Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Smużka leśna
gatunek gryzonia z rodziny skoczkowatych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Smużka leśna[8] (Sicista betulina) – gatunek ssaka z rodziny smużek (Sminthidae), występujący we wschodniej części Europy i w Azji.
Remove ads
Remove ads
Klasyfikacja
Podsumowanie
Perspektywa
Gatunek ten został opisany naukowo w 1779 roku przez P.S. Pallasa, jako Mus betulinus[2]. Jako miejsce typowe wskazana została południowo-zachodnia Syberia, porośnięta brzozą równina na brzegu Iszymu i Step Barabiński[9]. Część autorów wyróżnia współcześnie sześć podgatunków smużki leśnej[10].
S. betulina należy do północnej grupy gatunkowej[11]. S. betulina przypomina swój siostrzany takson, S. strandi, pod względem pewnych cech morfologicznych, ale różni się kariotypem, kością prącia i morfologią plemników; między nimi występuje zaskakująco niska rozbieżność genetyczna (mniej niż 2%)[12][13]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki[11].
Etymologia
- Sicista: według T.S. Palmera nazwa rodzajowa sicista pochodzi od tatarskiego słowa sikistan, oznaczającego „stadną mysz”, przy czym informację tę zaczerpnął on jakoby od P.S. Pallasa[14]. Sam Pallas jednak wymienia nazwę tatarską dshilkis-sitskan („Dʃhilkis-Sitʃkan”), gdzie dshilkis to „stadny, żyjący w stadzie, gromadny” (łac. gregalis), natomiast sitskan to „mysz” (łac. mus, muris)[15], por. w jedenastowiecznym słowniku Mahmuda z Kaszgaru: yılkı „stado” i sıçgan „mysz”[16].
- betulina: nowołac. betulinus „z brzozy, brzozowy, jak brzoza”, od botanicznego rodzaju Betula Linnaeus, 1753 (brzoza), od łac. betula „brzoza”[17].
- montana: łac. montanus „z gór, górski”, od mons, montis „góra”[17].
- norvegica: Norwegia[17].
- taigica: tajga (ang. taiga, ros. тайга).
Nazewnictwo zwyczajowe
W dawniejszej literaturze w języku polskim zwierzę to nazywano po prostu „smużka”[10][18]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” nazwę smużka przypisano rodzajowi Sicista, natomiast gatunek Sicista betulina otrzymał nazwę smużka leśna[8].
Remove ads
Występowanie
Podsumowanie
Perspektywa
Smużka leśna zamieszkuje duże obszary Eurazji. Żyje na terenach od Danii, Norwegii i Austrii na zachodzie poprzez Europę Wschodnią, południową Syberię aż po jezioro Bajkał na wschodzie. Doniesienia o występowaniu w chińskim regionie rzeki Ussuri są uznawane za wątpliwe. Na północy Rosji i Finlandii jej zasięg sięga po koło podbiegunowe północne, a na południu po Karpaty. Populacje w Skandynawii, na Półwyspie Jutlandzkim, w Alpach i Karpatach są odizolowane od głównego zasięgu i uznawane za reliktowe. Zwierzę występuje od poziomu morza do 2200 m n.p.m. w Alpach Wschodnich[7].
Zasięg występowania w zależności od podgatunku[11]:
- S. betulina betulina – środkowa i wschodnia Europa na wschód przez europejską część Rosji i południowo-zachodnią Syberię do północno-wschodnich gór Ałtaj, z zasięgiem rozciągających się na północ za kołem podbiegunowym (powyżej 68°N).
- S. betulina montana – Alpy (Szwajcaria, południowe Niemcy i Austria), Szumawa (Czechy) i Karpaty (Słowacja, południowa Polska, południowa Ukraina i Rumunia).
- S. betulina norvegica – Skandynawia.
- S. betulina taigica – południowa część wyżyn syberyjskich w południowej Rosji między północno-wschodnimi górami Ałtaj na wschód do północno-wschodniej części jeziora Bajkał w Irkucku i Buriacji.
Smużka leśna zamieszkuje różnorodne siedliska, w tym tajgę, regiel górny i piętro kosodrzewiny w górach. Żyje w lasach sosnowych i brzozowych z gęstym runem, i na bagnach. Zasugerowano, że może spędzać miesiące letnie na podmokłych łąkach, a przenosić się do lasów w chłodniejszych miesiącach[7][18].
