Kem (geomorfologia)

Kem (ang. kame) – forma ukształtowania powierzchni Ziemi powstała w wyniku działalności wód roztopowych z lodowca (procesy fluwioglacjalne). Jest to pagórek, garb, wzgórze lub stoliwo o wysokości od kilku do kilkunastu metrów (zazwyczaj 20–30 metrów)^[1] i średnicy kilkuset metrów o kształcie stożka lub stożka ściętego^[2]. Najczęściej są budowane przez piaski i muły, a czasem żwiry^[1][3].

Ten artykuł dotyczy formy geomorfologicznej. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Kem w Szkocji, niedaleko Kirriemuir.

Kem w Szkocji, niedaleko ujścia rzeki Ythan.

Kem w Parku Narodowym Yellowstone w Stanach Zjednoczonych.

Zobacz multimedia związane z tematem: Kem (geomorfologia)

Zobacz hasło kem w Wikisłowniku

Opis

Kemy powstają w wyniku działalności akumulacyjnej wód fluwioglacjalnych^[2][4]. Powstają w obniżeniach otoczonych przynajmniej z jednej strony ścianą lodu, albo szczelinach w obrębie lądolodu lub brył martwego lodu, w wyniku odkładania w nich materiału skalnego^[4]. Wraz z wytapianiem lodu i poszerzaniem szczelin osadzony materiał w partiach brzeżnych ulega deformacjom^[1] (np. w wyniku ruchów masowych)^[2].

Ze względu na sposób powstania kemy można podzielić na dwa rodzaje: fluwioglacjalne i limnoglacjalne^[2]. Kemy fluwioglacjalne to kemy, które powstały w wyniku osadzania materiału przez wody fluwioglacjalne^[2]. Zazwyczaj są one zbudowane ze żwirów i piasków^[2]. Kemy limnoglacjalne zaś powstają przez akumulację materiału przez wody stojące i zazwyczaj składają się z drobnoziarnistych piasków i mułów^[2].

Ze względu na miejsce powstania wyróżnia się kemy szczelinowe – pierwotnym środowiskiem sedymentacji były szczeliny między bryłami martwego lodu; oraz kemy przetainowe – materiał osadzał się w zbiornikach supraglacjalnych (występujących na powierzchni lodowca), następnie był wtapiany w lodowiec i osadzany na morenowym podłożu^[2].

Pagóry kemowe są cechą charakterystyczną dla obszarów o rzeźbie polodowcowej powstałej w wyniku działalności brył martwego lodu^[1], dlatego są traktowane jako wyznacznik deglacjacji arealnej, czyli obszarowego topnienia lodowca i jego rozpadania na fragmenty lodu martwego^[2][3].

Specyficzną formą kemów są tzw. terasy kemowe (kemy marginalne), które powstały w wyniku osadzania przez cieki marginalne materiału skalnego pomiędzy jęzorem lodowcowym a zboczem doliny, kiedy jęzor jest zbyt mały i nie sięga stoków doliny^[2]. Terasy kemowe przypominają swoim kształtem formy o charakterze antropogenicznym, ale nimi nie są^[3].

Kemy występują w Polsce pospolicie, w największej ilości na obszarach objętych zlodowaceniami północno- i środkowopolskim, ale są również spotykane dalej na południe^[3].

Zobacz też

• oz
• drumlin
• muton
• wody fluwioglacjalne
• zastoisko