Loading AI tools
kasztelan biecki, husyta Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Spytek Melsztyński (ur. 1398, zm. 6 maja 1439 w Grotnikach) – kasztelan biecki, przywódca husytów polskich i organizator konfederacji korczyńskiej jako odpowiedzi na konfederację biskupa Oleśnickiego.
.png) "Drzewo genealogiczne rodów: Tarnowskich, Melsztyńskich i Jarosławskich", fragment z podobizną Spytka III Melsztyńskiego, (miedzioryt Augustinus Thille, tekst A.K. Jastrzębski, 1644; przedruk Adam Piliński, 1872). | |
 Leliwa | |
| Data i miejsce urodzenia |
1398 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Ród |
Melsztyńscy herbu Leliwa (boczna linia Tarnowskich herbu Leliwa) |
| Rodzice |
Spytek Melsztyński (zm. 1399) |
| Małżeństwo |
Beatrycza z Szamotuł herbu Nałęcz |
| Dzieci |
Spytek Melsztyński (zm. ok. 1503)
Dorota z Melsztyńskich Lasocka |
| Wojny i bitwy | |
| Administracja |
kasztelan biecki |
Był synem Spytka i Elżbiety, Węgierki. W małżeństwie urodził mu się syn także Spytko. W 1436 ufundował gotycki kościół w Jasieniu. Spytko związany był z polską opozycją popierającą czeskich husytów i zwalczającą możnowładców oraz wszechwładzę biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Pozbawił on ród Spytka wpływów w państwie na rzecz rodów Oleśnickich i Odrowążów, którym Oleśnicki przekazał zarządzaną wcześniej przez Melsztyńskich Samborszczyznę. Po śmierci kanclerza Jana Szafrańca w 1433 zastąpił go w przewodzeniu opozycji zwalczającej Oleśnickiego.
Na zjeździe szlachty małopolskiej w Opatowie 25 lipca 1435 stał na czele opozycji sprzeciwiającej się planom biskupa Oleśnickiego osadzenia na tronie Władysława Warneńczyka. Sprzeciw wynikał z niepełnoletności kandydata do tronu, co miało umożliwiać jego opiekunom krzywdzenie narodu[1]. W 1435 roku wraz z Abrahamem Zbąskim na zjeździe w Piotrkowie zaproponował by rycerstwo odmawiało płacenia klerowi dziesięciny. W 1438 roku popierał wspieraną przez dwór królowej Zofii wyprawę Kazimierza Jagiellończyka w celu objęcia tronu Czech. O wspieraniu Spytka przez dwór królowej Zofii Holszańskiej świadczyć może mianowanie go w 1437 roku kasztelanem bieckim, które to tereny były oprawą wdowią królowej. Po nieudanej wyprawie do Czech, w 1439 roku Oleśnicki usunął Spytka z Rady Królewskiej i obłożył klątwą[2] za trwanie w husytyźmie. W tym samym czasie stronnikom Spytka zaczęto odbierać zarządy dóbr i zamków królewskich na Rusi.
Gdy biskup Oleśnicki zawiązał w Nowym Mieście Korczynie antyhusycką konfederację, Spytko najechał na miasto i 3 maja 1439 zawiązał własną konfederację. Konfederacja sprzeciwiała się płaceniu dziesięciny i coraz ważniejszej roli stanu duchownego w życiu państwa.
Później, opuszczony przez większość sojuszników oraz królową poniósł śmierć 6 maja 1439 w bitwie pod Grotnikami.
Jan Długosz tak opisuje śmierć Spytka:
Spytek rzucał się na wielu z odwagą: ale okryty zewsząd strzałami, skłóty oszczepami i zwalony z konia, ducha wkrótce wyzionął. (...) Potem ustanowiono sąd na Spytka z Melsztyna. Żałobę przeciw niemu wnosił Warsz z Ostrowa kasztelan Lubelski. Trzykrotnem wołaniem pozywano dychającego jeszcze winowajcę. Nakoniec, wyrokiem panów, a nawet zięcia jego Dobrogosta z Szamotuł, kasztelana Poznańskiego, którego córkę miał Spytek za żonę, skazany został na śmierć jako zdrajca ojczyzny. Ciało jego przez trzy dni, obnażono do naga, leżało w tem miejscu, gdzie go zabito, aż wreszcie z rozkazu króla wydano je żonie Beatryxie, która się z płaczem o nie dopraszała, i pochowano w kościele parochialnym wsi Piasek.
Król Władysław III Warneńczyk wkrótce po tym skasował „wyrok” takiego „sądu”, przywracając szlachectwo i majątek wdowie i rodzinie Spytka. Kierunek polityczny konfederacji Melsztyńskiego odniósł jednak sukces po jego śmierci przez uznanie króla Kazimierza Jagiellończyka, uzyskanie stanowisk przez jego stronników, a wreszcie starania o tron czeski dla Jagiellona, zakończone koronacją na króla Czech Władysława syna Kazimierza Jagiellończyka. Do unii personalnej między Polską i Czechami jednak nie doszło.
Na motywach historii Spytka oparta jest powieść Mieczysława Smolarskiego Spytko z Melsztyna, wydana w 1927[3].
Spytek pojawia się również jako postać drugoplanowa w Trylogii husyckiej Andrzeja Sapkowskiego.
Postać Spytka z Melsztyna przedstawiona jest także w serialu historyczno-biograficznym Królewskie sny.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
