Kasztan jadalny

Kasztan jadalny (Castanea sativa Mill.) – gatunek rośliny z rodziny bukowatych (Fagaceae).

Kasztan jadalny

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bukowce
Rodzina	bukowate
Rodzaj	kasztan
Gatunek	kasztan jadalny
Nazwa systematyczna
Castanea sativa Mill. Gard.Dict.ed.8, 1768
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Zasięg
Prawdopodobny naturalny zasięg pierwotny      Introdukowany i zadomowiony

Rozmieszczenie geograficzne

Kiedyś gatunek występujący tylko na południe od Alp, rozpowszechniony przez Rzymian w Europie Zachodniej i Słowacji^[4]. Obecnie rozpowszechniony w basenie Morza Śródziemnego, Azji Mniejszej i na Kaukazie.

Pokrój

Liść

Kotki męskie

Owoc

Przekrój przez pień

W Polsce kasztan jadalny rośnie głównie na Pomorzu Zachodnim i Dolnym Śląsku. Lokalnie występować mogą populacje zadomowione, znajdujące się poza uprawą^[5]. Gatunek ma status zadomowionego antropofita (kenofita)^[6].

Morfologia

Pokrój

Drzewo wysokości do 35 m, o pniu pokrytym brunatną, głęboko spękaną korowiną. Korona gęsta, kulista. Młode pędy delikatnie omszone, później nagie, o wzroście sympodialnym.

Pąki

Młode omszone, okryte 2–4 skrętoległymi łuskami. Brak pąków szczytowych (sympodium).

Liście

Ustawione w dwóch prostnicach, młode pod spodem delikatnie omszone, potem nagie, sztywne. Blaszka liściowa piłkowana o ilości nerwów równej ilości ząbków. Liść długości 10–25 cm podłużnie lancetowaty, o nasadzie szerokoklinowatej. Ogonek do 3 cm.

Kwiaty

Kwiaty męskie żółte, zebrane w stojące kwiatostany (kotki) do 35 cm, kwiaty żeńskie nieliczne, zebrane u podstawy. Kwitnie w czerwcu–lipcu.

Owoce

Orzechy. Okrywa owocowa zielona kupula, pokryta gęstymi, ostrymi kolcami, pękająca 3–4 klapami, zawierająca 2 lub 3 nasiona. Orzech pokryty jest cienką, brązową, błyszczącą skórką z wyraźnie zachowanymi na szczycie zeschniętymi resztkami szyjek słupka. Dojrzewają w październiku–listopadzie. Często nazywany maronem^[7].

Nasiona

Bezbielmowe (rezerwuarem węglowodanów są liścienie zarodka).

Zastosowanie

Świeże kasztany jadane są na surowo, wyschnięte spożywane są po upieczeniu oraz konserwowane jako kompoty. Na Węgrzech i Słowacji przetarta masa kasztanowa (węg. gesztenye püré, słow. gaštanové pyré), świeża albo mrożona, przeznaczona jest do bezpośredniego spożycia lub używana jako dodatek do wyrobów cukierniczych (wypieków, deserów), mięs. W Niemczech jada się chętnie zupę kasztanową.

Obecność w kulturze i symbolice

Kasztan jadalny symbolizuje mądrą przezorność^[8].