Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Sławomir Cenckiewicz

polski historyk Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Sławomir Cenckiewicz
Remove ads

Sławomir Ryszard Cenckiewiczⓘ (ur. 20 lipca 1971 w Gdyni) – polski historyk czasów najnowszych, doktor habilitowany nauk humanistycznych, publicysta. W latach 2016–2023 dyrektor Wojskowego Biura Historycznego, w latach 2016–2021 członek Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej.

Szybkie fakty Data i miejsce urodzenia, Alma Mater ...
Remove ads
Thumb
Sławomir Cenckiewicz w rozmowie z Piotrem Woyciechowskim w Centrum Edukacyjnym Instytutu Pamięci Narodowej Przystanek Historia w Warszawie (2023)
Thumb
Sławomir Cenckiewicz na spotkaniu w Krakowie (2014)

W ramach działalności naukowej zajmuje się badaniami historii służb specjalnych państwa polskiego od 1944 roku do dziś, ich wpływu na społeczeństwo, gospodarkę i na państwo polskie po 1944 roku. Zajmuje się także historią najnowszą Polaków poza Polską – polską emigracją polityczną, Polonią w USA, historią opozycji antykomunistycznej w okresie Polski Ludowej[1].

Remove ads

Życiorys

Podsumowanie
Perspektywa

Wykształcenie

Absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego z 1997. Pod kierunkiem prof. Romana Wapińskiego obronił pracę magisterską pt. „Geneza opozycji lewicowo-liberalnej w PRL (1956–1968)”, która otrzymała wyróżnienie Rektora Uniwersytetu Gdańskiego[1]. Od 1987 był członkiem Federacji Młodzieży Walczącej[2]. W 2003 doktoryzował się w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego na podstawie pracy doktorskiej pt. „Tadeusz Katelbach (1897–1977). Biografia polityczna” (promotorem był ponownie prof. Roman Wapiński)[1]. 7 listopada 2011 został doktorem habilitowanym, stopień nadał mu Wydział Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie[3], zaś za rozprawę habilitacyjną posłużyła publikacja książkowa Sławomira Cenckiewicza pt. Anna Solidarność. Życie i działalność Anny Walentynowicz na tle epoki (1929–2010), wydana w 2010 i stanowiąca biografię Anny Walentynowicz[1].

Praca

W latach 90 XX w. był redaktorem naczelnym dwumiesięcznika „Zawsze wierni” wydawanego przez tradycjonalistyczne Bractwo Świętego Piusa X. W latach 2003–2005 był sekretarzem redakcji rocznika naukowego „Niepodległość” (Warszawa)[1]. Członek redakcji kwartalnika naukowego IPN „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” (Rzeszów)[1]. Od 1999 członek Rady Porozumiewawczej Badań nad Polonią[1].

Dwukrotny stypendysta Polonia Aid Foundation Trust w Londynie (2000 i 2004)[1]. W 2000 otrzymał grant Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku[1]. Od 2005 do 2007 był stypendystą Free Speech Foundation w Chicago[4][1].

Od 2001 do 2006 pracownik Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku (stanowisko: starszy specjalista)[1]. W latach 2003–2005 adiunkt w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego[1]. Od lipca do listopada 2006 był zatrudniony w Biurze Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (stanowisko: kierownik sekcji Edycji Źródeł i Informacji Naukowej)[1]. Od lutego 2007 do września 2008 zajmował stanowisko naczelnika w Oddziałowym Biurze Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku[1]. Ze stanowiska odszedł po publikacji monografii SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii napisanej wspólnie z Piotrem Gontarczykiem[1]. Przez 5 lat pozostawał bez pracy[5].

Decyzją z 22 lipca 2006 ministra obrony narodowej Radosław Sikorski powołał go na stanowisko przewodniczącego Komisji ds. Likwidacji Wojskowych Służb Informacyjnych, które Cenckiewicz zajmował do 30 października 2006[1]. Miał udział w stworzeniu Raportu o niezgodnych z prawem działaniach WSI w okresie ich istnienia. Wówczas pracował jako doradca wiceministra obrony narodowej Antoniego Macierewicza – Pełnomocnika ds. organizacji Służby Kontrwywiadu Wojskowego, przy likwidacji Wojskowych Służb Informacyjnych[1].

Od grudnia 2006 do stycznia 2008 na mocy powołania przez Ministerstwo Skarbu był członkiem rady nadzorczej państwowego przedsiębiorstwa Operator Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o. (wcześniej: Naftobaza), należącego do Nafty Polskiej – spółki skarbu państwa[6][7][1].

Jest autorem ponad 200 publikacji naukowych, popularnonaukowych i źródłowych[1]. Publikował m.in. na łamach pism i periodyków „Arcana”, „Niepodległość” (Nowy Jork-Londyn-Warszawa), „Biuletyn IPN”, „Pamięć i Sprawiedliwość” (Warszawa), „Dzieje Najnowsze” (Warszawa), „Orzeł Biały” (Londyn), „Wprost” i „Tygodnik Solidarność”, „Rzeczpospolita”, „Christianitas” i „Gazeta Wyborcza”. Publikował w miesięczniku „Uważam Rze”[8] i do stycznia 2013 w jego tematycznym miesięczniku „Uważam Rze Historia”[9], a potem został redaktorem i publicystą mesięcznika „Historia Do Rzeczy”[10][11]. W kwietniu wydano jego artykuł w czeskim czasopiśmie „Securitas Imperii”[12].

17 czerwca 2013 miała miejsce premiera książki Lech Kaczyński. Biografia polityczna 1949–2005, napisanej wraz z grupą badawczą i stanowiącej pierwszą część biografii Lecha Kaczyńskiego[13][14][15][16]. We wrześniu 2013 roku ukazała się jego trzecia publikacja dotycząca Lecha Wałęsy pt. Wałęsa. Człowiek z teczki[17]. 22 września 2014 tygodnik „Do Rzeczy” opublikował artykuł Sławomira Cenckiewicza i Piotra Woyciechowskiego Tajemnica „Tamizy” – jak prof. Kieżun współpracował z bezpieką, w którym przedstawiono dokumenty świadczące o współpracy Witolda Kieżuna ze służbami specjalnymi PRL[18][19].

W 2009 rozpoczął prowadzenie zajęć z zakresu służb specjalnych PRL na podyplomowym Studium Socjologii Bezpieczeństwa Wewnętrznego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, zaś w 2013 został profesorem uczelnianym i nauczycielem akademickim historii w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu[1][20].

4 stycznia 2016 został powołany przez ministra obrony narodowej Antoniego Macierewicza na stanowisko Pełnomocnika Ministra Obrony Narodowej ds. Reformy Archiwów Wojskowych oraz na pełniącego obowiązki dyrektora Centralnego Archiwum Wojskowego[21][22]. 4 czerwca 2016 został dyrektorem Wojskowego Biura Historycznego im. Gen. K. Sosnkowskiego. W czerwcu tego samego roku został powołany przez Sejm RP w skład Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej[23].

Od stycznia 2013 do sierpnia 2020 publikował felietony i artykuły w tygodniku „Do Rzeczy”[24]. Od 7 lutego 2018 do lipca 2024 członek Rady przy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku[25][26][27]. Od 1 marca 2018 zatrudniony w Akademii Sztuki Wojennej, w której od 1 października 2022 pełni funkcję kierownika Katedry Służb Specjalnych[28]. 3 stycznia 2022 został doradcą prezesa IPN Karola Nawrockiego ds. naukowych, w związku z czym złożył rezygnację z członkostwa w Kolegium IPN[29]. W 2022 został pracownikiem Biura Archiwum i Zarządzania Informacją Ministerstwa Spraw Zagranicznych[30]. Wszedł w skład rady programowej Fundacji im. Janusza Kurtyki[31].

W sierpniu 2023 z rekomendacji posłów Prawa i Sprawiedliwości został powołany przez Sejm w skład Państwowej Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2007–2022[32]. We wrześniu tego samego roku został wybrany na przewodniczącego tej komisji[33]. 29 listopada 2023 Sejm odwołał go z tej funkcji[34]. W grudniu tego samego roku zakończył pełnienie funkcji dyrektora Wojskowego Biura Historycznego[35].

W latach 2018–2024 był członkiem rady Muzeum Wojska Polskiego. 22 lutego 2024 wraz z profesorem Wiesławem Wysockim zrezygnował z zasiadania w tej radzie. Decyzja ta była wyrazem sprzeciwu wobec powołania na stanowisko dyrektora tej instytucji generała Bogusława Packa[36][37][38].

W maju 2025 Wydział ds. Wojskowych Prokuratury Okręgowej w Warszawie postawił mu zarzuty w związku z pomocnictwem w ujawnieniu fragmentów Planu Użycia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, którego miał dopuścić się jako Dyrektor Wojskowego Biura Historycznego[39].

W maju 2025, prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie, wygrał proces o naruszenie dóbr osobistych, który wytoczył Lechowi Wałęsie w związku z rozpowszechnianiem przez niego oskarżeń, jakoby Sławomir Cenckiewicz miał dokonać fałszerstwa dokumentów dotyczących tajnego współpracownika SB o pseudonimie Bolek. Sąd nakazał Lechowi Wałęsie przeproszenie Sławomira Cenckiewicza oraz wpłatę 30 tys. zł na cel społeczny[40].

Remove ads

Kontrowersje

Podsumowanie
Perspektywa

Ustawa będąca podstawą działania komisji do spraw badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2007–2022, której Cenckiewicz przewodniczył, została uchwalona przez Sejm 14 kwietnia 2023. Ustawa ta, ze względu na możliwość zakazania przez komisję pełnienia funkcji publicznych, została nazwana przez część mediów i publicystów „lex anty-Tusk” lub „lex dopaść Tuska”, gdyż w ocenie tych środowisk jej rzeczywistym celem miałoby być wyeliminowanie z życia politycznego przewodniczącego Platformy Obywatelskiej i byłego premiera Donalda Tuska. Środowiska związane z rządem próbowały bronić ustawy, nazywając ją „lex anty-Putin”. Charakter ustawy został skrytykowany przez część środowisk prawniczych twierdzących, że jest on niezgodny z konstytucją[41].

Pojawiły się zarzuty medialne świadczące o tym, iż współtworząc cykl reportaży TVP Reset, mający przedstawiać politykę międzynarodową oraz relacje Polski z krajami NATO oraz Rosją, Cenckiewicz wykorzystał materiały MSZ, do którym miał dostęp jako pracownik Archiwum tej instytucji[42]. Sama produkcja spotkała się ze skrajnymi opiniami: słowami poparcia mediów prawicowych[43] ale też zdaniami, że przygotowana przez zależną od partii rządzącej Telewizję Polską, była sterowanym politycznie atakiem na poszczególnych polityków opozycji w Polsce w latach 2015–2023, takich jak Donald Tusk czy Radosław Sikorski[44].

W dniu sejmowego głosowania nad odwołaniem członków komisji lex anty-Tusk, gremium to wygłosiło rekomendację, iż m.in. Donald Tusk nie powinien, zdaniem komisji, pełnić funkcji publicznych odpowiadających za bezpieczeństwo państwa[45]. W odpowiedzi Tusk stwierdził, że nie jest zaskoczony stanowiskiem komisji, gdyż sprawa ta "cuchnie politycznie"[46].

Remove ads

Życie prywatne

Syn Ryszarda i Janiny z domu Kubiak[1]. Wnuk Mieczysława Cenckiewicza (przed II wojną światową działacza organizacji młodzieżowej KPP, po 1945 funkcjonariusza MBP i SB MSW[47][2]). Wychowywał się w dzielnicy Zaspa w Gdańsku[48]. Jest związany z duszpasterstwem Bractwa św. Piusa X[49].

