Pojezierze Południowokrajeńskie

Pojezierze Południowokrajeńskie (314.74) – region geograficzny o krajobrazie pojeziernym położony w północno-zachodniej Polsce, w okolicy Złotowa i Więcborka, stanowiący część Pojezierza Południowopomorskiego. Przeważają tutaj obszary rolnicze z obecnością jezior rynnowych, z których największym jest Sławianowskie^[1]. Wyróżniony jako mezoregion z indeksem 314.74 w wieloautorskiej regionalizacji fizycznogeograficznej Polski z 2018 roku^[2].

Pojezierze Południowokrajeńskie

Tereny falistej wysoczyzny morenowej pod Więcborkiem
Megaregion	Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja	Niż Środkowoeuropejski
Podprowincja	Pojezierza Południowobałtyckie
Makroregion	Pojezierze Południowopomorskie
Mezoregion	Pojezierze Południowokrajeńskie
Zajmowane jednostki administracyjne	Polska: – woj. wielkopolskie – woj. kujawsko-pomorskie – woj. pomorskie

Położenie geograficzne i administracyjne

Region zajmuje terytorium 2642 km²^[1] i z trzech stron otoczony jest wyraźnymi obniżeniami – na zachodzie Doliną Gwdy, na wschodzie Doliną Brdy, a na południu Doliną Środkowej Noteci i Kotliną Toruńską^[2]. Na północy, wzdłuż linii przebiegu rzek Debrzynki i Sępolnej, region przechodzi w Pojezierze Północnokrajeńskie. Pojezierze Południowokrajeńskie znajduje się na obszarze województwa wielkopolskiego i kujawsko-pomorskiego, a fragmentarycznie także pomorskiego. Największe miasta to: Złotów, Więcbork, Wyrzysk, Mrocza, Krajenka, Łobżenica^[1].

Środowisko przyrodnicze

Rzeźbę terenu tworzą głównie gliniaste połacie wysoczyzn morenowych, miejscami pojawiają się piaszczysto-żwirowe pola równin sandrowych. Występują wzniesienia moren czołowych, pagórki kemowe i wały ozowe. Wklęsłe formy terenu są reprezentowane przez rynny polodowcowe i zagłębienia wytopiskowe. W pokrywie glebowej swój udział zaznaczają przede wszystkim utwory płowe i brunatne, rzadziej rdzawe. Pod względem użytkowania ziemi region ma charakter zdecydowanie rolniczy, lasów jest niewiele^[1].

Głównymi rzekami Pojezierza Południowokrajeńskiego są Łobżonka i Rokitka, a wśród jezior wyróżniają się: Sławianowskie^[1] (największy akwen regionu o areale 2,7 km²^[3]), Borówno, Więcborskie, Stryjewo, Zaleskie, Witosławskie, Słupowskie. W celu ochrony lokalnej przyrody utworzono Krajeński Park Krajobrazowy, funkcjonuje także kilka obszarów Natura 2000 oraz rezerwatów (m.in. Uroczysko Jary, Czarci Staw, Dęby Krajeńskie, Lutowo, Gaj Krajeński)^[1].

Różnice w podziałach geograficznych

W regionalizacji fizycznogeograficznej Polski według Jerzego Kondrackiego, tradycyjnie rozumiane Pojezierze Krajeńskie występowało jako jednostka w randze mezoregionu o powierzchni ponad 4000 km²^[3]. W wieloautorskiej regionalizacji z 2018 roku, z uwagi na różnice w stosunkach hipsometrycznych i geomorfologicznych, Pojezierze Krajeńskie zostało podzialone na dwa nowo zdefiniowane, odrębne mezoregiony – część południową i północną^[2]. Terytorium Pojezierza Północnokrajeńskiego cechują wyżej wydźwignięte wysoczyzny do poziomu 160–170 m n.p.m. koło Chojnic, mniejsze nagromadzenie sandrów i bardziej łukowate ułożenie moren czołowych. Obszar Pojezierza Południowokrajeńskiego odznacza się bardziej podłużnym układem moren czołowych, większym skupiskiem sandrów oraz niżej położonymi wysoczyznami, które na styku z doliną Noteci notują wysokość ok. 100 m n.p.m.^[4]

Przypisy

1. PawełP. Wiśniewski PawełP. i inni, Pojezierze Południowopomorskie (314.6–7), [w:] AndrzejA. Richling i inni red., Regionalna geografia fizyczna Polski, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2021, s. 124–140, ISBN 978-83-7986-381-5.
2. JerzyJ. Solon JerzyJ. i inni, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica”, 91 (2), 2018, s. 143–170, DOI: 10.7163/GPol.0115 (ang.).
3. JerzyJ. Kondracki JerzyJ., Geografia regionalna Polski, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 46, 68–69, 83–84, ISBN 83-01-13897-1.
4. RajmundR. Galon RajmundR., Pojezierze Pomorskie i przyległe wysoczyzny jeziorne, [w:] RajmundR. Galon (red.), Geomorfologia Polski. Tom 2, Niż Polski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 129–156.

Linki zewnętrzne

• Mapa fizycznogeograficznej regionalizacji Polski z 2018 roku – jako warstwa geoportalu Geoserwis GDOŚ w folderze „Inne dane środowiskowe”, warstwa „Mezoregiony fizycznogeograficzne”.