Remove ads
Pelé, właśc. Edson Arantes do Nascimento (ur. 23 października 1940 w Três Corações[1], zm. 29 grudnia 2022[2] w São Paulo[3]) – brazylijski piłkarz występujący na pozycji napastnika. Trzykrotny mistrz świata (1958, 1962 i 1970). Działacz sportowy, polityk, honorowy prezydent New York Cosmos, w latach 1995–1998 minister sportu Brazylii. Wieloletni zawodnik brazylijskiego klubu Santos FC. W 1974 przeniósł się do New York Cosmos, gdzie w 1977 zakończył karierę. Powszechnie uważany za jednego z najlepszych piłkarzy wszech czasów[4][5]. W 2000 roku wraz z Diego Maradoną został wybrany najlepszym piłkarzem XX wieku[6].
.jpg) Pelé (1970) | |||||||||||||||||||
| Pełne imię i nazwisko |
Edson Arantes do Nascimento | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
23 października 1940 | ||||||||||||||||||
| Data i miejsce śmierci |
29 grudnia 2022 | ||||||||||||||||||
| Wzrost |
173 cm | ||||||||||||||||||
| Pozycja | |||||||||||||||||||
| Kariera juniorska | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Kariera seniorska[a] | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Kariera reprezentacyjna | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Dorobek medalowy | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Odznaczenia | |||||||||||||||||||
   | |||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||
 Pele (1995) | |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Nadzwyczajny Minister Sportu Brazylii | |
| Okres |
od 1 stycznia 1995 |
| Poprzednik |
brak |
| Następca |
Rafael Greca |
Zdobywając średnio prawie gola na mecz w całej swojej karierze, Pelé był biegły w uderzaniu piłki obiema stopami, a także przewidywał ruchy przeciwników na boisku[7]. Chociaż był głównie napastnikiem, odgrywał również rolę rozgrywającego[8]. W Brazylii został okrzyknięty bohaterem narodowym za swoje osiągnięcia w piłce nożnej i otwarte poparcie dla polityki poprawiającej warunki socjalne ubogich[7]. W trakcie swojej kariery i na emeryturze Pelé otrzymał liczne nagrody indywidualne i zespołowe za swoje występy na boisku, rekordowe osiągnięcia i dziedzictwo w sporcie.
Remove ads
Kariera klubowa
Od urodzenia był związany z piłką nożną. Jego ojciec, João Ramos do Nascimento był środkowym napastnikiem, lecz kontuzja uniemożliwiła mu kontynuowanie kariery[9]. Jego rodzina nie należała do zamożnych i jako chłopiec dorabiał jako pucybut[9]. Pelégo poznał dawny reprezentant Brazylii, Waldemar de Brito i zachwycony jego talentem, uczynił go piłkarzem Santos FC, gdzie zadebiutował w wieku 15 lat (7 września 1956) w meczu przeciwko Corinthians Santo André (7:1) strzelając jedną z bramek[9]. Ostatnim występem był rozegrany 2 października 1974 mecz z Ponte Preta, wygrany przez Santos 2:0[10]. Pelé występował w Santosie 18 lat, a zdobył z nim Puchar Interkontynentalny i Klubowy Puchar Ameryki Południowej[11].
W 1974 roku zdecydował o zakończeniu kariery[11]. Po pewnym czasie postanowił kontynuować karierę w klubie New York Cosmos, gdzie wówczas grali inni znani piłkarze. Ostatni oficjalny mecz z jego udziałem odbył się 1 października 1977 roku[11]. Spotkały się w nim drużyny: Cosmosu i Santosu, a w każdym z klubów rozegrał po jednej połowie[11].
Kariera reprezentacyjna
Zadebiutował w reprezentacji Brazylii w wieku zaledwie 16 lat w meczu rozegranym 7 lipca 1957 w Rio de Janeiro przeciwko Argentynie. Zdobył w tym meczu gola, ale Brazylia przegrała 1:2[12]. Był to zarazem jedyny występ w barwach „canarinhos”, w którym strzelił bramkę i zszedł z boiska pokonany. Mimo młodego wieku został zabrany na mistrzostwa świata w 1958 roku w Szwecji. Początek tych mistrzostw Brazylia z Pelém na ławce rezerwowych grała słabo. Wtedy trener Feola postanowił zaryzykować i wystawił go do pierwszego składu. Jego gra wprawiła kibiców w zachwyt, zaś Brazylia wygrała mistrzostwa[13]. W nagrodę za występ dostał od miasta nowy samochód. Po mistrzostwach, jako gwiazda Santosu zdobywał mistrzostwa stanu São Paulo.
