Puchar Narodów Afryki

Puchar Narodów Afryki (fr. Coupe d'Afrique des Nations, CAN) – turniej piłkarski dla reprezentacji narodowych rozgrywany o mistrzostwo Afryki.

Mistrzostwa Afryki w piłce nożnej

Organizator rozgrywek	CAF
Data założenia	1957
Rozgrywki
Liczba drużyn	24
Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca	Egipt (1957)
Obecny zwycięzca	Wybrzeże Kości Słoniowej (2024)
Najwięcej zwycięstw	Egipt (7 zwycięstw)
Strona internetowa

Historia

Organizowany przez Federację Piłkarską Afryki odbywa się od 1957, przy czym rozgrywki mają charakter regularny od 1968, odkąd turnieje finałowe mają miejsce co 2 lata.

W pierwszym Pucharze Narodów Afryki w 1957 startowały tylko trzy reprezentacje: Egipt, Sudan i Etiopia. Od tego czasu rozgrywki znacznie się rozrosły i obecnie biorą w nich udział niemalże wszystkie afrykańskie państwa. Konieczne stało się rozgrywanie eliminacji do turnieju finałowego, w którym od 1998 uczestniczy 16 zespołów.

W maju 2010 roku zmieniono lata rozgrywania Pucharu Narodów Afryki. Od 2013 roku turniej rozgrywany jest w latach nieparzystych^[1].