Publikacje

  • (redakcja) Tadeusz Katelbach, Spowiedź pokolenia, przejrzał, poprawił i posłowiem opatrzył Sławomir Cenckiewicz, Gdańsk: Towarzystwo Przyjaciół Wilna i Grodna „Osobita” 2001.
  • Oczami bezpieki: szkice i materiały z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL, Kraków: Wydawnictwo Arcana, 2004, ISBN 83-89243-76-8, wyd. 5 – Łomianki: Wydawnictwo LTW 2012.
  • (redakcja) Polska emigracja polityczna: informator, wstęp Sławomir Cenckiewicz, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor” 2004.
  • Tadeusz Katelbach (1897–1977): biografia polityczna, Warszawa: Wydawnictwo LTW, 2005, ISBN 83-88736-59-0.
  • (wstęp) Tadeusz Katelbach, Rok złych wróżb (1943), wstęp Sławomir Cenckiewicz, red. Tomasz Boczyński, Dziekanów Leśny: Wydawnictwo LTW 2005, ISBN 83-88736-60-4.
  • (redakcja) Wacław Jędrzejewicz, Polonia amerykańska w polityce polskiej: historia Komitetu Narodowego Amerykanów Polskiego Pochodzenia, wstęp i oprac. Sławomir Cenckiewicz, Łomianki: Wydawnictwo LTW 2006.
  • Sławomir Cenckiewicz, Piotr Gontarczyk: SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii. Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej--Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2008. ISBN 978-83-60464-74-8. OCLC 244300822. (pol.).
  • Sprawa Lecha Wałęsy, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka 2008, ISBN 978-83-7506-242-7.
  • (redakcja) Operacja „Zorza II”: Służba Bezpieczeństwa i Komitet Wojewódzki PZPR wobec wizyty Jana Pawła II w Trójmieście (czerwiec 1987), red. Sławomir Cenckiewicz, Marzena Kruk, Warszawa – Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej 2008.
  • Śladami bezpieki i partii. Rozprawy – Źródła – Publicystyka, Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2009, ISBN 978-83-7565-060-0.
  • Gdański Grudzień '70, Gdańsk-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej 2009, ISBN 978-83-7629-054-6[50]
  • (wstęp) Kryptonim „Klan”: Służba Bezpieczeństwa wobec NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, t. 1: Wrzesień 1980 – wrzesień 1981, oprac. Marzena Kruk, Warszawa – Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej 2010.
  • Anna Solidarność. Życie i działalność Anny Walentynowicz na tle epoki (1929–2010), Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2010, ISBN 978-83-7506-507-7.
    • wydanie japońskie: Anna-no Pōrando „Rentai”. Uragiri-to shinjitsu (pis. oryg. アンナのポーランド「連帯」: 裏切りと真実), Tokio: Dōjidaisha, 2012, ISBN 978-4-88683-711-0[51]
    • wydanie czeskie: Anna Solidarita: život a dílo Anny Walentynowiczové na pozadí doby (1929–2010), z pol. orig. přel. David Zelinka, Praha: Volvox Globator: Ústav pro studium totalitních režimů 2016.
  • Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2011, ISBN 978-83-7506-875-7.
  • (wstęp) Krzysztof Wyszkowski, Głową w mur. Publicystyka polityczna, Łomianki: LTW 2012, ISBN 978-83-7565-242-0.
  • (posłowie) Paweł Wieczorkiewicz, Łańcuch historii: studia i publicystyka, Łomianki: LTW 2012, ISBN 978-83-7565-256-7.
  • Lech Kaczyński. Biografia polityczna 1949–2005, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-229-3 (pozostali autorzy: Anna Piekarska, Adam Chmielecki i Janusz Kowalski).
  • Wałęsa. Człowiek z teczki, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-356-6.
  • Atomowy szpieg. Ryszard Kukliński i wojna wywiadów, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014, ISBN 978-83-7785-477-8.
  • Stanisława Kuszelewska, Kobiety; Dziwy życia, oprac. Sławomir Cenckiewicz, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo 2014, ISBN 978-83-7785-508-9.
  • Konfidenci, Editions Spotkania, Warszawa 2015 (wspólnie z Witoldem Bagieńskim i Piotrem Woyciechowskim)[52], ISBN 978-83-7965-104-7.
  • Prezydent. Lech Kaczyński 2005–2010, Wydawnictwo Fronda, Warszawa 2016 (wspólnie z Adamem Chmieleckim), ISBN 978-83-8079-049-0.
  • Pułkownik Ignacy Matuszewski, Warszawa: IPN – Wojskowe Biuro Historyczne im. gen broni Kazimierza Sosnkowskiego 2017.
  • Anna Walentynowicz (1929–2010) (współautor: Adam Chmielecki), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej 2017, ISBN 978-83-8098-235-2.
  • Czerwona zaraza = Red plague (współautorzy: Adam Chmielecki, Krzysztof Jasiewicz, Maciej Rosalak, Jan Różdżyński, Piotr Semka, Piotr Włoczyk, Grzegorz Wołk, Piotr Zychowicz), Warszawa, Orle Pióro 2017 ISBN 978-83-938158-7-6.
  • Geneza Ludowego wojska Polskiego 1943–1945, Warszawa: Akademia Sztuki Wojennej 2017, ISBN 978-83-949074-0-2.
  • (wstęp) Tadeusz Katelbach, O zjednoczenie i legalizm: ostatni akt życia publicznego Kazimierza Sosnkowskiego, prolog S. Cenckiewicz, oprac. Jerzy Kirszak, Warszawa: LTW-WBH 2017, ISBN 978-83-7565-518-6.
  • (współautor: Dominik Smyrgała), Tomasz Piątek i jego kłamstwa, Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy 2017
    • wersja angielska Tomasz Piątek and his lies, Wojskowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2017
  • Ignacy Matuszewski, Pisma wybrane, t. 1: 1912–1942, wybór, wprowadzenie i opracowanie Sławomir Cenckiewicz, Warszawa: IPN, LTW, WBH 2019, ISBN 978-83-8098-671-8.
  • Ignacy Matuszewski, Pisma wybrane, t. 2: 1943–1946, Wybór i opracowanie Sławomir Cenckiewicz, Warszawa: IPN, LTW, WBH 2019, ISBN 978-83-8098-672-5.
  • Władysław Studnicki, Polska za linią Curzona, oprac. Sławomir Cenckiewicz, posłowie Piotr Zychowicz, Warszawa: Wydawnictwo Nowej Konfederacji 2021.
  • Gdański Grudzień 70. Rekonstrukcja – dokumentacja – walka z pamięcią, wyd. 2, Gdańsk -; Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej 2021.
  • Agentura. Wałęsa, Skubiszewski, Kieżun, Hermaszewski, Rotfeld i inni. Dziekanów Leśny, LTW, 2022, ISBN 978-83-7565-796-8.
  • Transformacja. Mazowiecki, Magdalenka, Czempiński, Petelicki, WSI, Komorowski, „Afera marszałkowska”, Tusk. Dziekanów Leśny, LTW, 2022, ISBN 978-83-7565-782-1.
  • Historia. „Dziadek z UB”, Ludowe Wojsko (nie)Polskie, Zychowszczyzna, Vaticanum II, Lefebvre, Bergoglio i inni. Dziekanów Leśny, LTW, 2023, ISBN 978-83-7565-823-1[53].
  • (Współautor: Michał Rachoń), Zgoda. Rząd i służby Tuska w objęciach Putina, Transatlantic Foundation, Warszawa 2024, ISBN 978-83-972668-0-3[54].
Remove ads

