Sartowice

Sartowice – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, w gminie Świecie.

Sartowice

wieś
Dwór (stan w roku 2011)
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	świecki
Gmina	Świecie
Liczba ludności (III 2011)	342[1]
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	86-108[2]
Tablice rejestracyjne	CSW
SIMC	0097867
Położenie na mapie gminy Świecie Sartowice
Położenie na mapie Polski Sartowice
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Sartowice
Położenie na mapie powiatu świeckiego Sartowice
53°25′52″N 18°33′15″E[3]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 342 mieszkańców^[1]. Jest szóstą co do wielkości miejscowością gminy Świecie.

Historia

W XIII wieku istniał tu warowny gród, o który walki toczył między innymi książę Świętopełk II Wielki^[4]. W nocy z 3 na 4 grudnia 1242 r., a więc w wigilię św. Barbary dowodzony przez Teodoryka z Bernheim niewielki oddział krzyżacki ze Starogrodu pod Chełmnem sforsował Wisłę i podszedł pod gród w Sartowicach. Po zdobyciu grodu Krzyżacy ukradli przechowywaną w nim relikwię w postaci czaszki św. Barbary^[5]. Cenna relikwia została przeniesiona do kaplicy w Starogrodzie, gdzie dzięki temu powstał popularny ośrodek pielgrzymkowy. Prawdopodobnie jeszcze w XVII wieku przejściowo lub na dłużej w miejscowości osiedlili się mennonici. Mieli oni za zadanie zagospodarować obszary w dolinie Wisły, które dotąd często były zalewane przez rzekę. Osiedlali się oni na tych ziemiach na prawie holenderskim. Oznacza to, że mogli czerpać zyski z tytułu dzierżawy, ale bez prawa do własności ziemi i bez możliwości nabycia jej przez zasiedzenie^[6].

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[7] na listę zabytków wpisany jest zespół dworski, 1792 r., XIX w., XX w., nr rej.: 168/A z 15.06.1985:

• klasycystyczny dwór, 1792 r., lata 1963–1964
• park, przełom XVIII/XIX w.
• kaplica dworska, obecnie kościół parafialny pw. św. Barbary, 1850 r.
• grodzisko książąt pomorskich. W miejscu grodu do roku 1750 stał gotycki dwór, a po jego pożarze wystawiono nową kaplicę św. Barbary. W roku 1858 na wzniesieniu usytuowano obecną kaplicę, a jej najwartościowszy element wyposażenia – krucyfiks z XIV wieku – znajduje się w sartowickim kościele.

Kaplica przypałacowa była miejscem schronienia ludności w czasie II wojny światowej (dziury po kulach w żeliwnych drzwiach kaplicy).

Pomniki przyrody

Przyroda parku otaczającego wieś znajduje się pod ochroną. Rosną w nim między innymi: miłorząb dwuklapowy, buk zwyczajny (odmiana czerwonolistna wraz z wyżłobionymi w nim podpisami lokalnych mieszkańców – najstarszy wpis nożem sięga 1922 roku – oraz odmiana płacząca), 450-letni dąb imienia Ulricha Wilhelma Grafa Schwerina von Schwanenfelda o wysokości 30 m i obwodzie 4,2 m^[8][9], platany klonolistne, kasztany jadalne.

Galeria

• 
  Park
• 
  Buk czerwony
• 
  Dąb Graf Schwerin
• 
  Tablica przy dębie Graf Schwerin
• 
  Dawna kaplica dworska obecnie kościół w Sartowicach.

Zobacz też

• Góry Diabelce – leżące w pobliżu Sartowic

Linki zewnętrzne

• Sartowice w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X

Przypisy

1. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1149 [zarchiwizowane 2022-10-26].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 120986
4. Wiesław Kaliszuk: Powstania pruskie. [w:] Strona „Historia Wysoczyzny Elbląskiej”. historia-wyzynaelblaska.pl > Tematy różne > Powstania pruskie [on-line]. Wiesław Kaliszuk, 2013. [dostęp 2016-06-18].
5. Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej, tłum. S. Wyszomirski, oprac. J. Wenta, Toruń 2004
6. Krzysztof Bartowski: Osadnictwo holenderskie w Dolinie Wisły. Zarys dziejów osadnictwa holenderskiego w Polsce (ze szczególnym uwzględnieniem terenu byłego województwa bydgoskiego – obecnie Kujawsko-pomorskiego). [w:] Portal miejski Nowego nad Wisłą. miasto-nowe.com > Artykuły > Historia Nowego > Osadnictwo holenderskie w Dolinie Wisły [on-line]. miasto-nowe.com, 2004-12-14. [dostęp 2016-06-18].
7. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 79 [dostęp 2016-03-12].
8. MW: Najwyższy graf w świecie. [w:] Portal „Expressu Bydgoskiego”. express.bydgoski.pl [on-line]. Polska Press Grupa, Express Media Sp. z o.o., 2005-06-29. [dostęp 2016-06-18].
9. 2. Dąb Graf Schwerin – Sartowice (woj. kujawsko-pomorskie). [w:] Portal „Gazety Wyborczej”. wyborcza.pl > Miasta > Bydgoszcz [on-line]. Agora S.A.. [dostęp 2016-06-18].