Raduń (rejon werenowski)

Raduń
	; Kościół katolicki
Herb	Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Rejon	werenowski
Sielsowiet	Raduń
Prawa miejskie	1679
Populacja (2018); • liczba ludności	; 2229
Nr kierunkowy	375 294
Kod pocztowy	231390
	Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Raduń
	Położenie na mapie Białorusi Raduń
	54°02′53″N 24°59′45″E
	Multimedia w Wikimedia Commons

Raduń (biał. Радунь, lit. Rodūnia^[2]) – osiedle typu miejskiego na Białorusi w obwodzie grodzieńskim w rejonie werenowskim, na historycznej Wileńszczyźnie, 30 km na północny zachód od Lidy i 82 km od Wilna; 2,2 tys. mieszkańców (2018).

Szybkie fakty Państwo, Obwód ...

Zamknij

Znajduje się w nim siedziba rzymskokatolickiej parafii Matki Bożej Różańcowej erygowanej w 1538 roku w dekanacie Raduń w diecezji grodzieńskiej. Działa tu także Oddział Związku Polaków na Białorusi. W 2000 r. w miejscowości erygowano parafię prawosławną pw. św. Eufrozyny Połockiej^[3]. Miastem partnerskim jest Świdnik.

Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w starostwie niegrodowym raduńskim w powiecie lidzkim województwa wileńskiego^[4]. Magdeburgię nadał król Jan III Sobieski w 1679 roku^[5].

W II RP w gminie Raduń w powiecie lidzkim, później siedziba władz rejonu raduńskiego, od 1962 w rejonie werenowskim.

Pierwsze wzmianki o Raduniu pochodzą z 1387 roku. W 1486 r. był notowany jako miasto. W XVI w. był ośrodkiem starostwa niegrodowego. Pierwszy kościół katolicki powstał tu najpewniej w ostatniej ćwierci XV w., najstarszy znany zapis na świątynię pochodzi z 1517 r. Kolejny, opatrzony dodatkowym funduszem, stanął w 1556 r. z inicjatywy królowej Bony. W ciągu wieków stało tu co najmniej pięć kościołów, wszystkich drewniane aż do 1929 r., gdy zaczęto wznosić istniejącą do dziś murowaną świątynię. W 1792 r. otrzymał własny herb. W granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów do rozbiorów, później w granicach Imperium Rosyjskiego w guberni wileńskiej.

W latach 1921–1939 w II Rzeczypospolitej, w powiecie lidzkim. Za II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Raduń. Przed drugą wojną światową liczba raduńskich parafian wynosiła ponad 8 tysięcy. W okresie do II wojny światowej miejscowość zamieszkana w dużej części przez Żydów, znana z jesziwy. Miejscowość we wrześniu 1939 roku zajęta przez ZSRR. Pod okupacją sowiecką 2 listopada 1939 roku wcielona do Białoruskiej SRR. W okresie 1941–1944 pod okupacją niemiecką, następnie ponownie zajęta przez wojska sowieckie.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w październiku 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1700 osób. 8 czerwca 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali (około 300 uciekło)^[6].

Utworzona w 1944 roku sowiecka administracja cywilna w większości składała się z byłych sowieckich partyzantów pochodzących ze wschodniej Białorusi lub z głębi ZSRR. Miejscowa ludność tylko w niewielkim stopniu otrzymała możliwość współudziału w realnym zarządzaniu miejscowością. W ówczesnych władzach rejonu raduńskiego 98 osób (prawie wszystkie) było wcześniej sowieckimi partyzantami^[7]. Podobnie było w innych instytucjach – ze 122 komsomolców rejonu jedynie 16 było osobami miejscowymi (Polakami). Rejonowy oddział milicji w Raduniu złożony był z 30 osób, wyłącznie byłych członków sowieckiej partyzantki^[8]. W jednym z raportów dla władz opisano ich następująco:

Znajdując się w oddziale partyzanckim wyróżniali się słabą dyscypliną i kiepskim zachowaniem. Obecnie prowadzą bezprawną politykę wobec miejscowej ludności, wymuszając wódkę, miód, słoninę. W przypadku odmowy przeprowadzają rewizje w domach^[9].

Od 1991 r. miejscowość wchodzi w skład niepodległej Białorusi.

Tuż przed rozpoczęciem wojny niemiecko sowieckiej w czerwcu 1941 roku, ludność rejonu raduńskiego wynosiła 31 300 osób, zaś w lipcu 1944 roku, po ponownym zajęciu przez Sowietów – 29 469. Według raportu sowieckiego sekretarza Leskina, rejon zamieszkiwali w przeważającej masie Polacy, było trochę Białorusinów i Litwinów^[8].

