Prozauropody

Prozauropody (Prosauropoda) – grupa wczesnych roślinożernych dinozaurów żyjących podczas triasu i na początku jury.

Prozauropody

Prosauropoda
von Huene, 1920
Masospondyl
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
(bez rangi)	archozaury
(bez rangi)	Ornithodira
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	zauropodomorfy
Infrarząd	prozauropody

Pozostaje przedmiotem sporów, czy należy uznać prozauropody wyłącznie za parafiletyczną grupę bazalnych zauropodomorfów, wyróżnianą jedynie nieformalnie, czy też można wyróżnić monofiletyczne prozauropody; w tym drugim wypadku nie jest zaś pewne, jakie dokładnie dinozaury można do tej grupy zaliczyć. Galton i Upchurch (2004) zdefiniowali prozauropody jako klad obejmujący plateozaura i wszystkie taksony bliżej spokrewnione z nim niż z zauropodami; zaliczyli do nich wszystkie rodzaje bazalnych zauropodomorfów nie należące do zauropodów. Inni naukowcy (m.in. Sereno, 2005^[1]) uważają jednak, że prozauropody obejmujące wszystkie te rodzaje z pewnością byłyby grupą parafiletyczną, gdyż należeliby do nich przodkowie zauropodów, lecz nie same zauropody. Stąd w ostatnich latach niektórzy naukowcy podjęli próby przedefiniowania prozauropodów, tak by wykluczyć z nich zarówno przodków zauropodów, jak i najbardziej prymitywne zauropodomorfy. Np. Yates i Kitching (2003) wykluczyli z prozauropodów bazalne rodzaje Thecodontosaurus i Saturnalia, a także - uznane przez nich za bazalne zauropody - anchizaura i melanorozaura^[2]. Yates (2007) poszedł jeszcze dalej, stwierdzając, że prozauropody takie jak riochazaur czy masospondyl są w rzeczywistości bliżej spokrewnione z zauropodami niż z plateozaurem^[3].

Pierwsze prozauropody (tu nazwa ta jest użyta jako nieformalny termin określający wszystkie prymitywne zauropodomorfy nie należące do zauropodów) pojawiły się na superkontynencie Gondwana jako małe (1,5 do 3 metrów długości) pierwotne formy na początku górnego triasu; znane są z Brazylii (Saturnalia) i Argentyny (Panphagia). W 1999 r. opisano odkryte na Madagaskarze fragmentaryczne skamieniałości dwóch gatunków archozauromorfów pierwotnie zidentyfikowanych jako przedstawiciele prozauropodów, nieco starszych od eoraptora, co czyniłoby je najstarszymi znanymi dinozaurami^[4]; jednak nowsze badania sugerują, że co najmniej jeden z nich może w ogóle nie być dinozaurem, lecz bardziej prymitywnym przedstawicielem archozaurów^[5], czy szerzej archozauromorfów^[6] (skamieniałości te mogą reprezentować nowy gatunek z rodzaju Azendohsaurus^[6], dawniej też uważanego za prozauropoda lub za dinozaura ptasiomiednicznego, lecz obecnie nie uważanego za dinozaura^[7]). Prozauropody szybko osiągnęły duże rozmiary (6 do 12 metrów długości) i pod koniec okresu triasowego były największymi roślinożercami w swoim środowisku naturalnym. Miały długą szyję i małą głowę, kończyny przednie krótsze od tylnych i wielki pazur na kciuku dla obrony. Najstarsze zauropodomorfy (Saturnalia, Thecodontosaurus) mogły być dwunożne, a wiele prozauropodów było prawdopodobnie zdolnych do poruszania się zarówno na dwóch, jak i na czterech nogach; dopiero wielkie formy, takie jak Riojasaurus, stały się w pełni czworonożne (Galton i Upchurch, 2004).

