Perkoz rdzawoszyi

Perkoz rdzawoszyi zamieszkuje środkową i wschodnią Europę, Syberię, Zakaukazie, wybrzeża Jeziora Aralskiego, północną część Japonii i Amerykę Północną na obszarze od Alaski po Labrador. W Polsce nieliczny, lokalnie średnio liczny gatunek lęgowy^[5], niektóre osobniki również zimują. Najliczniej występuje na Pomorzu Zachodnim, południowym Mazowszu i Lubelszczyźnie^[6]. Odloty zaczynają się w październiku i trwają przez cały listopad, przy czym stare osobniki odlatują pierwsze.

Podgatunki

Wyróżnia się dwa podgatunki P. grisegena^[2]^[7]:

P. g. grisegena – północna i środkowa Eurazja
P. g. holbollii – północno-wschodnia Azja, północna Ameryka Północna

Morfologia

Wygląd: Upierzenie godowe – szyja czerwonokasztanowata, białawe policzki, wierzch głowy czarny, na głowie dwie kępki piór tworzące „rogi”. Upierzenie spoczynkowe – szyja szaro-biała, barwy stonowane. Białe plamy na rozwiniętych skrzydłach są mniejsze niż u perkoza dwuczubego.
Wymiary średnie: długość ciała 40–50 cm^[2]
rozpiętość skrzydeł 77–85 cm^[5]
masa ciała 550–1616 g (dla ptaków obydwu podgatunków)^[2]

Ekologia i zachowanie

Biotop: Płytkie, częściowo zarośnięte zbiorniki słodkowodne, starorzecza, torfianki, wyrobiska. Zimą widywany na wybrzeżach morskich i na wodach śródlądowych obfitujących w drobne ryby^[5].
Gniazdo: Zazwyczaj na płytkiej wodzie w szuwarach lub na granicy zarośli pałek, niekiedy w zatopionych krzewach lub całkowicie odkryte^[5]. Ma formę pływającego kopca z gnijących liści roślin wodnych^[5]^[8].
Toki: Najczęściej odbywają się wieczorem lub nocą zaraz po powrocie na lęgowiska w marcu lub kwietniu. Podczas toków ptaki wydają charakterystyczne, donośne dźwięki podobne do rżenia konia lub kwiczenia świni^[9] (normalnie odzywa się „kek, kek”). Jednocześnie oba ptaki stoją wyprostowane naprzeciw siebie i kręcą głowami w prawo i lewo. Samiec przyjmuje figurę przypominającą łabędzia, a samica stroszy pióra.

Jaja: Zazwyczaj jeden lęg w roku (w Europie Środkowej w maju lub czerwcu), składa 4 do 5 brunatniejących jaj^[8]. Zmiana barwy jest skutkiem leżenia jaj na butwiejącej roślinności^[5].

Wysiadywanie i pisklęta: Jaja są wysiadywane przez okres 21 do 23 dni przez obydwoje rodziców; przy chłodniejszej pogodzie i do 27 dni^[5]. Pisklęta wykluwają się kolejno jedno za drugim, a podczas gdy jeden z dorosłych ptaków zajmuje się już wyklutym potomstwem, to drugi ogrzewa jeszcze niepęknięte jaja. Zagniazdownik, pisklęta uzyskują samodzielność po okresie 8 do 10 tygodni^[5]. Często są przez rodziców wożone na grzbietach^[5]^[8]. Młode są karmione owadami i ich larwami, ślimakami, skorupiakami i małymi rybami, a po 6 tygodniach potrafią już same je wyszukiwać. Rodzina rozdziela się na jesieni. Podrośnięte pisklęta mają na białych policzkach i podgardlu ciemne pasy, ale pozbawionej czerwonawej łysinki czy plamy, za to widać białawy pas wpadający w brąz.
Pożywienie: W sezonie lęgowym trzon diety stanowią wodne bezkręgowce i ich larwy, podczas wędrówek i na zimowiskach są to niewielkie ryby. Zjadają również nieco roślin wodnych, w tym ramienic i rdestnic^[5].

Status i ochrona

IUCN klasyfikuje perkoza rdzawoszyjego jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale około 190–290 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3].

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą^[10]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek narażony (VU)^[6]. Według szacunków, w latach 2013–2018 krajowa populacja lęgowa liczyła 600–900 par, a trend liczebności jest silnie spadkowy; liczbę osobników zimujących na terenie kraju w tym samym okresie szacowano na 60–240 osobników^[11]. Do głównych zagrożeń dla rodzimej populacji należą: wysoka presja ze strony drapieżników na stanowiskach lęgowych, wykaszanie trzcinowisk w sezonie lęgowym, a także wędkarstwo^[6].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

[1]
Podiceps grisegena, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
[2]
Llimona, F., del Hoyo, J., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J. & Kirwan, G.M.: Red-necked Grebe (Podiceps grisegena). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [dostęp 2018-09-18].
[3]
Podiceps grisegena, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
[4]
Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Podicipedidae Bonaparte, 1831 - perkozy - Grebes. Wersja: 2016-07-24. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-17].
[5]
Marek Stajszczyk: Podiceps grisegena (Perkoz rdzawoszyi). W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7. Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004.
[6]
Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
[7]
F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grebes, flamingos. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-17]. (ang.).
[8]
Karel Hudec & Pavel Helisek: Przewodnik. Ptaki. Wiesław Dudziński (tłum.), Jan Dungel i Miloš Váňa (ilustr.), Aleksandra Zduńska (red. mer.). Warszawa: MULTICO, 1994, s. 30. ISBN 83-7073-009-4.
[9]
Łukasz Przybyłowicz, Renata Krzyściak-Kosińska, Marek Kosiński: Atlas zwierząt. Bielsko-Biała: Pascal sp. z o.o., 2007. ISBN 978-83-7304-866-9.
[10]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
[11]
Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

Bibliografia

Karel Štastný: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Marek Stajszczyk: Podiceps grisegena (Perkoz rdzawoszyi). W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7. Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004.