Wyniki

Rok	Gospodarz		Finał				Mecz o 3 miejsce
			Mistrz	Wynik	Wicemistrz		Trzecie miejsce	Wynik	Czwarte miejsce
1957 Więcej	Sudan		Egipt	4 – 0	Etiopia		Sudan	(startowały tylko trzy drużyny)
1959 Więcej	Egipt		Egipt	2 – 1(1)	Sudan		Etiopia	(startowały tylko trzy drużyny)
1962 Więcej	Etiopia		Etiopia	4 – 2 po dogr.	Egipt		Tunezja	3 – 0	Uganda
1963 Więcej	Ghana		Ghana	3 – 0	Sudan		Egipt	3 – 0	Etiopia
1965 Więcej	Tunezja		Ghana	3 – 2 po dogr.	Tunezja		Wybrzeże Kości Słoniowej	1 – 0	Senegal
1968 Więcej	Etiopia		Demokratyczna Republika Konga	1 – 0	Ghana		Wybrzeże Kości Słoniowej	1 – 0	Etiopia
1970 Więcej	Sudan		Sudan	1 – 0	Ghana		Egipt	3 – 1	Wybrzeże Kości Słoniowej
1972 Więcej	Kamerun		Kongo	3 – 2	Mali		Kamerun	5 – 2	Zair
1974 Więcej	Egipt		Zair	2 – 2 po dogr.	Zambia		Egipt	4 – 0	Kongo
			Powtórzony finał: 2 – 0
1976 Więcej	Etiopia		Maroko	n/a(2)	Gwinea		Nigeria	n/a(2)	Egipt
1978 Więcej	Ghana		Ghana	2 – 0	Uganda		Nigeria	2 – 0(3)	Tunezja
1980 Więcej	Nigeria		Nigeria	3 – 0	Algieria		Maroko	2 – 0	Egipt
1982 Więcej	Libia		Ghana	1 – 1 po dogr.	Libia		Zambia	2 – 0	Algieria
			7 – 6 w rzutach karnych
1984 Więcej	Wybrzeże Kości Słoniowej		Kamerun	3 – 1	Nigeria		Algieria	3 – 1	Egipt
1986 Więcej	Egipt		Egipt	0 – 0 po dogr.	Kamerun		Wybrzeże Kości Słoniowej	3 – 2	Maroko
			5 – 4 w rzutach karnych
1988 Więcej	Maroko		Kamerun	1 – 0	Nigeria		Algieria	1 – 1 po dogr.	Maroko
							4 – 3 w rzutach karnych
1990 Więcej	Algieria		Algieria	1 – 0	Nigeria		Zambia	1 – 0	Senegal
1992 Więcej	Senegal		Wybrzeże Kości Słoniowej	0 – 0 po dogr.	Ghana		Nigeria	2 – 1	Kamerun
			11 – 10 w rzutach karnych
1994 Więcej	Tunezja		Nigeria	2 – 1	Zambia		Wybrzeże Kości Słoniowej	3 – 1	Mali
1996 Więcej	Południowa Afryka		Południowa Afryka	2 – 0	Tunezja		Zambia	1 – 0	Ghana
1998 Więcej	Burkina Faso		Egipt	2 – 0	Południowa Afryka		Demokratyczna Republika Konga	4 – 4(4)	Burkina Faso
							4 – 1 w rzutach karnych
2000 Więcej	Ghana Nigeria		Kamerun	2 – 2 po dogr.	Nigeria		Południowa Afryka	2 – 2 po dogr.	Tunezja
			4 – 3 w rzutach karnych				4 – 3 w rzutach karnych
2002 Więcej	Mali		Kamerun	0 – 0 po dogr.	Senegal		Nigeria	1 – 0	Mali
			3 – 2 w rzutach karnych
2004 Więcej	Tunezja		Tunezja	2 – 1	Maroko		Nigeria	2 – 1	Mali
2006 Więcej	Egipt		Egipt	0 – 0 po dogr.	Wybrzeże Kości Słoniowej		Nigeria	1 – 0	Senegal
			4 – 2 w rzutach karnych
2008 Więcej	Ghana		Egipt	1 – 0	Kamerun		Ghana	4 – 2	Wybrzeże Kości Słoniowej
2010 Więcej	Angola		Egipt	1 – 0	Ghana		Nigeria	1 – 0	Algieria
2012 Więcej	Gabon Gwinea Równikowa		Zambia	0 – 0 po dogr.	Wybrzeże Kości Słoniowej		Mali	2 – 0	Ghana
			8 – 7 w rzutach karnych
2013 Więcej	Południowa Afryka		Nigeria	1 – 0	Burkina Faso		Mali	3 – 1	Ghana
2015 Więcej	Gwinea Równikowa		Wybrzeże Kości Słoniowej	0 – 0 po dogr.	Ghana		Demokratyczna Republika Konga	0 – 0(4)	Gwinea Równikowa
			9 – 8 w rzutach karnych				4 – 2 w rzutach karnych
2017 Więcej	Gabon		Kamerun	2 – 1	Egipt		Burkina Faso	1 – 0	Ghana
2019 Więcej	Egipt		Algieria	1 – 0	Senegal		Nigeria	1 – 0	Tunezja
2021 Więcej	Kamerun		Senegal	0 – 0 po dogr.	Egipt		Kamerun	3 – 3(4)	Burkina Faso
			4 – 2 w rzutach karnych				5 – 3 w rzutach karnych
2023 Więcej	Wybrzeże Kości Słoniowej		Wybrzeże Kości Słoniowej	2 – 1	Nigeria		Południowa Afryka	0 – 0(4)	Demokratyczna Republika Konga
							6 – 5 w rzutach karnych
2025 Więcej	Maroko
2027 Więcej	Kenia  Tanzania  Uganda

¹ W 1959 trzy drużyny grały systemem każdy z każdym. Wygrany 2:1 mecz Egiptu z Sudanem, który zadecydował o mistrzostwie, był także ostatnim spotkaniem turnieju.

² Miejsca ustalone w rozgrywkach grupowych.

³ W 1978 trzecie miejsce (wraz z walkowerem 2:0) zostało przyznane Nigerii po tym, jak Tunezja wycofała się przy stanie wyniku 1:1 w 42. minucie meczu o 3. miejsce.

⁴ Nie było dogrywki, tylko od razu po upływie regulaminowego czasu gry odbyła się seria rzutów karnych.

