Smolany Sadek

Smolany Sadek (gwarowe: Worobieje^[5]) – przysiółek wsi Nowosady w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Hajnówka^[6][3][7].

Smolany Sadek

przysiółek wsi
Wjazd od drogi 685
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	hajnowski
Gmina	Hajnówka
Część miejscowości	Nowosady
Liczba ludności (2015)	24[1]
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	17-200[2]
Tablice rejestracyjne	BHA
SIMC	0029877[3]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Hajnówka Smolany Sadek
Położenie na mapie Polski Smolany Sadek
Położenie na mapie województwa podlaskiego Smolany Sadek
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego Smolany Sadek
52°48′56″N 23°36′43″E[4]

W latach 1975–1998 przysiółek administracyjnie należał do województwa białostockiego.

Według stanu z 31 grudnia 2012 mieszkało tu 22 stałych mieszkańców^[8].

Historia

Smolany Sadek to osada powstała pierwotnie jako uroczysko, założono ją w XVIII w^[9]. Pierwszym znanym mieszkańcem Smolanego Sadku (1795) był strażnik Puszczy Białowieskiej Daniel Wróblewski (prawdopodobnie od jego rodziny pochodziła gwarowa nazwa wsi nazwa wsi Worobieje)^[10]. Przed wsią stały prawosławne krzyże wotywne w celu ochrony wsi i mieszkańców. Na południowy wchód od wsi na delikatnym wzniesieniu znajdował się drewniany wiatrak^[11].

Smolany Sadek i pobliskie niewielkie wsie były zakładane w celu opieki nad Puszczą Białowieską przez leśną straż, zwaną także strażą augustowską.^[12]

Po uwłaszczeniu chłopów w 1861 r. mieszkańcy wsi nabywali grunty w pobliżu wsi^[13]. Na mapach rosyjskich z 1866 roku miejscowość widnieje pod nazwą Stare Nowosady, choć najprawdopodobniej nazwa ta powstawała w wyniku błędu. W 1885 roku we wsi znajdowało się 7 domostw^[11].

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Smolanym Sadku zamieszkiwało 30 osób, wszyscy mieszkańcy zadeklarowali wyznanie prawosławne, gdzie 29 osób wskazało narodowość Białoruską i 1 osoba Rosyjską^[14].

200 letni dąb na skraju lasu

10 czerwca 1942 Niemcy zmusili mieszkańców do opuszczenia gospodarstw w ciągu czterech godzin. Wieś hitlerowcy doszczętnie spalili^[15].

Obecnie miejscowość układa się w typowy dla okolic kształt ulicówki, a we wsi znajduje się 10 domostw (stan na rok 2024). Na północ od wsi w oddziale leśnym 73D rosną ponad 200 letnie dęby, leży kilka głazów narzutowych oraz znajduje się aleja lip mająca ponad 350 metrów długości, biegnąca prostopadle do miejscowości na skraju Puszczy Ladzkiej^[16].

• Aleja lipowa za wsią Smolany Sadek
• 
  Aleja Lip o długości ok. 350 metrów
• 
  Głaz narzutowy

Religia

Prawosławni mieszkańcy wsi należą do parafii Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Dubinach^[17], a wierni kościoła rzymskokatolickiego do parafii św. Jana Chrzciciela w Narewce^[18].

Zobacz też

• Smolany Dąb
• Smolanka – dawniej uroczysko Smolany Most

Przypisy

1. Strona gminy. Statystyka ludności na 31.12.2015 [dostęp 2021-01-09]
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 829 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
3. GUS. Rejestr TERYT
4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 125235
5. Kondratiuk 1974 ↓, s. 186.
6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).{{Cytuj stronę}} Linki zewnętrzne: "opublikowany".
8. Statystyka ludności na 31 grudnia 2012 r.. Urząd Gminy Hajnówka. [dostęp 2013-09-15].
9. Spis uroczysk Puszczy Białowieskiej – Jan Jerzy Karpiński (1937)
10. Kondratiuk 1974 ↓, s. 23.
11. Mapy rosyjskie i polskie z 1866, 1886 i 1929 roku
12. Gmina Narew. Udział w akcji „Szkoła pamięta”.
13. Sosna i Troc-Sosna 2009 ↓, s. 160.
14. Skorowidz miejscowości 1924 ↓, s. 9.
15. Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 36.
16. BDL – Bak Danych o Lasach
17. Prawosławne parafie w Dubinach
18. Opis parafii na stronie diecezji

Bibliografia

• Województwo białostockie. W: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5. Warszawa: GUS, 1924.
• Grzegorz Sosna, Antonina Troc-Sosna: Łosinka – Parafia na skraju Puszczy Ladzkiej. pod red. Doroteusza Fionika. Bielsk Podlaski – Ryboły: Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach, 2009, s. 160. ISBN 978-83-925074-8-2.
• Michał Kondratiuk: Nazwy miejscowe południowo-wschodniej Białostocczyzny. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Ossolineum: 1974.

Linki zewnętrzne

• Smolany Sadek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 894.
• Puszcza Białowieska i okolice – Smolany Sadek