Kontrola autorytatywna (takson):

Encyklopedie internetowe:

Identyfikatory zewnętrzne:

BioLib: 8341
EoL: 45509031
EUNIS: 1227
GBIF: 2482051
identyfikator iNaturalist: 4224
ITIS: 174479
NCBI: 80367
identyfikator taksonu Fossilworks: 369441
CoL: 4KPNX

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Zasięg występowania

Morfologia

Wygląd: Upierzenie godowe – szyja czerwonokasztanowata, białawe policzki, wierzch głowy czarny, na głowie dwie kępki piór tworzące „rogi”. Upierzenie spoczynkowe – szyja szaro-biała, barwy stonowane. Białe plamy na rozwiniętych skrzydłach są mniejsze niż u perkoza dwuczubego.
Wymiary średnie: długość ciała 40–50 cm^[2]
rozpiętość skrzydeł 77–85 cm^[5]
masa ciała 550–1616 g (dla ptaków obydwu podgatunków)^[2]

Ekologia i zachowanie

Biotop: Płytkie, częściowo zarośnięte zbiorniki słodkowodne, starorzecza, torfianki, wyrobiska. Zimą widywany na wybrzeżach morskich i na wodach śródlądowych obfitujących w drobne ryby^[5].
Gniazdo: Zazwyczaj na płytkiej wodzie w szuwarach lub na granicy zarośli pałek, niekiedy w zatopionych krzewach lub całkowicie odkryte^[5]. Ma formę pływającego kopca z gnijących liści roślin wodnych^[5]^[8].
Toki: Najczęściej odbywają się wieczorem lub nocą zaraz po powrocie na lęgowiska w marcu lub kwietniu. Podczas toków ptaki wydają charakterystyczne, donośne dźwięki podobne do rżenia konia lub kwiczenia świni^[9] (normalnie odzywa się „kek, kek”). Jednocześnie oba ptaki stoją wyprostowane naprzeciw siebie i kręcą głowami w prawo i lewo. Samiec przyjmuje figurę przypominającą łabędzia, a samica stroszy pióra.

Jaja: Zazwyczaj jeden lęg w roku (w Europie Środkowej w maju lub czerwcu), składa 4 do 5 brunatniejących jaj^[8]. Zmiana barwy jest skutkiem leżenia jaj na butwiejącej roślinności^[5].

Wysiadywanie i pisklęta: Jaja są wysiadywane przez okres 21 do 23 dni przez obydwoje rodziców; przy chłodniejszej pogodzie i do 27 dni^[5]. Pisklęta wykluwają się kolejno jedno za drugim, a podczas gdy jeden z dorosłych ptaków zajmuje się już wyklutym potomstwem, to drugi ogrzewa jeszcze niepęknięte jaja. Zagniazdownik, pisklęta uzyskują samodzielność po okresie 8 do 10 tygodni^[5]. Często są przez rodziców wożone na grzbietach^[5]^[8]. Młode są karmione owadami i ich larwami, ślimakami, skorupiakami i małymi rybami, a po 6 tygodniach potrafią już same je wyszukiwać. Rodzina rozdziela się na jesieni. Podrośnięte pisklęta mają na białych policzkach i podgardlu ciemne pasy, ale pozbawionej czerwonawej łysinki czy plamy, za to widać białawy pas wpadający w brąz.
Pożywienie: W sezonie lęgowym trzon diety stanowią wodne bezkręgowce i ich larwy, podczas wędrówek i na zimowiskach są to niewielkie ryby. Zjadają również nieco roślin wodnych, w tym ramienic i rdestnic^[5].

Status i ochrona

Przypisy

[1]
Podiceps grisegena, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
[2]
Llimona, F., del Hoyo, J., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J. & Kirwan, G.M.: Red-necked Grebe (Podiceps grisegena). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [dostęp 2018-09-18].
[3]
Podiceps grisegena, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
[4]
Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Podicipedidae Bonaparte, 1831 - perkozy - Grebes. Wersja: 2016-07-24. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-17].
[5]
Marek Stajszczyk: Podiceps grisegena (Perkoz rdzawoszyi). W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7. Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004.
[6]
Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
[7]
F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grebes, flamingos. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-17]. (ang.).
[8]
Karel Hudec & Pavel Helisek: Przewodnik. Ptaki. Wiesław Dudziński (tłum.), Jan Dungel i Miloš Váňa (ilustr.), Aleksandra Zduńska (red. mer.). Warszawa: MULTICO, 1994, s. 30. ISBN 83-7073-009-4.
[9]
Łukasz Przybyłowicz, Renata Krzyściak-Kosińska, Marek Kosiński: Atlas zwierząt. Bielsko-Biała: Pascal sp. z o.o., 2007. ISBN 978-83-7304-866-9.
[10]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
[11]
Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

Linki zewnętrzne