Skołyszyn
wieś w województwie podkarpackim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
wieś w województwie podkarpackim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skołyszyn – wieś gminna w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Skołyszyn[3]
wieś | |
Widok na centrum wsi | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2021) |
2046 |
Strefa numeracyjna |
13 |
Kod pocztowy |
38-242[1] |
Tablice rejestracyjne |
RJS |
SIMC |
0360320 |
Położenie na mapie gminy Skołyszyn | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego | |
Położenie na mapie powiatu jasielskiego | |
49°45′05″N 21°20′07″E[2] |
W roku 2021 w Skołyszynie mieszkało 2046 mieszkańców, z czego 49,4% stanowiły kobiety, a 50,6% mężczyźni[3].
Skołyszyn leży w Obniżeniu Gorlickim na Pogórzu Karpackim.
Przez wieś przepływa rzeka Ropa[4], oraz przebiegają droga krajowa nr 28 i linia kolejowa nr 108 ze stacją kolejową Skołyszyn[3]. Powierzchnia wsi wynosi 6,203 kilometra kwadratowego.
Przysiółkiem wsi jest Lisówek, położony w zachodniej części wsi[5].
Scolyssyno – pojawił się przy stwierdzeniu, iż właścicielem osady był w XIV w. niejaki Mścisław zwany Szczuczką, który w 1359 r. sprzedał część dóbr Tomaszowi z Samborzyna, a całą transakcję potwierdził król Kazimierz Wielki.
Wieś kształtowała się w IX-X wieku. Leżąc na terenach pogranicznych była w tym czasie wielokrotnie niszczona i ponownie odbudowywana.
Z 10 października 1359 r. pochodzi dokument – wydany w kancelarii królewskiej Kazimierza Wielkiego – potwierdzający długoletnie istnienie wsi.
Z 1379 r. pochodzi wzmianka o pierwszym znanym sołtysie – Hanko. Ślad lokacji Skołyszyna istnieje w dokumencie z 1411 r. zawierającym wzmiankę o przywileju lokacyjnym, który potwierdził król Władysław Jagiełło.
Piętnastowieczną wieś, własność królewską, opisuje Jan Długosz w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis.
W XVI-XVII wieku dobra skołyszyńskie przechodzą w ręce prywatne. W 1422 r. sołtysostwo w tej miejscowości sprzedał Mikołaj Manczikal Mikołajowi Rogalcz. W latach 1460–1462 właścicielem dóbr w Skołyszynie był Stanisław Taszycki. Mocą nadań królewskich w XVI w., Skołyszyn stał się własnością szlachecką Sułowskich, a zwłaszcza Piotra Sułowskiego herbu Strzemię.
W XVI-XVII wieku dobra skołyszyńskie przechodzą w ręce prywatne. W 1595 roku wieś Skoliszyn położona w powiecie bieckim województwa krakowskiego była własnością starosty olsztyńskiego Joachima Ocieskiego[8].
Do połowy XVIII wieku wieś należała do Ziemi Bieckiej. W 1772 r. w wyniku rozbiorów Skołyszyn dostał się pod zabór austriacki, a administracyjnie do Cyrkułu Pilzneńskiego (1774), następnie Dukielskiego (1782) i Jasielskiego (1789–1918).
W 1803 r. Skołyszyn z Lisówkiem liczył 419 mieszkańców. W tym czasie istniała we wsi prowadzona przez Tabaczyńskiego szkoła rzemieślnicza dla biednych chłopców.
Wieś przechodzi kolejno na własność: Józefa hrabiego Wodzickiego (1832), Prospera hrabiego Zborowskiego (1837). W 1868 r. majątek we wsi (283 ha) kupił Karol Klobassa; wraz ze swym synem Stanisławem Klobassą Zręckim, Tytusem Trzecieskim oraz Ignacym Łukaszewiczem byli pionierami przemysłu naftowego.
W wyniku uwłaszczenia w Galicji (1848) chłopi w Skołyszynie otrzymali ok. 312 hektarów ziemi.
W 1878 r. utworzono w Skołyszynie szkołę ludową. W 1880 r. w Skołyszynie mieszkało 617 mieszkańców (w tym 20 Żydów) – stały 102 domy oraz zabudowania dworskie.