Klasyfikacja medalowa

Drużyna	1 miejsce	2 miejsce	3 miejsce	4 miejsce
Egipt	7 (1957, 1959, 1986, 1998, 2006, 2008, 2010)	3 (1962, 2017, 2021)	3 (1963, 1970, 1974)	3 (1976, 1980, 1984)
Kamerun	5 (1984, 1988, 2000, 2002, 2017)	2 (1986, 2008)	2 (1972, 2021)	1 (1992)
Ghana	4 (1963, 1965, 1978, 1982)	5 (1968, 1970, 1992, 2010, 2015)	1 (2008)	4 (1996, 2012, 2013, 2017)
Nigeria	3 (1980, 1994, 2013)	5 (1984, 1988, 1990, 2000, 2023)	8 (1976, 1978, 1992, 2002, 2004, 2006, 2010, 2019)	–
Wybrzeże Kości Słoniowej	3 (1992, 2015, 2023)	2 (2006, 2012)	4 (1965, 1968, 1986, 1994)	2 (1970, 2008)
Algieria	2 (1990, 2019)	1 (1980)	2 (1984, 1988)	2 (1982, 2010)
Demokratyczna Republika Konga	2 (1968, 1974)	–	2 (1998, 2015)	2 (1972, 2023)
Zambia	1 (2012)	2 (1974, 1994)	3 (1982, 1990, 1996)	–
Tunezja	1 (2004)	2 (1965, 1996)	1 (1962)	3 (1978, 2000, 2019)
Sudan	1 (1970)	2 (1959, 1963)	1 (1957)	–
Senegal	1 (2021)	2 (2002, 2019)	–	3 (1965, 1990, 2006)
Maroko	1 (1976)	1 (2004)	1 (1980)	2 (1986, 1988)
Etiopia	1 (1962)	1 (1957)	1 (1959)	2 (1963, 1968)
Południowa Afryka	1 (1996)	1 (1998)	1 (2000, 2023)	–
Kongo	1 (1972)	–	–	1 (1974)
Mali	–	1 (1972)	2 (2012, 2013)	3 (1994, 2002, 2004)
Burkina Faso	–	1 (2013)	1 (2017)	2 (1998, 2021)
Uganda	–	1 (1978)	–	1 (1962)
Gwinea	–	1 (1976)	–	–
Libia	–	1 (1982)	–	–
Gwinea Równikowa	–	-	–	1 (2015)

Klasyfikacja startów (1957-2023)

26 występów  Egipt 25 występy  Wybrzeże Kości Słoniowej 24 występy  Ghana 21 występów  Kamerun  Tunezja 20 występów  Algieria  Demokratyczna Republika Konga  Nigeria 19 występów  Maroko 18 występów  Zambia 17 występów  Senegal

14 występów  Gwinea 13 występów  Burkina Faso  Mali 11 występów  Etiopia  Południowa Afryka 9 występów  Angola  Sudan 8 występów  Gabon  Togo 7 występów  Kongo  Uganda 6 występów  Kenia 5 wystpęów  Mozambik  Zimbabwe

4 występy  Benin  Gwinea Bissau  Gwinea Równikowa  Namibia  Republika Zielonego Przylądka 3 występy  Libia  Malawi  Mauretania  Sierra Leone  Tanzania 2 występy  Gambia  Liberia  Niger 1 występ  Botswana  Burundi  Komory  Madagaskar  Mauritius  Rwanda

• Egipt wystąpił raz jako Zjednoczona Republika Arabska reprezentujący unię polityczną między Egiptem a Syrią oraz trzy kolejne występy reprezentujące tylko Egipt, ale wciąż pod nazwą „Zjednoczona Republika Arabska”.

Tabela wszech czasów

W trzydziestu dwóch finałach piłkarskich mistrzostw Afryki lat 1957–2017 wystąpiło 39 reprezentacji narodowych. Rozegrały 1342 meczów (374 zakończyło się remisem), strzelając 1649 bramek (średnio 1,22 na spotkanie).

