Plac Wyzwolenia w Katowicach
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Plac Wyzwolenia w Katowicach – plac położony w katowickiej dzielnicy Janów-Nikiszowiec, powstały około 1907–1908 roku. Jest to centralny plac[1][2] historycznego założenia urbanistycznego osiedla patronackiego Nikiszowiec, popularnie nazywany rynkiem nikiszowieckim. Z placem sąsiaduje skwer Emila i Georga Zillmannów[3].
| Janów-Nikiszowiec | |
 Widok ogólny na plac Wyzwolenia od strony południowo-zachodniej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°14′37,6″N 19°04′55,8″E | |
Plac powstał wraz z budową osiedla Nikiszowiec, rozpoczętą w 1907 roku, zgodnie z założeniem projektantów – Georga i Emila Zillmannów[4]. Jego południowo-wschodnią część miał zamykać budynek kościoła parafialnego[5]. Do 1921 roku nosił nazwę Kirchplatz[6], od 1921 roku – plac Kościelny (od 1926[7] jako plac Marszałka Józefa Piłsudskiego)[8]. W budynku mieszkalnym przy placu znajdował się konsum – restauracja z szynkiem i salą widowiskową[9]. W 1914 roku na centralnym placu rozpoczęto budowę kościoła, jednak prace przerwała I wojna światowa. Ukończono go dopiero w 1927 roku[10].
W latach niemieckiej okupacji Polski (1939–1945) plac nosił nazwę Kirchplatz[11], natomiast od 1945 roku funkcjonuje obecna nazwa[8]. W latach 1952–1962 w budynku przy placu Wyzwolenia funkcjonowała świetlica zakładowa, prowadząca działalność kulturalno-oświatową[12].
W 2010 roku plac zmodernizowano[13][14][15]. Został wyłączony z ruchu kołowego dla samochodów, przejeżdżają natomiast przez niego autobusy ZTM (zlokalizowany jest tu przystanek Nikiszowiec Kościół[16]). Na placu ułożono granitową kostkę[17] w miejsce stuletniej kostki brukowej, znajdującej się wcześniej pod asfaltem[18][19]. W 2011 roku Nikiszowiec został uznany za pomnik historii[20]. Upamiętnia to tablica na fasadzie jednego z budynków przy placu Wyzwolenia.
Plac Wyzwolenia w 1912 roku
Plac Wyzwolenia w trakcie trwającej modernizacji w czerwcu 2010 roku
Zakład fotograficzny Niesporek, działający przy placu Wyzwolenia w latach 1919-2014[21]
.jpg)
Plac sąsiaduje z neobarokowym kościołem pw. św. Anny. Przy placu zlokalizowane są także budynki mieszkalne i usługowe, posiadające charakterystyczne podcienia. Plac to niewielki trójkątny ryneczek osiedla, przy którym ulokowano szereg obiektów użyteczności publicznej[22].
19 sierpnia 1978 roku osiedle robotnicze Nikiszowiec wpisano do rejestru zabytków (nr rej.: A/1230/78)[23][24]. Granice ochrony obejmują cały układ przestrzenny osiedla między ulicami: Szopienicką, Zofii Nałkowskiej, torami kolejowymi i ulicą Giszowiecką oraz zespół zabudowań dawnego szpitala wraz z najbliższym otoczeniem (ulice: księdza Ficka, Giszowiecka, Odrowążów, Czechowa, Janowska, św. Anny, Garbarska, Rymarska, Zofii Nałkowskiej, Szopienicka, plac Wyzwolenia)[22].
Obiekty zabytkowe, znajdujące się przy placu Wyzwolenia, pochodzące z lat 1908–1918[25]:
- budynki mieszkalne (pl. Wyzwolenia 1–16),
- zespół budynków szkolnych (pl. Wyzwolenia 17–19)[26],
- kościół św. Anny z plebanią (pl. Wyzwolenia 21)[27].
W 2017 odnowiono charakterystyczne róże na fasadzie budynku przy pl. Wyzwolenia 4.
Przy placu swoją siedzibę mają m.in. (stan na listopad 2020 roku): parafia św. Anny w Katowicach-Janowie (pl. Wyzwolenia 21)[28], Szkoła Podstawowa nr 53 (pl. Wyzwolenia 18)[29], Urząd Pocztowy Katowice 16 (pl. Wyzwolenia 4)[30], firmy handlowo-usługowe[3] oraz ośrodek szkolenia kierowców[31].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