W 1884 r. wieś przecięły tory kolejowe linii Stróże–Zagórz Galicyjskiej Kolei Transwersalnej. W 1889 r. pociągnięto z kopalni ropy naftowej w Harklowej do stacji kolejowej w Skołyszynie pięciokilometrowy ropociąg.
W dniach 2–6 maja 1915 wieś znalazła się w pasie frontowym „bitwy pod Gorlicami” (pokonanie wojsk rosyjskich przez wojska niemiecko-austriacko-węgierskie). Z tego okresu pochodzą cmentarze wojenne, rozlokowane w okolicy.
Po odzyskaniu niepodległości wieś należała do powiatu jasielskiego w województwie krakowskim. Właścicielami majątku dworskiego zostali po Klobassach – Czyszczanowie, a następnie Brykczyńscy. W okresie II wojny światowej Brykczyńscy dawali schronienie polskiej rodzinie wypędzonej przez Niemców z Poznania oraz sierocie żydowskiemu Feliksowi Sandauerowi, a także dożywiali mieszkańców wsi.
Po wrześniu 1939 r., w latach II wojny światowej, działały w okolicy struktury Armii Krajowej (Placówka „Sowa” – Skołyszyn w Obwodzie AK Jasło). Życie w II wojnie światowej straciło kilkudziesięciu mieszkańców wsi, w tym wszyscy Żydzi. Jesienią 1943 roku grupa wypadowa Gwardii Ludowej pod dowództwem Wojciecha Kwilosza opanowała stacją kolejową niszcząc urządzenia zwrotnicze i przewody telefoniczne[9]. 15 stycznia 1945 r. wojska niemieckie spaliły pałac w skołyszyńskim parku – własność Brykczyńskich.
W 1945 r. nowa władza wypędziła rodzinę Brykczyńskich ze wsi. Rozpoczęła się przymusowa kolektywizacja rolnictwa. Po wojnie uruchomiono Państwową Fabrykę Gwoździ w Skołyszynie (późniejsze Zakłady Armatury JAFAR). W 1951 r. wieś zelektryfikowano. W 1963 r. otworzono nową szkołę podstawową (jedną z tzw. szkół tysiąclecia). W 1973 zbudowano wodociąg. Do połowy lat 90. funkcjonowała ręczna centrala telefoniczna.
Po II wojnie wieś należała administracyjnie do woj. krakowskiego (1945), rzeszowskiego – powiat jasielski (1945–1974), krośnieńskiego (1975–1998) i podkarpackiego – powiat jasielski (od 1998).
Kopalnictwem naftowym interesował się dziedzic Skołyszyna Prosper hrabia Zborowski, który po 1865 nabył prawa naftowe i prowadził kopalnię ropy naftowej w Harklowej[14]. Rozwój kopalni i dynamiczny wzrost wydobycia ropy ułatwił jej transport wybudowany w 1889 5 kilometrowy rurociąg. Prowadził z kopalni harklowskiej do stacji kolejowej w Skołyszynie skąd koleją przewożono ropę do nowej rafinerii w Jaśle[15].
W 2017 spółka Orlen Upstream w ramach przedsięwzięcia projektowego poszukiwawczo-wydobywczego węglowodorów o nazwie "Karpaty" przystąpiła do wiercenia otworu o nazwie "Skołyszyn-OU1K" o głębokości pionowej 2119 m. Otwór położony jest w północnej części wsi przy drodze powiatowej do miejscowości Bączal Dolny[16], w sąsiedztwie granicy obrębu z Bączalem Górnym.
26 czerwca 1986 r. biskup Ignacy Tokarczuk erygował w Skołyszynie parafię rzymskokatolicką pw. św. Józefa i śś. Apostołów Piotra i Pawła, należącą do dekanatu Jasło Zachód, diecezji rzeszowskiej. Konsekracji nowego kościoła pw. św. Józefa dokonał biskup Kazimierz Górny 10 grudnia 2006 r[17].
W Skołyszynie znajdują się następujące zabytki prawnie chronione:
Pozostałe zabytki i obiekty historyczne to:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.