Filogeneza

Dokładna pozycja systematyczna różnych rodzajów bazalnych zauropodomorfów, ich wzajemne relacje i stopień pokrewieństwa z zauropodami pozostaje przedmiotem sporów, a różne analizy kladystyczne dają tu różne rezultaty.

Galton i Upchurch, 2004

Kladogram bazalnych zauropodomorfów - jedno z dwóch najbardziej oszczędnych drzew (most parsimonious trees) według Galtona i Upchurcha (2004)^[8]:

Sauropodomorpha

Sauropoda Blikanasaurus Kotasaurus Vulcanodon Barapasaurus Shunosaurus Prosauropoda Thecodontosaurus unnamed Saturnalia unnamed Anchisauria Anchisauridae Anchisaurus Ammosaurus Melanorosauridae Riojasaurus unnamed Melanorosaurus unnamed Camelotia Lessemsaurus Plateosauria Jingshanosaurus unnamed Yunnanosaurus unnamed Massospondylus Plateosauridae Mussaurus unnamed Coloradisaurus unnamed unnamed Lufengosaurus "Gyposaurus" sinensis unnamed Euskelosaurus unnamed Plateosaurus Sellosaurus

Drugie z najbardziej oszczędnych drzew jest identyczne z powyższym, z tą tylko różnicą, że rodzaje Yunnanosaurus i Massospondylus zamieniają się na nim pozycjami.

Upchurch, Barrett i Galton, 2007

Kladogram bazalnych zauropodomorfów według Upchurcha, Barretta i Galtona (2007)^[9]:

Sauropodomorpha

Saturnalia unnamed Thecodontosaurus Mussaurus Efraasia Anchisauria Prosauropoda Ammosaurus Anchisaurus "Gyposaurus" sinensis Plateosauria Plateosauridae Coloradisaurus Plateosaurus Riojasaurus Lufengosaurus Massospondylus Plateosauravus Yunnanosaurus Sauropoda Blikanasaurus Jingshanosaurus Camelotia Lessemsaurus Melanorosaurus Antetonitrus Chinshakiangosaurus Kotasaurus Vulcanodon Barapasaurus Eusauropoda Shunosaurus Omeisaurus Camarasaurus

Alternatywny kladogram bazalnych zauropodomorfów według Upchurcha, Barretta i Galtona (2007), powstały w wyniku usunięcia z macierzy danych blikanazaura^[9]:

Sauropodomorpha

Saturnalia unnamed Thecodontosaurus Mussaurus Efraasia Anchisauria Prosauropoda Ammosaurus Anchisaurus "Gyposaurus" sinensis Plateosauria Plateosauridae Coloradisaurus Plateosaurus Riojasaurus Lufengosaurus Massospondylus Plateosauravus Yunnanosaurus Sauropoda Jingshanosaurus Camelotia Lessemsaurus Melanorosaurus Antetonitrus Chinshakiangosaurus Kotasaurus Vulcanodon Barapasaurus Eusauropoda Shunosaurus Omeisaurus Camarasaurus

McPhee i współpracownicy, 2014

Kladogram bazalnych zauropodomorfów według McPhee i współpracowników (2014)^[10]:

Sauropodomorpha

Saturnalia Chromogisaurus Pantydraco Thecodontosaurus Efraasia Plateosauravus Plateosauria Ruehleia Plateosauridae Unaysaurus unnamed Plateosaurus gracilis[11] unnamed Plateosaurus engelhardti Plateosaurus ingens Massopoda Riojasauridae Riojasaurus Eucnemesaurus Massospondylidae Massospondylus Leyesaurus Adeopapposaurus Coloradisaurus Lufengosaurus Glacialisaurus Sauropodiformes Yunnanosaurus Seitaad Jingshanosaurus Anchisauria Anchisaurus Aardonyx Melanorosaurus Blikanasaurus Lessemsaurus Antetonitrus Gongxianosaurus Sauropoda Vulcanodon Isanosaurus Tazoudasaurus Eusauropoda