kościół Matki Boskiej Różańcowej z lat 1929–1933, dwuwieżowa bazylika z cegły i kamienia w stylu „swojskim” –modernistycznym, z (elementami historyzmu). Świątynię zbudowano według projektu architekta Jana Borowskiego, a pracami budowniczymi kierował mistrz Antoni Bepka. W kościele znajduje się pięć ołtarzy w stylu barokowym, z XVIII w., które zostały przeniesione ze starego kościoła. W ołtarzach umieszczono barokowe obrazy pochodzące z kościoła karmelitów trzewiczkowych w Koleśnikach (ob. Litwa): w ołtarzu głównym Wizja św. Szymona Stocka, Św. Magdalena de Pazzi i Św. Maria Magdalena oraz w bocznych: SS. Jerzy, Józef, Tomasz i Maciej, Zdjęcie z Krzyża oraz Matka Boska z Dzieciątkiem^[10]^[11].
plebania (następnie szpital)
jesziwa, 1882
cmentarz żydowski założony w XVI w.
Zamczysko "królowej Bony" na planie czworokąta, położone na południowy wschód od miasta w pobliżu wsi Horodyszcze.

Stare domy
Znak wjazdu do Radunia na trasie z Grodna
Pomnik sowieckiego żołnierza w parku
Remiza straży pożarnej
Przystanek autobusowy
Bank
Mogiła zbiorowa na cmentarzu żydowskim

[1]
Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т... [online], www.belstat.gov.by [dostęp 2019-03-11].
[2]
Rodūnia. Visuotinė lietuvių enciklopedija. [dostęp 2021-10-14]. (lit.).
[3]
Храм святой преподобной Евфросинии Полоцкой г.п.Радунь. orthos.org. [dostęp 2020-12-09]. (ros.).
[4]
Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 88.
[5]
Wanda Rewieńska, Miasta i miasteczka magdeburskie w woj. wileńskim i nowogródzkim, Lida 1938, s. 14.
[6]
Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1268.
[7]
GAOOGO, f. 11, op. 1, d. 16, k. 64
[8]
Jan Szumski: I.II. Sytuacja społeczno-polityczna w drugim półroczu 1944–1945. Inny obraz sowieckiego wyzwolenia. W: Jan Szumski: Sowietyzacja Zachodniej Białorusi 1944–1953. Propaganda i edukacja w służbie ideologii. Wyd. 1. Kraków: ARCANA sp. z o.o., 2010, s. 29–55. ISBN 978-83-60940-21-1. (pol.).
[9]
GAOOGO, f. 11, op. 1, d. 3 k. 22. Protokół nr 8 raduńskiego RK KP(b)B, 8.XII.1944 r.
[10]
Рэдакцыя, Raduń. Kościół Matki Bożej Różańcowej [online], slowo.grodnensis.by [dostęp 2018-01-30] (pol.).
[11]
Anna Oleńska, Kościół parafialny p.w. Matki Boskiej Różańcowej w Raduniu, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. III, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa wileńskiego, t. 1, red. M. Kałamajska-Saeed, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2005, s. 183-210, il. 494-565 [ISBN 83-89273-18-1 – całość] – tak wcześniejsza bibliografia i wykaz źródeł

Raduń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 450.
Raduń w globus.tut.by (biał.)
herb miejscowości
Raduń w radzima.org

[1] [1]
Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т... [online], www.belstat.gov.by [dostęp 2019-03-11].

[vle-2] [2]
Rodūnia. Visuotinė lietuvių enciklopedija. [dostęp 2021-10-14]. (lit.).

[3] [3]
Храм святой преподобной Евфросинии Полоцкой г.п.Радунь. orthos.org. [dostęp 2020-12-09]. (ros.).

[4] [4]
Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 88.

[5] [5]
Wanda Rewieńska, Miasta i miasteczka magdeburskie w woj. wileńskim i nowogródzkim, Lida 1938, s. 14.

[6] [6]
Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1268.

[7] [7]
GAOOGO, f. 11, op. 1, d. 16, k. 64

[szumski2-8] [8]
Jan Szumski: I.II. Sytuacja społeczno-polityczna w drugim półroczu 1944–1945. Inny obraz sowieckiego wyzwolenia. W: Jan Szumski: Sowietyzacja Zachodniej Białorusi 1944–1953. Propaganda i edukacja w służbie ideologii. Wyd. 1. Kraków: ARCANA sp. z o.o., 2010, s. 29–55. ISBN 978-83-60940-21-1. (pol.).

[9] [9]
GAOOGO, f. 11, op. 1, d. 3 k. 22. Protokół nr 8 raduńskiego RK KP(b)B, 8.XII.1944 r.

[10] [10]
Рэдакцыя, Raduń. Kościół Matki Bożej Różańcowej [online], slowo.grodnensis.by [dostęp 2018-01-30] (pol.).

[11] [11]
Anna Oleńska, Kościół parafialny p.w. Matki Boskiej Różańcowej w Raduniu, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. III, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa wileńskiego, t. 1, red. M. Kałamajska-Saeed, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2005, s. 183-210, il. 494-565 [ISBN 83-89273-18-1 – całość] – tak wcześniejsza bibliografia i wykaz źródeł

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Raduń (rejon werenowski)

Wikiwand in your browser!

Wikiwand in your browser!

Historia

Demografia

Zabytki

Galeria zdjęć

Przypisy

Linki zewnętrzne