Na kolejnych mistrzostwach świata w Chile zagrał tylko w dwóch meczach[14], gdyż doznał kontuzji naderwania mięśnia w meczu z Czechosłowacją[15]. Mistrzostwa świata w Anglii były w wykonaniu Brazylijczyków bardzo nieudane, a sam Pelé nie mógł rozwinąć skrzydeł, gdyż padał ofiarą fauli[16]. W czasie tych mistrzostw, Pele strzelił jedną bramkę, a Brazylia nie wyszła z grupy[17]. Na kolejne mistrzostwa świata w Meksyku, mimo deklaracji, że na nich nie wystąpi, pojechał. Zdobył tam mistrzostwo, a drużyna, w której grał, uchodzi za jedną z najlepszych w historii[14]. Po zakończeniu mistrzostw zrezygnował z występów w reprezentacji.
Wystąpił w 91 oficjalnych meczach reprezentacji narodowej i strzelił w nich 77 bramek[18]. Razem z drużyną Brazylii zanotował 66 zwycięstw, 14 remisów i 11 porażek. Gole strzelał w 51 meczach (w 40 nie wpisał się na listę strzelców), siedmiokrotnie popisując się hat-trickiem (w tym dwukrotnie w meczach z Francją). Dwanaście razy zdobył 2 bramki, a 32 razy jednego gola. Wystąpił przeciwko 29 drużynom narodowym, najwięcej przeciw Argentynie – 10 razy. Najczęściej (dziesięciokrotnie) trafiał do bramki Paragwaju[19].
Łącznie wystąpił w czterech edycjach mistrzostw świata (1958, 1962, 1966 i 1970), które 3-krotnie z Brazylią wygrał[20][21][14][22]. Zagrał w nich łącznie 14 meczów (12 zwycięstw, jeden remis i jedna porażka) i strzelił 12 bramek[23][24].
Uczestniczył tylko w jednym turnieju Copa América (1959), w którym poprowadził Brazylię do 4 zwycięstw i 2 remisów[25], a także zdobył koronę króla strzelców (8 goli w 6 meczach). To jednak (wobec 5 zwycięstw i 1 remisu Argentyny) okazało się niewystarczające do zdobycia tytułu i Brazylia zajęła 2. miejsce[26].
Przygodę z kadrą narodową zakończył 18 lipca 1971 meczem z Jugosławią (2:2), także w Rio de Janeiro[27].
Wystąpił ponadto w 23 nieoficjalnych meczach Brazylii i zdobył w nich 18 bramek[28]. Wśród nich jest występ przeciwko reprezentacji FIFA (6 listopada 1968, wygrany przez Brazylię 2:1) uważany przez niektóre źródła (zwłaszcza brazylijskie) za oficjalny, jednak FIFA w 2001 roku wykreśliła go z listy meczów oficjalnych[29].
Reprezentacja Brazylii nie przegrała meczu piłki nożnej mając w składzie zawodników Pelé i Garrincha (32 mecze, 29 zwycięstw)[30].
Po zakończeniu kariery
Tuż po końcu swojej piłkarskiej przygody został dyrektorem sportowym Santosu, a w 1995 roku objął stanowisko ministra sportu Brazylii, które piastował 3 lata[31]. Zaczął pracę nad ustawą dotyczącą przejrzystości i etycznego funkcjonowania klubów piłkarskich. Chciał aby piłkarze po wypełnieniu kontraktu byli wolnymi zawodnikami[32]. Próbował swoich sił jako komentator telewizyjny. Napisał książkę ze swoimi wspomnieniami. Grał w filmie Ucieczka do zwycięstwa (reż. John Huston)[33]. Wziął udział w promowaniu wielu firm. Były to m.in. PepsiCo, Coca-Cola, Mastercard, Puma[34].
W 1999 Międzynarodowy Komitet Olimpijski ogłosił go najlepszym sportowcem XX wieku[35]. Pelé był także ambasadorem dobrej woli UNESCO. Został odznaczony przez królową Elżbietę II honorową komandorią Orderu Imperium Brytyjskiego[36].
1 sierpnia 2010 podczas turnieju (Copa NYC) zorganizowanego na Flushing Meadows – Corona Park ogłoszono reaktywację klubu, prezydentem honorowym Cosmosu Nowy Jork został Brazylijczyk Pelé[37].
Remove ads
W 1978 rozwiódł się z Rosemeri po dwunastu latach małżeństwa[38]. Z tego związku ma trójkę dzieci: Kelly Christinę, Edinho oraz Jennifer. Miewał romanse, z których rodziło się jego potomstwo. W 2008 rozwiódł się ze swoją drugą żoną Assirą Seixas Lemos[39], z którą ma bliźnięta: Joshuę i Celeste. W 2016 roku, w wieku 75 lat, ożenił się po raz trzeci, z młodszą o 25 lat Marcią Aoki[40][41].
W maju 2014 roku, jego syn Edinho został skazany na 13 lat więzienia za pranie pieniędzy, które pochodziły z transakcji narkotykowych[42].
Ostatnie lata życia spędził w Guarujá[43]. Na początku września 2021 roku przeszedł operację usunięcia guza po prawej stronie okrężnicy[44].
Zmarł 29 grudnia 2022 w szpitalu w São Paulo, gdzie przebywał od 29 listopada[45]. Przez ostatnie lata życia toczył walkę z nowotworem jelita[2]. Po jego śmierci, władze Brazylii ogłosiły trzydniową żałobę narodową[46]. Pamięć piłkarza upamiętnili Robert Lewandowski, Cristiano Ronaldo, Kylian Mbappé, Lionel Messi, Neymar, Mohammed Salah, Achraf Hakimi, Erling Haaland, Gary Lineker oraz inni czołowi sportowcy i niektórzy światowi przywódcy[47][48][49][50].
2 stycznia 2023 na stadionie Estádio Urbano Caldeira, odbywało się czuwanie przy trumnie Pelégo, któremu cześć oddało około 230 tysięcy ludzi, wśród nich byli m.in. szefowie licznych federacji piłkarskich z całego świata, w tym prezydent FIFA Gianni Infantino oraz prezydent Brazylii Luiz Inácio Lula da Silva[51]. Pelé został pochowany obok swojego ojca na dziewiątym piętrze, cmentarza Memorial Necrópole Ecumênica w mieście Santos[52].
Remove ads
Z 12 bramkami jest na szóstym miejscu listy najskuteczniejszych strzelców mistrzostw świata, zaraz po Miroslavie Klose (16 goli), Ronaldo (15 goli), Gerdzie Müllerze (14 goli), Juście Fontaine (13 goli) i Lionelu Messim (13 goli). Poza tym jest jedynym piłkarzem, który ze swoją drużyną aż trzykrotnie zdobywał Puchar Świata (1958, 1962, 1970). Karierę czynnego piłkarza zakończył mając na koncie 1281 goli i 1363 rozegrane mecze[53]. Był autorem 92 hat-tricków. W jednym z meczów strzelił 8 bramek. Podczas gali w Zurychu w 2014 roku otrzymał honorową „Złotą Piłkę”[54].
Santos FC
- Campeonato Brasileiro Série A (6x): 1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1968[55]
- Copa Libertadores (2x): 1962, 1963[56]
- Puchar Interkontynentalny (2x): 1962, 1963[57]
- Superpuchar Interkontynentalny (1x): 1968[57]
- Campeonato Paulista (10x): 1958, 1960, 1961, 1962, 1964, 1965, 1967, 1968, 1969, 1973[58]
- Torneio Rio–São Paulo (3x): 1959, 1963, 1964[59]
New York Cosmos
Reprezentacyjne
- Mistrzostwa świata (3x): 1958, 1962, 1970
- Wicemistrz Copa América (1x): 1959
Pelé kontra drużyny narodowe
| Przeciwnik | Mecze | Z | R | P | Gole |
|---|---|---|---|---|---|
 Argentyna |
10 | 4 | 2 | 4 | 8 |
 Paragwaj |
9 | 7 | 1 | 1 | 10 |
 Chile |
7 | 7 | 0 | 0 | 8 |
 Portugalia |
6 | 3 | 1 | 2 | 2 |
 Peru |
5 | 4 | 1 | 0 | 3 |
 Anglia |
4 | 4 | 0 | 0 | 1 |
 Bułgaria |
4 | 3 | 1 | 0 | 3 |
 Czechosłowacja |
4 | 2 | 2 | 0 | 4 |
 Meksyk |
4 | 3 | 0 | 1 | 2 |
 Egipt |
3 | 3 | 0 | 0 | 3 |
 Niemcy Zachodnie |
3 | 2 | 1 | 0 | 2 |
 Szwecja |
3 | 3 | 0 | 0 | 3 |
 Urugwaj |
3 | 2 | 0 | 1 | 0 |
 Walia |
3 | 3 | 0 | 0 | 4 |
 Związek Radziecki |
3 | 2 | 1 | 0 | 3 |
 Austria |
2 | 1 | 1 | 0 | 1 |
 Francja |
2 | 2 | 0 | 0 | 6 |
 Jugosławia |
2 | 0 | 2 | 0 | 1 |
 Kolumbia |
2 | 2 | 0 | 0 | 1 |
 Wenezuela |
2 | 2 | 0 | 0 | 4 |
 Włochy |
2 | 1 | 0 | 1 | 1 |
 Algieria |
1 | 1 | 0 | 0 | 1 |
 Belgia |
1 | 1 | 0 | 0 | 3 |
 Boliwia |
1 | 1 | 0 | 0 | 1 |
 Dania |
1 | 1 | 0 | 0 | 0 |
 Holandia |
1 | 0 | 0 | 1 | 0 |
 Polska |
1 | 1 | 0 | 0 | 0 |
 Rumunia |
1 | 1 | 0 | 0 | 2 |
 Szkocja |
1 | 0 | 1 | 0 | 0 |
| Suma | 91 | 66 | 14 | 11 | 77 |
Remove ads
- Order Zasługi dla Kultury (2002, Brazylia)[61]
- Kawaler Legii Honorowej (1963, Francja)
- Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (1997, Wielka Brytania)
- Cohen Stephane: Pele. Warszawa: 2023. ISBN 978-83-6775-956-4.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads