Pojezierze Gnieźnieńskie

Pojezierze Gnieźnieńskie (315.54) – region geograficzny o krajobrazie pojeziernym położony w środkowo-zachodniej Polsce, w okolicy Gniezna, w centralnej części Pojezierza Wielkopolskiego. Przeważają tutaj tereny użytkowane rolniczo. Spośród wielu jezior polodowcowych największym jest Lednica (3,3 km²). Wyznaczony jako mezoregion z indeksem 315.54 w regionalizacji fizycznogeograficznej Polski. Pojezierze Gnieźnieńskie jako region odznacza się nie tylko walorami przyrodniczymi, lecz także kulturowymi związanymi z początkami polskiej państwowości^[1].

Pojezierze Gnieźnieńskie

Jezioro Sławno
Megaregion	Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja	Niż Środkowoeuropejski
Podprowincja	Pojezierza Południowobałtyckie
Makroregion	Pojezierze Wielkopolskie
Mezoregion	Pojezierze Gnieźnieńskie
Zajmowane jednostki administracyjne	Polska: – woj. wielkopolskie

Położenie geograficzne i administracyjne

Region zajmuje powierzchnię 1858 km² i graniczy od północy z Pojezierzem Chodzieskim, od wschodu z Pojezierzem Źnińsko-Mogileńskim, od południa z Równiną Wrzesińską, a od zachodu z Poznańskim Przełomem Warty i Kotliną Gorzowską. Pojezierze Gnieźnieńskie leży w całości na obszarze województwa wielkopolskiego, a głównymi ośrodkami miejskimi położonymi w obrębie regionu są: Poznań, Gniezno, Wągrowiec, Murowana Goślina, Skoki, Janowiec Wielkopolski^[1].

Środowisko przyrodnicze

Rzeźbę terenu kształtują faliste i płaskie wysoczyzny morenowe z dodatkiem równin sandrowych, urozmaicone wzniesieniami moren czołowych, kemów i ozów oraz wcięciami rynien polodowcowych. Podłoże budują gliny zwałowe, piaski i żwiry pochodzące z akumulacji rzeczno-lodowcowej, na których wytworzyły się głównie gleby płowe. Ponadto występują tutaj gleby rdzawe, bielicowe, torfowe i brunatne. Najważniejsze rzeki Pojezierza Gnieźnieńskiego to Wełna i Mała Wełna, a z jezior wyróżniają się: Lednica (3,3 km²), Rogowskie (2,6 km²), Zioło (2,3 km²), Tonowskie (1,7 km²) i Budziszewskie (1,6 km²)^[1].

Region cechuje dominacja terenów rolniczych (ok. 66% pokrycia powierzchni) nad lasami (23%). Najcenniejsze przyrodniczo dzewostany znajdują się w Parku Krajobrazowym Puszcza Zielonka. Wokół Lednicy utworzono Lednicki Park Krajobrazowy chroniący miejscowy krajobraz polodowcowy z historycznymi pozostałościami średniowiecznego grodu piastowskiego na Ostrowie Lednickim. Ponadto w regionie funkcjonuje dziesięć rezerwatów oraz dziesięć obszarów Natura 2000 – w tej drugiej kategorii wyróżnia się Dolina Małej Wełny pod Kiszkowem, jako miejsce bytowania bączka zwyczajnego, rybitwy białowąsej i mewy śmieszki^[1].

Różnice w podziałach geograficznych

Obszar Pojezierza Gnieźńskiego wg regionalizacji J. Kondrackiego z 1994 r.

W regionalizacji fizycznogeograficznej Polski według Jerzego Kondrackiego, Pojezierze Gnieźnieńskie obejmowało rozległy, lecz mało zwarty terytorialnie obszar 4300 km², na wschodzie sięgając po dolinę Noteci z jeziorem Gopło^[2]. W ramach wieloautorskiej aktualizacji podziału Jerzego Kondrackiego z 2018 roku, wschodnią część tak rozumianego Pojezierza Gnieźnieńskiego wyodrębniono jako osobny mezoregion – Pojezierze Żnińsko-Mogileńskie. W ten sposób zdefiniowano dwa mezoregiony o zwartych terytoriach i nieco odmiennej charakterystyce przyrodniczej. Pojezierze Żnińsko-Mogileńskie cechują bardziej rozwinięte rynny polodowcowe, z większymi powierzchniowo jeziorami od Pojezierza Gnieźnieńskiego w nowych granicach^[1].

Przypisy

1. AndrzejA. Macias AndrzejA. i inni, Pojezierze Wielkopolskie (315.5), [w:] AndrzejA. Richling i inni red., Regionalna geografia fizyczna Polski, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2021, s. 178–190, ISBN 978-83-7986-381-5.
2. JerzyJ. Kondracki JerzyJ., Geografia regionalna Polski, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 124–125, 143–145, ISBN 83-01-13897-1.

Linki zewnętrzne

• Mapa fizycznogeograficznej regionalizacji Polski z 2018 roku – jako warstwa geoportalu Geoserwis GDOŚ w folderze „Inne dane środowiskowe”, warstwa „Mezoregiony fizycznogeograficzne”.