Lp.	Reprezentacja	Starty	Mecze	Zwycięstwa	Remisy	Porażki	Stosunek bramek	Punkty
1	Egipt	25	100	57	17	26	165:88	188
2	Ghana	22	99	54	20	25	130:82	182
3	Nigeria	18	93	51	21	21	132:89	174
4	Wybrzeże Kości Słoniowej	23	95	42	25	28	138:100	151
5	Kamerun	19	84	41	27	16	123:76	150
6	Algieria	18	74	28	21	25	93:85	105
7	Zambia	17	67	26	20	21	81:69	98
8	Tunezja	19	75	23	29	23	94:91	98
9	Maroko	17	65	24	23	18	74:58	95
10	Demokratyczna Republika Konga	19	73	20	24	29	88:102	84
11	Senegal	15	60	23	14	23	69:54	83
12	Mali	11	50	17	17	16	61:64	68
13	Południowa Afryka	10	43	16	13	14	48:45	61
14	Gwinea	12	43	12	16	15	59:63	52
15	Burkina Faso	11	41	7	13	21	38:62	34
16	Kongo	7	26	7	7	12	27:40	28
17	Sudan	8	24	7	6	11	28:38	27
18	Gabon	7	21	6	7	8	19:26	25
19	Etiopia	10	27	7	3	17	29:61	24
20	Angola	7	23	4	10	9	29:37	22
21	Togo	8	25	3	8	14	19:42	17
22	Gwinea Równikowa	2	10	4	3	3	8:10	15
23	Libia	3	11	3	5	3	12:13	14
24	Uganda	6	19	3	2	14	18:34	11
25	Republika Zielonego Przylądka	2	7	1	5	1	4:5	8
26	Zimbabwe	3	9	2	1	6	12:21	7
27	Kenia	5	14	1	4	9	8:24	7
28	Liberia	2	5	1	2	2	5:7	5
29	Rwanda	1	3	1	1	1	3:3	4
30	Malawi	2	6	1	1	4	6:11	4
31	Sierra Leone	2	5	1	1	3	2:11	4
32	Namibia	2	6	0	2	4	9:18	2
33	Mozambik	4	12	0	2	10	4:26	2
34	Tanzania	1	3	0	1	2	3:6	1
35	Gwinea Bissau	1	3	0	1	2	2:5	1
36	Niger	2	6	0	1	5	1:9	1
37	Benin	3	9	0	1	8	4:20	1
38	Mauritius	1	3	0	0	3	2:8	0
39	Botswana	1	3	0	0	3	2:9	0

Uwagi:

• Aktualizacja na 20 lipca 2019
• W latach 1957–1994 za zwycięstwo przyznawano 2 pkt., od 1996 – 3.

Transmisje w Polsce

W latach 2000–2015 turniej był w Polsce nadawany na antenach Eurosportu. Później do 2022 rozgrywki nie były transmitowane na rynku polskim, kiedy to prawa do Pucharu Narodów Afryki w Kamerunie nabyła platforma stramingowa Viaplay^[2][3][4][5]. W 2024 prawa do pokazywania turnieju na rynku polskim posiada serwis streamingowy Megogo^[6].

Przypisy

1. Africa Cup of Nations Cup to move to odd-numbered years. BBC Sport, 2010-05-16. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
2. Eurosport przeprowadzi transmisję piłkarskiego Pucharu Narodów Afryki [online], Media Marketing Polska Magazyn Online, 14 stycznia 2004 [dostęp 2022-01-27] (pol.).
3. 21.01-12.02 Puchar Narodów Afryki w Eurosporcie [online], SATKurier.pl [dostęp 2022-01-27].
4. Eurosport - Puchar Narodów Afryki - zwiastun HD. [dostęp 2022-01-27].
5. Viaplay pokaże wszystkie 52 mecze Pucharu Narodów Afryki i rozgrywki Ligi Mistrzów [online], www.telepolis.pl [dostęp 2022-01-27] (pol.).
6. Puchar Narodów Afryki (CAF) - gdzie obejrzeć? [online], SATKurier.pl [dostęp 2024-01-12].

Linki zewnętrzne

Zobacz multimedia związane z tematem: Puchar Narodów Afryki

• Confédération Africaine de Football
• Archiwum RSSSF

Encyklopedie internetowe (wydarzenie cykliczne):

• Britannica: sports/African-Cup-of-Nations, topic/African-Unity-Cup
• NE.se: african-cup-of-nations
• SNL: Afrikamesterskapet_i_fotball
• DSDE: Africa_Cup_of_Nations