 – Asmus von Schönebeck z Dolska odstępuje braciom Joachimowi i Asmusowi ¼ Stanowic, otrzymując ich część Tarnowa^[3]
• XVII/XVIII w. – Marwitzowie wznoszą dwór
• 1718 – według Klasyfikacji 1718/1719 nowomarchijskich posiadłości, ich właścicieli i użytkowników, opracowanej na polecenie ówczesnego króla pruskiego Fryderyka Wilhelma I, właścicielem Stanowic jest kapitan w stanie spoczynku Karl Friedrich von der Marwitz^[4]
• 1748 – powstaje huta szkła butelkowego (właściciel Hans Ehrenreich von Glöden, wymieniany w Stanowcach w 1745 r.); przy hucie zostaje założone osiedle Stennewitzer Hütte
• 1767 – właścicielem Stanowic, Baczyny i Zosinka (Sophienau) zostaje Wilhelm Gottfried Bayer (ur. 1724 w Czelinie, zm. 12.04 1780 w Wollup), generalny dzierżawca (niem. Generalpächter) domen w Wollup i Kienitz
• 2 połowa XVIII w. – dwór zostaje gruntowanie przebudowany z inicjatywy Wilhelma Gottfrieda Bayera
• 1771 – dobudowano wieżę do kościoła
• 12.04.1780 – umiera Wilhelm Gottfried Bayer; spadkobiercy sprzedają majątek na rzecz państwa
• 1812 – właścicielem majątku zostaje radca domeny Karl Ferdinand von Empich z Meklemburgii
• 1838 – Karl Ferdinand von Empich przekazuje w testamencie Stanowice zarządcy dóbr, Martinowi Gottliebowi Treichel (6.01.1779-2.05.1848)
• 2 połowa XIX w. – na polach Stanowic wydobywany jest węgiel brunatny w kopalni o nazwie „Szczęście”
• 1870-71 – przebudowa i rozbudowa pałacu z inicjatywy ówczesnego właściciela dóbr ziemskich, Karla Wilhelma Emila Rudolpha Treichela (ur. 27.5.1827 – zm. 1898); pałac uzyskuje obecny kształt, reprezentujący cechy eklektyzmu z przewagą form neorenesansowych; wzniesiono wówczas dwa nowe skrzydła oraz dominantę w formie wieży
• 1879 – odnotowano funkcjonowanie cegielni
• 1889 – Eberhard von Bassewitz, syn Juliusa, sprzedaje Lubno właścicielowi Stanowic, Karlowi Treichel
• 1898 – kolejnym właścicielem dóbr zostaje Georg Treichel, syn Karla, wnuk Martina Gottlieba
• 1929 – osiedle Stennewitzer Hütte zostaje połączone ze Stanowicami
• 31.01.1945 – zajęcie wsi przez wojska radzieckie, które urządziły w majątku kwaterę; właściciel Friedrich Karl von Treichel zostaje zamordowany, a jego żona wywieziona do Rosji
• 1945
  • przybywają pierwszy osadnicy; Powiatowy Urząd Ziemski przyznaje pierwsze gospodarstwo rolne Michałowi Jankowskiemu (pierwszy sołtys) oraz Janowi Strzelczakowi (sołtys w latach 1946-1947)
  • pałac i park zostają zdewastowane
• 1948 – we wsi funkcjonuje już 20 gospodarstw indywidualnych, w tym dwa rzemieślnicze
• 1949
  • majątek zostaje przeznaczony na Zakład Rolny w Stanowicach, należący do PGR w Baczynie
  • powstaje LZS (założyciel Achim Hoffman)
• 01.02.1959 – kościół zostaje poświęcony jako rzymskokatolicki; do tego czasu był nieużytkowany

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[5]:

• kościół filialny pw. MB Królowej Polski z XV wieku, przebudowywany w XVIII-XIX wieku. Kościół wzniesiony jako orientowany na planie prostokąta, wybudowany z łamanych kamieni i otynkowany. W XVIII wieku dobudowano kaplicę grobową oraz dzwonnicę. Po II wojnie światowej nieużytkowany, ponowna konsekracja w 1959 roku.
• zespół pałacowy, z końca XVIII wieku, przebudowywany w latach 1870-71:
  • pałac
  • park.

Zobacz też

• Stanowice

Przypisy

1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1208 [zarchiwizowane 2022-10-26].
2. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 127987
3. Edward Rymar. Nowomarchijski ród Marwitzów w średniowieczu. „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”. nr 10, s. 275-278, 2003. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości. ISSN 1231-3033.
4. Paul Schwartz: Die Klassifikation von 1718/19: Ein Beitrag zur Familien- und Wirtschaftsgeschichte der neumärkischen Landgemeinden. T. 3. Cz. 1. Landsberg a. W.: Verlag des Vereins für Geschichte der Neumark, 1926, s. 54.
5. Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubelskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 1. [dostęp 2013-01-18].

Bibliografia

• Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. Powiaty: gorzowski – słubicki – sulęciński – międzyrzecki – strzelecko-drezdenecki. T. III. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2013, s. 39-41. ISBN 978-83-934885-7-5.
• Plan Odnowy miejscowości Stanowice na lata 2008-2014. Załącznik nr 1 do uchwały nr XIII/125/2008 Rady Gminy Bogdaniec z dnia 30 września 2008 r.
• Zabytki północnej części województwa lubuskiego. Jarosław Lewczuk, Bartłomiej Skaziński (red.). Gorzów Wlkp. – Zielona Góra: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, 2004, s. 64-65. ISBN 83-921289-0-7.