Pius X

Pius X (łac. Pius PP. X; właśc. Giuseppe Melchiorre Sarto; ur. 2 czerwca 1835 w Riese, zm. 20 sierpnia 1914 w Rzymie^[1]) – włoski duchowny rzymskokatolicki, w latach 1893–1903 patriarcha Wenecji, 257. papież w okresie od 4 sierpnia 1903 do 20 sierpnia 1914. Święty Kościoła katolickiego^[2].

Pius X

Pius Decimus

Giuseppe Melchiorre Sarto
Papież Biskup Rzymu
Pius X (1903)
Omnia instaurare in Christo Wszystko odnowić w Chrystusie
Kraj działania	Włochy, Watykan
Data i miejsce urodzenia	2 czerwca 1835 Riese
Data i miejsce śmierci	20 sierpnia 1914 Watykan
Miejsce pochówku	bazylika św. Piotra
Papież
Okres sprawowania	4 sierpnia 1903 – 20 sierpnia 1914
Patriarcha Wenecji
Okres sprawowania	1893–1903
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Diakonat	27 lutego 1858
Prezbiterat	18 września 1858
Nominacja biskupia	10 listopada 1884
Sakra biskupia	16 listopada 1884
Wybór patriarchy	15 czerwca 1893
Kreacja kardynalska	12 czerwca 1893 Leon XIII
Kościół tytularny	św. Bernarda przy Termach
Pontyfikat	4 sierpnia 1903
Strona internetowa

Święty
Pius X

Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	3 czerwca 1951 Watykan przez Piusa XII
Kanonizacja	29 maja 1954 Watykan przez Piusa XII
Wspomnienie	21 sierpnia
Atrybuty	tiara, pierścień rybaka, buty papieskie, pastorał, piuska
Patron	Bractwa Kapłańskiego Świętego Piusa X
Szczególne miejsca kultu	Kaplica Ofiarowania NMP w Watykanie

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	16 listopada 1884
Konsekrator	Lucido Maria Parocchi
Współkonsekratorzy	Pietro Rota Giovanni Maria Berengo
Konsekrowani biskupi Francesco Cherubin 20 sierpnia 1899 Giacomo Maria Radini-Tedeschi 29 stycznia 1905 Lajos Balás de Sipek 21 grudnia 1905 Ottokár Prohászka 21 grudnia 1905 Gyula Zichy 21 grudnia 1905 Charles du Pont de Ligonnès 25 lutego 1906 Pierre Dadolle 25 lutego 1906 Marie-Joseph Ollivier 25 lutego 1906 Adrien-Alexis Fodéré 25 lutego 1906 Eugène-François Touzet 25 lutego 1906 François-Léon Gauthey 25 lutego 1906 Charles-Paul Sagot du Vauroux 25 lutego 1906 Charles-Henri-Célestin Gibier 25 lutego 1906 Jean Victor Émile Chesnelong 25 lutego 1906 François-Xavier-Marie-Jules Gieure 25 lutego 1906 Félix-Adolphe-Camille-Jean-Baptiste Guillibert 25 lutego 1906 Alcime-Armand-Pierre-Marie Gouraud 25 lutego 1906 Eugène-Jacques Grellier 25 lutego 1906 Jacques-Jean Gely 25 lutego 1906 Giacomo della Chiesa 22 grudnia 1907 Gaetano de Lai 17 grudnia 1911 Adam Stefan Sapieha 17 grudnia 1911 Pie Armand Pierre Sabadel 17 grudnia 1911
Współkonsekrowani biskupi Pietro Zamburlini 23 kwietnia 1893

Życiorys

Dzieciństwo

Był synem wiejskiego listonosza i szwaczki. Niektóre źródła podają, że jego ojciec Giovanni Sarto był Polakiem^[3], który na początku XIX wieku, pragnąc uniknąć służby wojskowej, wyemigrował z Górnego Śląska (z Boguszyc koło Toszka w powiecie gliwickim) do Włoch, zmieniając przy tym swoje dotychczasowe nazwisko Jan Krawiec (wł. sarto = pol. krawiec), natomiast jego matka Margherita była Włoszką^[4]. Jednakże 26 czerwca 2013 w Opolu odbył się kongres historyków z Polski i Włoch, na którym jednoznacznie uznano tę teorię za nieprawdziwą^[5]. Wynikiem tych badań jest wydana w 2016 publikacja Genealogia pragnień. Pius X w pamięci ludności Górnego Śląska^[6].

Oficjalna watykańska genealogia Giuseppe Melchiorre Sarto mówi o:

• rodzicach: Giovannim Battiście (1792–1852) i Marghericie Sanson (1813–1894);
• dziadkach (od strony ojca): Giuseppem Sarto, właścicielu ziemskim, i Paoli Giacomello;
• pradziadkach: Anzolim Sarto i Antonii Liviero.

Giuseppe od urodzenia żył w wielodzietnej rodzinie, jego rodzice mieli dziesięcioro dzieci. W wieku 12 lat odebrał od patriarchy weneckiego Jacuba Monico stypendium seminaryjne, za które mógł wstąpić do seminarium.

Kapłaństwo

Młody Giuseppe Melchiorre Sarto

Kardynał Sarto przed konklawe

Po ukończeniu seminarium w Padwie, 18 września 1858 Giuseppe Sarto otrzymał święcenia kapłańskie od biskupa Jana Antoniego Fariny^[7][8]. Pracował w miejscowości Tombolo, a w 1867 został proboszczem w Salvano^[7]. W 1875 został kanonikiem w Treviso i kanclerzem^[9]. W tym samym roku został ojcem duchownym i rektorem seminarium, a rok później kanclerzem kurii biskupiej^[7].

10 listopada 1884 Leon XIII mianował księdza Giuseppe Sarto biskupem Mantui. Nominat przyjął sakrę sześć dni później. Najwięcej uwagi jako biskup zwracał na formację kapłanów w seminarium. 12 czerwca 1893 został kreowany kardynałem prezbiterem i otrzymał kościół tytularny San Bernardo alle Terme, a trzy dni później papież mianował go Patriarchą Wenecji^[7]. Jako pierwszy wprowadził do seminariów studia biblijne, historię Kościoła i ekonomię społeczną.

Wybór na papieża

Osobny artykuł: konklawe 1903.

Po śmierci Leona XIII w lipcu 1903, najpoważniejszym kandydatem na papieża był dotychczasowy sekretarz stanu Mariano Rampolla, mający poparcie kardynałów włoskich, hiszpańskich i francuskich^[2]. Wówczas biskup krakowski kardynał Jan Duklan Puzyna złożył ekskluzywę w imieniu cesarza austriackiego Franciszka Józefa^[2]. Większość elektorów ostro zaprotestowała przeciwko interwencji władców świeckich i kontynuowała obrady, nie wykluczając kandydatury Rampolli^[1]. Wkrótce jednak okazało się, że konieczna jest elekcja kogoś znacznie różniącego się od Leona XIII i w siódmym głosowaniu – 4 sierpnia 1903 – wybrany został Giuseppe Sarto, który przyjął imię Pius X^[2].

20 stycznia 1904, aby zapobiec podobnym przypadkom, Pius X wydał konstytucję Commissum nobis, w której w sposób zdecydowany potępił i zakazał pod karą ekskomuniki stosowania przy wyborach papieża ekskluzywy państwowej^[1].

Pontyfikat

Udzielił błogosławieństwa Urbi et Orbi w bazylice św. Piotra i przyjął hasło swojego pontyfikatu Wszystko odnowić w Chrystusie^[2]. Tak jak Pius IX, uznał się za więźnia Watykanu, lecz skupił się przede wszystkim na kwestiach religijnych^[1].

Był zdecydowanym przeciwnikiem modernizmu, dając temu wyraz w dekrecie Lamentabili, encyklice Pascendi Dominici Gregis (oba z 1907) oraz w motu proprio Sacrorum antistitum (1910), gdzie ostro potępił ideały modernistyczne, określając je jako „synteza wszystkich herezji”^[1]. Od 1 września 1910 wszyscy kandydaci na duchownych musieli składać przysięgę antymodernistyczną^[2]. Generalnie popierał działalność ruchów katolickich, ale zawiesił działalność włoskiego Opera di Congressi i francuskiego Le Sillon Marca Sangiera, za angażowanie się w politykę i próbę połączenia katolicyzmu z ideałami lewicowymi^[1].

W dziedzinie wewnętrznej podjął kroki mające zreformować Kurię Rzymską^[2]. Przede wszystkim zmniejszył liczbę kongregacji i wyznaczył im nowe zadania^[2]. 29 lipca 1908 wydał konstytucję Sapienti Consilio, w której zlikwidował stare urzędy i scentralizował administrację^[1]. Nadto powołał komisję kodyfikacyjną prawa kanonicznego. Efekty pracy tej komisji, w postaci Kodeksu prawa kanonicznego, ogłosił jednak dopiero jego następca Benedykt XV w 1917^[1]. W 1909 stworzył oficjalne pismo Acta Apostolicae Sedis, w którym ukazywały się wszystkie kolejne dokumenty papieskie^[2]. Papież dopuszczał ułatwienia Eucharystii chorym oraz tzw. wczesną komunię (dzieci w „mniej więcej siódmym roku życia”)^[1]. Możliwość taką dopuścił Pius X w dekrecie Quam singulari z 1910 o Komunii świętej dzieci^[10]. Ponadto zreformował śpiewy gregoriańskie (1903) i brewiarz (1911)^[1]. Przywrócił także obowiązek biskupów wizytowania Rzymu i zreorganizował Rotę Rzymską^[2]. Zachęcał do badania Pisma św. zakładając w Rzymie Papieski Instytut Biblijny^[2]. Pius X był prekursorem Akcji Katolickiej^[1].

W sprawach konfliktu z rządem włoskim, papież stwierdził, że polityka Leona XIII nie sprawdziła się^[1]. Usiłował jednak dążyć do kompromisu w tej sprawie i rozluźnienia napiętych relacji, przez co złagodził nieco zakaz udziału katolików w wyborach^[1]. Działania Piusa i sekretarza stanu Rafaela del Vala doprowadziły do zerwania stosunków dyplomatycznych z Francją, 30 lipca 1904^[1]. Tamtejszy premier Émile Combes rozwiązał konkordat z 1801, rozdał posiadłości kościelne instytucjom świeckim i w 1905 wprowadził Rozdział Kościoła od państwa^[1]. Podobne ustalenie przeprowadzono w 1911 w Portugalii, natomiast Pius stanowczo zaprotestował przeciwko obu zarządzeniom i zabronił duchownym jakiegokolwiek porozumienia z władzami^[1].

Jednak we wszystkich swoich działaniach czuł się w pewnym sensie osamotniony. Nie znajdował odpowiedniego wsparcia w realizacji swoich celów, związanych z pontyfikatem. Sam Pius X ujął to słowami: De gentibus non est vir mecum (Nie ma nikogo, kto by mnie wspierał)^[11].

Kreował 50 kardynałów na siedmiu konsystorzach. Jest patronem Bractwa Kapłańskiego Świętego Piusa X – skupiającego duchownych podzielających jego poglądy oraz będących przeciwnikami zmian posoborowych. Był tercjarzem franciszkańskim^[12] oraz wielkim mistrzem Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie^[13].

Choroba i śmierć

Grób Papieża Piusa X w bazylice watykańskiej

W 1913 Pius X doznał zawału serca. W 1914 zachorował i już nigdy z choroby nie wyszedł, a wydarzenia, które doprowadziły do I wojny światowej tylko pogorszyły jego stan. Pius X zmarł w Rzymie w nocy 20 sierpnia 1914 o godzinie 1:15. Jego ostatnie słowa były skierowane do wiernego współpracownika, Rafaela del Vala: Poddaję się całkowicie.

Został pochowany w bazylice św. Piotra. Jego ciało spoczywa w Kaplicy Ofiarowania NMP^[9].

Przez historyków jest uważany za „papieża eucharystycznego”^[2] i „pioniera ruchu liturgicznego”^[1].

Dokumenty papieskie

Encykliki Piusa X

Papież Pius X wydał siedemnaście encyklik^[14]:

1. E supremi apostolatus – 4 października 1903, o odnowieniu wszystkiego w Chrystusie.
2. Ad diem illum laetissimum – 2 lutego 1904, o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny.
3. Iucunda sane – 12 marca 1904, o papieżu św. Grzegorzu Wielkim.
4. Acerbo nimis – 15 kwietnia 1905, o nauczaniu doktryny chrześcijańskiej.
5. Il fermo proposito – 11 czerwca 1905, o Akcji Katolickiej we Włoszech.
6. Vehementer nos – 11 lutego 1906, o rozdziale państwa i Kościoła we Francji.
7. Tribus circiter – 5 kwietnia 1906, o mariawitach polskich.
8. Pieni l'animo – 28 lipca 1906, o duchowieństwie włoskim.
9. Gravissimo officii munere – 10 sierpnia 1906, o francuskich bractwach pobożnych.
10. Une fois encore – 6 stycznia 1907, o rozdziale Kościoła i państwa.
11. Pascendi Dominici Gregis – 8 września 1907, o doktrynie modernistów.
12. Communium rerum – 21 kwietnia 1909, o św. Anzelmie z Aosty.
13. Editae saepe – 26 maja 1910, o św. Karolu Boromeuszu.
14. Notre Charge Apostolique – 25 sierpnia 1910, o błędach Sillonu.
15. Iamdudum – 24 maja 1911, o rozdziale państwa i Kościoła w Portugalii.
16. Lacrimabili statu – 7 czerwca 1912, o Indianach Ameryki Południowej.
17. Singulari quadam – 24 września 1912, o związkach zawodowych.

Adhortacje apostolskie

• Haerent Animo – 4 sierpnia 1908, o świętości kapłańskiej^[15][16].

Kult

Został beatyfikowany 3 czerwca 1951 przez Piusa XII^[7]. Ten sam papież dokonał kanonizacji 29 maja 1954^[7].

Uroczystość wyniesienia Piusa X była ostatnią uroczystością kanonizacyjną głowy Kościoła w XX wieku; następny taki przypadek miał miejsce 60 lat później, kiedy to Jan XXIII i Jan Paweł II zostali wyniesieni do rangi świętych Kościoła katolickiego^[17][18].

Wspomnienie liturgiczne Piusa X przypada na 21 sierpnia^[2]. W dawnym kalendarzu, którym posługują się wierni tradycji katolickiej, uczęszczający na Msze święte w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego (trydenckie), wspomnienie przypada 3 września^[19].

Zobacz też

• Beatyfikowani i kanonizowani przez Piusa X
• kult świętych
• modlitwa za wstawiennictwem świętego
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• Katechizm Św. Piusa X