Kudłatka olbrzymia

Kudłatka olbrzymia^[2], kudłatka parahybańska^[2], ptasznik olbrzymi^[3] (Lasiodora parahybana) – gatunek pająka z rodziny ptasznikowatych. Endemiczny dla wschodniej Brazylii. Zasiedla Mata Atlântica oraz obszary lesiste w obrębie caatingi. Osiągając do 10 cm długości ciała i do 30 cm rozpiętości odnóży należy do największych pająków.

Kudłatka olbrzymia

Lasiodora parahybana[1]
Mello-Leitão, 1917
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkopodobne
Nadgromada	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
Podrząd	Opisthothelae
Infrarząd	ptaszniki
Rodzina	ptasznikowate
Podrodzina	Theraphosinae
Rodzaj	kudłatka
Gatunek	kudłatka olbrzymia
Synonimy
Lasiodora acanthognatha Mello-Leitão, 1921

Taksonomia

Kladogram rodzaju wg Bertaniego (2023)[4] L. klugi L. benedeni L. parahybana L. franciscana L. sertaneja L. subcanens L. camurujipe

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1917 roku przez Cândido Firmino de Mello-Leitão^[5][6] na łamach zoologicznej serii czasopisma „Brotéria”^[5]. Holotypowa samica pochodziła z Campina Grande w stanie Paraíba. W 2023 roku Rogério Bertani dokonał redeskrypcji L. parahybana i zsynonimizował z nią L. acanthognatha^[4].

Wyniki przeprowadzonej przez Bertaniego w 2023 roku analizy kladystycznej wskazują na zajmowanie przez omawiany gatunek pozycji siostrzanej dla L. benedeni^[4].

Morfologia

Dorosły samiec

Widok od spodu

Osobnik młodociany, po szóstej wylince

Należy do największych pająków^[7]; samice osiągają do 10 cm długości ciała^[7][8], a samce do 30 cm rozpiętości odnóży^[9].

Karapaks jest czarny lub ciemnoszary, z wierzchu, zwłaszcza na krawędziach porośnięty krótkimi, beżowymi, różowobeżowymi lub szarawymi szczecinkami^[10][4]. Oczy pary przednio-środkowej są okrągłe, równe rozmiarami oczom pary przednio-bocznej i położone bardziej z tyłu niż one. Oczy par bocznych mają jednakowe rozmiary i owalny kształt. Małe, owalne oczy pary tylno-środkowej leżą bardziej z przodu niż pary tylno-bocznej. Szczękoczułki są czarne z jasnobrązowymi szczecinkami, u samca zaopatrzone w 11, a u samicy w 12 zębów na przedniej krawędzi bruzdy, u obu płci ponadto z drobnymi ząbkami u jej nasady. Szczęki i warga dolna mają rudobrązowe ubarwienie. Rudobrązowe sternum i spody bioder porastają krótkie, jedwabiste, czarniawe szczecinki^[4].

Odnóża są czarne z rzadkimi szczecinkami barwy takiej jak na karapaksie, z jaśniejszymi paskami na udach, rzepkach, goleniach i nadstopiach, a u części populacji także z białawymi obrączkami na szczytach członów. Pierwsza i czwarta para odnóży są najdłuższe, a trzecia najkrótsza. Kolcopodobne szczecinki aparatu strydulacyjnego na tylno-bocznych powierzchniach szczęk ograniczone są do ich rejonów górnych, gdzie przemieszane są z pierzastymi. Biodra pierwszej i drugiej pary mają szpatułkowate szczecinki strydulacyjne na powierzchniach przednio-bocznych, biodra pierwszej i trzeciej pary szczecinki pierzaste i drobne kolcowate na powierzchniach tylno-bocznych, a szczecinki strydulacyjne biodra trzeciej i czwartej pary są bardzo cienkie. Stopy wszystkich par oraz nadstopia pary pierwszej i drugiej mają skopule na całej długości, natomiast nadstopia pary trzeciej mają je na połowie długości, a pary czwartej w odsiebnej ćwiartce u samicy i odsiebnej 1/5 u samca^[4].

Opistosoma (odwłok) jest czarna, obficie porośnięta długimi szczecinkami barwy żółtawej, beżowej, różowobeżowej, rudej lub jaskrawoczerwonej. U obu płci obecne są włoski drażniące typu I i III^[4].

Nogogłaszczki samca mają gruszkowaty bulbus z nieco krótszym od tegulum, w części odsiebnej lekko spłaszczonym bocznie, na krótkim szczycie zgrubiałym embolusem o ząbkowanym i z tyłu podzielonym kilu retrolateralnym. Genitalia samicy zawierają dwie bardzo krótkie, oddzielone silnie zesklerotyzowanym rejonem spermateki o szypułkach węższych niż części nabrzmiałe^[4].

Występowanie i zachowanie

Gatunek neotropikalny, endemiczny dla wschodniej Brazylii, znany ze stanów Piauí, Ceará, Rio Grande do Norte, Paraíba, Pernambuco i Alagoas. Istnieje także wątpliwe doniesienie z Mato Grosso. Pająk ten zasiedla formację Mata Atlântica oraz niewielkie obszary lesiste w obrębie ekoregionu caatingi^[4].

Ptasznik naziemny^[9], sam wykopujący nory lub wykorzystujący gotowe kryjówki – osobniki młodociane kryjówek szukają pod kamieniami, kawałkami kory i butwiejącymi kłodami, dorosłe zaś w norach ssaków i wśród korzeni drzew, chętnie figowców^[4][8][9]. Schronienie wyściełane jest przędzą^[9]. Aktywny jest zarówno nocą, jak i za dnia^[4]. Od zajętych kryjówek oddala się nawet na kilkadziesiąt metrów w poszukiwaniu pokarmu^[8].

Zaniepokojony pająk wyczesuje włoski z opistosomy^[10][7] lub przybiera postawę obronną z uniesioną prosomą i przednimi odnóżami oraz rozchylonymi szczękoczułkami. Gdy postawa nie wystarcza przystępuje on do uderzania napastnika przednimi odnóżami, a w ostateczności do kąsania^[9].

Hodowla

Nimfa II stadium

Pająk na dłoni

Ptasznik naziemny, wymagający poziomego terrarium o minimalnych wymiarach 40×30×30 cm zaopatrzonego w co najmniej 6–8 cm warstwę podłoża, miskę z wodą i obszerną kryjówkę^[7]. Zaleca się utrzymywanie temperatury między 22 a 28 °C oraz wilgotności w okolicach 70–75%^[7][8]. Temperament jest różny u poszczególnych osobników, dominują jednak takie o agresywnym usposobieniu^[7].

Zwykle samce osiągają dojrzałość płciową po około dwóch, a samice po około trzech latach^[7]. Samice zdolne są do rozrodu przy około 75 mm długości ciała. Dopuszczanie jest stosunkowo łatwe^[8]. Kokon wytwarzany jest zwykle po 40–50 dniach od kopulacji i zawierać może do 2000 jaj, choć zazwyczaj zawiera ich między 500 a 700. Nimfy wylęgają się po około 12 tygodniach^[7].