W Polsce można ją spotkać głównie w rejonach północno-wschodnich, w Karpatach i na Lubelszczyźnie[10]. Ponadto obserwowano ją wielokrotnie w dolinie Drwęcy[19]. Rodzaj smużka pojawił się w neogenie; trzonowce smużek znalezione na ziemiach polskich w osadach z czasu zlodowacenia Wisły i wczesnego holocenu wskazują na ich przynależność do gatunku Sicista betulina. Historycznie była po raz pierwszy wzmiankowana w Polsce przez Tyzenhauza w XIX wieku[10].
Remove ads
Wygląd
Jest to mały gryzoń, podobny do myszy z długim ogonem. Jego ciało wraz z głową ma długość 51–76 mm, ogon ma długość 76–108 mm; zwierzę ma masę od 5 do 13 g. Futro grzbietu jest żółtobrązowe, z wyraźną czarną pręgą, zaczynającą się na wysokości oczu i ciągnącą się wzdłuż kręgosłupa, po nasadę ogona. Spód ciała jest jasnoszary, żółtawy[18][20]. Smużka leśna ma łącznie 18 zębów: jak wszystkie gryzonie ma górną i dolną parę siekaczy, cztery ukorzenione trzonowce w szczęce i trzy trzonowce w żuchwie[18].
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 18 | = | 1 | 0 | 0 | 4 |
| 1 | 0 | 0 | 3 | ||
Od podobnie ubarwionej, dużo pospolitszej myszarki polnej (Apodemus agrarius) można odróżnić ją po ogonie dłuższym od reszty ciała (u myszarki polnej jest krótszy), i braku typowej dla myszowatych „zajęczej wargi”: u smużki górna warga nie jest rozszczepiona[18].
Tryb życia
Smużka leśna jest aktywna głównie nocą i o zmierzchu[21]. Wspina się sprawnie po trawie i gałęziach. We wspinaczce pomaga sobie ogonem, chodząc po ziemi trzyma go zwykle wysoko[18]. Potrafi chwytać gałęzie, wykorzystując mały palec stopy jako przeciwstawny pozostałym[21]. W lecie buduje kuliste gniazdo z miękkich części roślin, umieszcza je wiszące w krzewach, położone w zagłębieniach gruntu, na mchu lub w spróchniałych pniach[18][21].
Jesienią schodzi na siedem miesięcy pod ziemię, do nory, gdzie zapada w sen zimowy. Trwa on w Europie od października do kwietnia. Hibernująca smużka zwija się w kłębek, owijając ciało ogonem[18]. Także w zimne letnie dni zdarza się, że smużka zapada w stan odrętwienia. Po przebudzeniu ze snu zimowego, w maju, rozpoczyna okres godowy trwający do czerwca. Samica wydaje młode na świat tylko raz w roku, po ciąży trwającej 4–5 tygodni. W miocie rodzi się od 2 do 6 młodych[21].
Pokarmem smużki są owoce leśne, np. maliny, oraz owady[18].
Remove ads
Populacja i zagrożenia
Smużka leśna jest rzadka w zachodniej (środkowoeuropejskiej) części zasięgu, a bardzo liczna we wschodniej (np. na Ukrainie i w Rosji). Na oceny liczebności może rzutować to, że jest trudna do złapania i prowadzi skryte życie. Ogólny trend zmian jej liczebności nie jest znany; nie obserwuje się cyklicznych zmian, a pomiędzy poszczególnymi latami liczebność populacji zmienia się o czynnik mniejszy niż 10. W Rumunii żyje około 1000 osobników, populacja zamieszkująca Park Narodowy Rodna jest bardzo stabilna; w Finlandii uważa się, że jej liczebność rośnie[7].
Rolnictwo może stanowić problem dla smużek żyjących w północnej części Niemiec. W Rumunii za zagrożenie uznawane jest wylesianie. Na innych obszarach zagrożenia są słabiej scharakteryzowane, ale globalnie gatunek nie jest uznawany za poważnie zagrożony[7].
Remove ads
Ochrona
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje smużkę leśną za gatunek najmniejszej troski. W ustawodawstwie europejskim smużka leśna została ujęta w załączniku II konwencji berneńskiej (Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk) jako gatunek podlegający ścisłej ochronie oraz w załączniku IV dyrektywy siedliskowej jako gatunek podlegający ścisłej ochronie na terenie państw Unii Europejskiej[7]. W Polsce smużka została objęta ochroną gatunkową w 1984 roku[10]. W 2004 r. została objęta ochroną ścisłą[22]. Tym samym wprowadzono bezwzględny zakaz między innymi zabijania, okaleczania, chwytania, transportowania, chowu, a także płoszenia, niepokojenia, niszczenia siedlisk smużki leśnej[23].
Remove ads
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads