Loading AI tools
polityk francuski Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pierre Laval (ur. 28 czerwca 1883 w Châteldon, zm. 15 października 1945 we Fresnes[1]) – francuski prawnik i lewicowy polityk, czterokrotny premier Francji[2]. Skompromitowany kolaboracją z Niemcami podczas II wojny światowej[3], został skazany na karę śmierci[1].
 Pierre Laval, 1931 | |
| Data i miejsce urodzenia |
28 czerwca 1883 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 października 1945 |
| 101. Premier Republiki Francuskiej | |
| Okres |
od 27 stycznia 1931 |
| Przynależność polityczna |
bezpartyjny |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| 112. Premier Republiki Francuskiej | |
| Okres |
od 7 czerwca 1935 |
| Przynależność polityczna |
bezpartyjny |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| 120. Premier Państwa Francuskiego | |
| Okres |
od 11 lipca 1940 |
| Przynależność polityczna |
bezpartyjny |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| 123. Premier Państwa Francuskiego | |
| Okres |
od 18 kwietnia 1942 |
| Przynależność polityczna |
bezpartyjny |
| Poprzednik | |
| Następca |
Charles de Gaulle (tymczasowo) |
.png){kind=small} | |
| Odznaczenia | |
 | |
Był synem kupca, urodził się w środkowej Francji[2]. Już jako student prawa bronił interesów robotników[4]. W 1903 wstąpił do partii socjalistycznej (SFIO). Po studiach prawniczych zamieszkał w Paryżu, gdzie od 1907 pracował jako adwokat. W 1914 został wybrany do parlamentu, ale sprzeciw wobec wojny przesuwał go do opozycji wewnątrzpartyjnej[4]. Określał się jako pacyfista i odmówił wstąpienia do wojska[5]. Został zmobilizowany podczas I wojny światowej. W latach 1914–1919 i 1924–1927 był deputowanym do Zgromadzenia Narodowego. W 1919 przegrał wybory, w 1920 wystąpił z partii socjalistycznej i został niezależnym działaczem lewicowym[6]. Był deputowanym z Aubervilliers, gdzie w 1923 objął stanowisko mera (urząd pełnił nieprzerwanie do 1944). Od 1927 do 1940 był senatorem. Począwszy od 1925 wielokrotnie pełnił stanowiska ministerialne w różnych gabinetach[2]. W 1931 został przewodniczącym parlamentu Francji. W latach 1931–1932 oraz 1935–1936 był premierem Francji, w latach 1934–1936 ministrem spraw zagranicznych[2]. Był Człowiekiem Roku 1931 tygodnika „Time”[5]. W okresie jego pierwszego gabinetu bezskutecznie próbował walczyć z kryzysem gospodarczym za pomocą ostrych działań deflacyjnych[4]. W 1935 jako minister pracy zainicjował politykę opieki społecznej we Francji, wprowadzając po raz pierwszy ubezpieczenia społeczne[1]. Od 1936 był w opozycji. Jako charakterystyczny element swojego ubioru nosił biały krawat[2].
Laval chciał zbudować trwały pokój w Europie i utworzyć antyniemiecką koalicję[5]. W celu powstrzymania ekspansji hitlerowskich Niemiec bezskutecznie dążył do poprawy stosunków z sąsiednimi, faszystowskimi Włochami Benito Mussoliniego[2]. Podczas wizyty w Rzymie w 1935 wyraził nieformalną zgodę wobec Mussoliniego na przyszłą agresję Włoch na Etiopię. Z Włochami i Wielką Brytanią zawarł krótkotrwałe porozumienie przeciw niemieckiej agresji, tzw. front Stresy[5]. W maju 1935 zawarł w Moskwie z ZSRR układ o pomocy wzajemnej[2]. W okresie jego drugiego rządu mieszkańcy Terytorium Saary w referendum zagłosowali za powrotem do Niemiec. W 1936 utracił stanowisko w wyniku zbyt dużej pobłażliwości wobec podbojów Mussoliniego w Etiopii[4] (Francuzi oczekiwali, że Laval stanie na straży prawa i powstrzyma Mussoliniego)[5].
W 1939 sprzeciwił się wypowiedzeniu wojny Niemcom po ich ataku na Polskę we wrześniu. W czerwcu 1940, po porażce Francji z Niemcami w kampanii francuskiej[2] – w etapie końcowym której sprzeciwiał się kontynuowaniu walki z Niemcami[3], został ministrem bez teki w rządzie Philippe’a Pétaina. W lipcu 1940 został wicepremierem, szefem gabinetu, ministrem spraw zagranicznych oraz desygnowanym następcą szefa państwa. Był jedną z najważniejszych osób likwidujących III Republikę Francuską (w wykonaniu szczątkowego Zgromadzenia Narodowego, obradującego w miejscowości Vichy w środkowej Francji) oraz powołujących Państwo Francuskie (tzw. Francja Vichy)[2].
Wskutek nacisku Niemców powrócił do pełnienia funkcji. 22 października 1940 po raz pierwszy spotkał się z Adolfem Hitlerem[2]. Pod koniec listopada 1940 przekazał Niemcom ponad 220 ton francuskiego złota[5]. 13 grudnia 1940 został usunięty przez Pétaina i osadzony w areszcie domowym, z którego został zwolniony po kilku dniach w wyniku interwencji Niemców.
27 sierpnia 1941 Laval został lekko ranny, gdy zamachowiec, Paul Collette, próbował go zastrzelić[5]. 18 kwietnia 1942 został mianowany przez marszałka Philippe’a Pétaina szefem rządu Vichy (zastąpił François Darlana). Dodatkowo kierował resortem spraw wewnętrznych, resortem spraw zagranicznych i resortem informacji. Uwierzył w ostateczne zwycięstwo III Rzeszy, starając się uzyskać dla Francji miejsce w przyszłej „niemieckiej” Europie[2]. Chciał uniknąć bezpośrednich rządów niemieckich we Francji (jak to miało miejsce m.in. w Polsce), dlatego zamierzał uczynić z Francji ulubioną „prowincję” Niemców[4]. Jako premier prowadził politykę kolaboracji z okupantem i ustępstw. Wyraził zgodę na deportację Żydów z Francji do obozów koncentracyjnych w Generalnym Gubernatorstwie[2]. Żydów zabierała i dostarczała Niemcom policja francuska, wskutek czego zginęło od 85 do 100 tys. Żydów[1].
Laval był zdecydowanym przeciwnikiem Wielkiej Brytanii. Z upływem czasu stawał się osobą coraz bardziej niepopularną. Jego gabinet urzędował do 17 sierpnia 1944[2].
Po lądowaniu aliantów we Francji (operacja Overlord) i rozpoczęciu francuskiego powstania narodowowyzwoleńczego wycofujący się Niemcy zabrali do Rzeszy szefa Państwa Francuskiego Philippe’a Pétaina i premiera Pierre’a Lavala, którzy uznali się za jeńców i nie podjęli czynności politycznych[7]. W październiku 1944 został zaocznie skazany we Francji na karę śmierci. W maju 1945 przedostał się samolotem do Hiszpanii, skąd jednak został wydalony do Austrii, gdzie został zatrzymany przez Amerykanów i przekazany Francuzom[2]. Sądzony w pośpiesznym procesie już po wyzwoleniu Francji, został skazany na karę śmierci i rozstrzelany 15 października 1945 na dziedzińcu więzienia we Fresnes. Charles de Gaulle nie skorzystał z prawa łaski. Kilka godzin przed egzekucją Laval próbował popełnić samobójstwo, zażywając cyjanek potasu[8], który miał przy sobie przez kilka lat, został jednak odratowany. Przyniesiono go na miejsce stracenia na noszach, posadzono na krześle i rozstrzelano. Jego ostatnimi słowami tuż przed wykonaniem wyroku był okrzyk: „Niech żyje Francja!”[1].
Został pochowany w nieoznaczonym grobie na cmentarzu w Thiais, a w listopadzie 1945 przeniesiony na paryski Cmentarz Montparnasse[9][10]. Był jedynym francuskim premierem, który został stracony. Jego rodzina bezskutecznie przez kilkadziesiąt lat starała się o zrewidowanie wyroku[2].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