Filmografia

Odpowiadał za opracowanie historyczne przy produkcji filmu dokumentalnego pt. Konfrontacja (2005). Udzielał się jako konsultant przy audycjach telewizyjnych, m.in. cyklu Errata do biografii emitowanego w latach 2007–2010 w kanale TVP Historia[1]. Ponadto udzielał wypowiedzi w filmach dokumentalnych.

Remove ads

Odznaczenia, wyróżnienia, nagrody

Odznaczenia
Nagrody i wyróżnienia
  • 2005: Wyróżnienie w ramach Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza (za Oczami bezpieki...)[60].
  • 2005: Wyróżnienie w Konkursie Literackim im. Brutusa (za Oczami bezpieki...).
  • 2006: Nagroda im. Jerzego Łojka (za Tadeusz Katelbach...)[61][62].
  • 2006: Wyróżnienie „za wybitne osiągnięcia w badaniach nad Polonią w latach 2003–2006” przez Stowarzyszenie Naukowe „Polska w Świecie”
  • 2006: Nagroda Prezesa IPN przyznana przez dr hab. Janusza Kurtykę „wzorowe wykonywanie powierzonych obowiązków w zakresie pracy naukowej”[1].
  • 2009: „Człowiek Roku 2008”, tytuł przyznany przez tygodnik „Gazeta Polska” (za SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii, razem z nim wyróżnienie otrzymał współautor publikacji Piotr Gontarczyk)[63].
  • 2009: Wyróżnienie w ramach Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza (za Sprawa Lecha Wałęsy)[64].
  • 2010: Wyróżnienie przyznane przez Klub Jagielloński im. Św. Kazimierza dla historyków zajmujących się dziejami najnowszymi w ostatnim 20-leciu[65].
  • 2013: Nagroda im. Jacka Maziarskiego[66][67].
  • 2015: Nagroda Czarneckiego za rok 2015, przyznana przez patrona nagrody Ryszarda Czarneckiego[68].
  • 2017: Nagroda Grzegorza I Wielkiego za rok 2016, przyznana przez czasopismo „Niezależna Gazeta Polska – Nowe Państwo”[69][70]
  • 2023: Nagroda Klubów „Gazety Polskiej” za rok 2023 (wspólnie z M. Rachoniem, Za stworzenie serialu Reset)[71]
Konkursy
  • 2010: Nagroda w głosowaniu czytelników w 3. edycji konkursu „Książka Historyczna Roku” w ramach Nagrody im. Oskara Haleckiego w kategorii Najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku (za książkę Anna Solidarność...)[72].
  • 2012: Nagroda w głosowaniu czytelników w 5. edycji konkursu „Książka Historyczna Roku” w ramach Nagrody im. Oskara Haleckiego w kategorii Najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku (za Długie ramię Moskwy...)[73][74].
  • 2013: Nagroda w głosowaniu czytelników w 6. edycji konkursu „Książka Historyczna Roku” w ramach Nagrody im. Oskara Haleckiego w kategorii Najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku (za Lech Kaczyński...)[75].
Remove ads

Przypisy

Loading content...

Linki zewnętrzne

Loading content...
Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads